همه افراد حتی افراد موفق و برجسته نیز مانند یکدیگر فکر نمی‌کنند. آلبرت انیشتین تا سن ۹ سالگی قادر به خواندن نبود. والت دیزنی، ژنرال جورج پاتون و نلسون راکفلر در تمام زندگی خود نمی‌توانستند بخوانند. افراد برجسته و بزرگ دیگری مبتلا به اختلالات یادگیری هستند که به جایگاه‌های بالایی رسیده‌اند و این اختلال روی موفقیت و هدف آنها تاثیری نداشته است. مشاوره فردی میتواند برای این موضوع کارامد باشد.
جالب است بدانید طبق آمار موسسه ملی بهداشت آمریکا، ۱۵٪ از جمعیت این کشور مبتلا به اختلالات یادگیری می‌باشند.
لازم به ذکر است که نباید اختلالات یادگیری را با سایر اختلالات مانند اوتیسم، ناتوانی ذهنی، ناشنوایی، نابینایی و اختلالات رفتاری یکی دانست. هیچ یک از این موارد اختلال یادگیری نیستند.
برای آگاهی بیشتر درباره اختلال یادگیری و دلایل ایجاد آن با ما همراه شوید.
اختلال یادگیری چیست؟
همانطور که از اسمش مشخص است اختلالات یادگیری نوعی اختلال عصبی می‌باشد که به دلیل عوامل ژنتیکی و/یا نوروبیولوژیکی رخ می‌دهد. این اختلال با تغییر عملکرد مغز بر فرایند/فرایندهای شناختی مرتبط به یادگیری (از جمله خواندن، نوشتن و ریاضیات) فرد تاثیر می‌گذارد و منجر به مشکلاتی در این مهارت‌های ابتدایی میشود. همچنین ممکن است این اختلال مهارت‌های پیچیده‌تری مانند نظم و طبقه بندی اطلاعات، مدیریت زمان، منطق انتزاعی و حافظه بلند یا کوتاه مدت را دچار مشکل کنند. دانستن و درک این موضوع حائز اهمیت است که اختلالات یادگیری تنها زندگی تحصیلی فرد را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد بلکه بر روابط خانوادگی و اجتماعی نیز تاثیر می‌گذارد. برای درمان این اختلال مراجعه به روانشناس کودک و نوجوان ضروری است.
اختلال یادگیری در کودکان
به زبان عامیانه می‌توان اختلال یادگیری را تفاوت در نحوه «سیم کشی» مغز هر فرد تعریف کرد. به عبارت دیگر کودکان مبتلا به اختلال یادگیری مانند همسالان خود باهوش یا حتی باهوش‌تر از آنها هستند. اما ممکن است در برخی مهارت‌های ذکر شده که به روش‌های معمولی آموزش داده می‌شوند، با مشکل روبرو شوند.
اختلالات یادگیری قابل درمان نیستند و به صورت مادام العمر با فرد مبتلا باقی می‌مانند. با این وجود کودکان دارای اختلال یادگیری با حمایت مناسب و درست نه تنها در مدرسه بلکه در شغل و زندگی شخصی خود نیز موفق می‌شوند.
برای دستیابی به این موفقیت، ضروری است والدین به افراد متخصص مراجعه کنند و شیوه‌های مقابله با این مشکلات، نحوه تشویق نقاط قوت کودک، آگاهی و درک نقاط ضعف آنها و درک سیستم آموزشی را یاد بگیرند.
انواع اختلالات یادگیری
انواع اختلال یادگیری عبارتند از:
- اختلال یادگیری ریاضی (Dyscalculia)
- اختلال نوشتن (Dysgraphia)
- خوانش‌پریشی (Dyslexia)
- اختلال یادگیری غیرکلامی
- اختلال زبان شفاهی و نوشتن و درک مطلب
اختلالات یادگیری رایج چه چیزهایی هستند؟
برخی از دانش‌آموزان، با تلاش زیاد هم در درس‌هایشان موفق نمی‌شوند. این افراد به دلیل اختلالات یادگیری در کلاس درس با چالش‌های زیادی روبرو هستند. اختلال یادگیری، اختلالی است که در آن ذهن توانایی پردازش و نگهداری اطلاعات را ندارد. از آنجا که فرایندهای ذهنی مختلفی بر یادگیری تاثیرگذار هستند، اختلالات یادگیری ممکن است متفاوت باشند. در اینجا پنج مورد از رایج‌ترین اختلالات یادگیری در مدارس را بررسی می‌کنیم.
۱. خوانش‌پریشی (Dyslexia)
خوانش‌پریشی احتمالا شناخته‌شده‌ترین نوع اختلال یادگیری است. خوانش‌پریشی مانع دانش‌آموز برای خواندن و درک متن میشود. راه‌های زیادی وجود دارد که این اختلال با آن آشکار شود. برخی افراد با آگاهی واج‌شناختی دست و پنجه نرم می‌کنند، به این معنا که توانایی تشخیص نحوه شکستن کلمات با توجه به صدا را ندارند. مشکلات مشابهی مانند این میتواند در پردازش واجی نیز رخ دهد، یعنی دانش‌آموزان نمی‌توانند بین صداهای مشابه تمایزی قائل شوند. اگر فردی دچار اختلال خوانش‌پریشی باشد، خواندن، نوشتن و صحبت کردن برای او دشوار و طاقت‌فرسا است.
برخی از علائم خوانش‌پریشی عبارتند از:
- معکوس کردن موقعیت حروف
- سخت بودن درک مطلب برای مبتلایان
- تاخیر در گفتار
- دشواری در پردازش شنوایی باعث اختلال یادگیری در واژگان یا قافیه‌های جدید میشود
- داشتن اختلال در پردازش بینایی ممکن است درک جهت‌ها را مشکل کند
۲. اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD)
اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی، بیش از ۶.۴ میلیون کودک را گرفتار کرده است. در مورد اینکه آیا به لحاظ فنی ADHD یک اختلال یادگیری است یا خیر بحث‌های زیادی پیش آمده و شکی نیست که ADHD یک مانع رایج یادگیری است. دانش‌آموزانی که مبتلا به ADHD هستند، در توجه کردن و تمرکز بر انجام تکالیف مشکل دارند. این دانش‌آموزان به راحتی حواسشان پرت میشود و اصولا بودن در محیط‌های سنتی مدرسه برای آنها دشوار است. متخصصان ADHD را با ساختار مغز مرتبط دانسته و شواهدی ارائه داده‌اند که ممکن است ADHD دارای مولفه ژنتیکی نیز باشد. برخلاف اختلالات یادگیری معمولی، که نیاز به اقدامات آموزشی دارند، ADHD با دارو و رفتار درمانی معالجه و درمان میشود.
برخی از علائم ADHD عبارتند از:
- نمی‌توانند آرام یکجا بنشینند
- بی‌نظمی یا فراموشکار بودن
- دشوار بودن توجه کردن و ساکت بودن
- کمبود انگیزه
- نوسانات خلقی یا طغیان‌های احساسی
۳. اختلال یادگیری ریاضی (Dyscalculia)
یادگیری ریاضی یکی‌دیگر از مسائل مهم و نگران‌کننده درباره اختلالات یادگیری است. در حالی که مشکل در خواندن میتواند بر توانایی دانش‌آموزان در یادگیری ریاضی تأثیر بگذارد، اما برخی از دانش‌آموزان نیز دچار اختلال یادگیری ریاضی هستند، این اختلال فقط بر یادگیری ریاضی فرد تأثیر می‌گذارد. اختلال یادگیری ریاضی میتواند ناشی از ناتوانی در شمارش صحیح اعداد و راهکارهای محدود برای حل مشکلات می‌باشد. افراد مبتلا به اختلال یادگیری ریاضی ممکن است در محاسبات اولیه ریاضی دچار مشکل شوند یا در مفاهیمی مانند ساعت، اندازه‌گیری یا احتمالات دچار مشکل شوند.
برخی از علائم اختلال یادگیری ریاضی عبارتند از:
- مشکل در دنبال کردن ترتیب در عملیات‌های ریاضی
- عدم اطمینان از نحوه حل مسائل ریاضی
- مشکل در شمارش و گروه‌بندی اعداد با یکدیگر
۴. اختلال نوشتن (Dysgraphia)
در حالی که اختلالات خواندن بیشترین توجه را به خود جلب می‌کند، غلبه بر اختلالات نوشتاری نیز به همان اندازه دشوار است. این اختلال به عنوان دیسگرافیا شناخته میشود. دیسگرافیا مربوط به عمل فیزیکی نوشتن است. دانش‌آموزان مبتلا به این اختلال اغلب نمی‌توانند مداد را به درستی در دست بگیرند و هنگام تلاش برای نوشتن وضعیت آنها پرتنش است. این دشواری باعث میشود که به راحتی خسته و دلسرد شوند که این امر مانع پیشرفت آنها میشود. دانش‌آموزان مبتلا به این اختلال، در سازماندهی افکار خود دچار مشکل می‌شوند. متن نوشته شده توسط این افراد ممکن است یا مطالب اضافی داشته باشد یا دارای حذفیات زیادی باشد که بر کیفیت و خوانایی متن تاثیرگذار است. اختلال نوشتن ممکن است باعث ایجاد مشکل در ساختار اصلی جمله . دستور زبان آن شود.
برخی از علائم اختلال نوشتن عبارتند از:
- دست‌خط بهم ریخته
- دشواری در بیان افکار در یک جمله واضح
- هنگام نوشتن بلند می‌خوانند
۵. کنش‌پریشی (Dyspraxia)
اگرچه کنش‌پریشی وضعیتی است که بر مهارت‌های حرکتی افراد تأثیر می‌گذارد، اما میتواند باعث اختلال یادگیری شود. به این دلیل که ممکن است فرد مبتلا به کنش‌پریشی نتواند به درستی مدادی را در دست بگیرد یا به صورت شمرده شمرده صحبت کند.
کنش‌پریشی بیشتر با مهارت‌های هماهنگی چشم و دست تداخل دارد. این اختلال در هر فردی به طور متفاوتی آشکار میشود، اما برخی علائم مانند ضعف در حفظ تعادل و دشواری در حرکت کردن در بیشتر افراد مبتلا به این اختلال وجود دارد.
تشخیص اختلال یادگیری
تشخیص اختلال یادگیری دشوار است، زیرا هیچ علائم مشخصی وجود ندارد. همچنین، بسیاری از کودکان سعی دارند مشکل را پنهان کنند. ممکن است شما متوجه چیزی بیشتر از شکایات مکرر در مورد تکالیف خانه یا نرفتن کودک‌تان به مدرسه، نشوید.
با این حال، موارد زیر ممکن است نشانه‌های برای اختلال یادگیری باشند:
- عدم اشتیاق به خواندن یا نوشتن
- مشکل در به خاطر سپردن مسائل
- کار کردن با سرعت کم
- دشواری در پیدا کردن آدرس‌ها
- مشکل در توجه کردن و تمرکز بر انجام تکالیف
- مشکل در درک ایده‌های انتزاعی
- عدم توجه به جزئیات، یا توجه بیش از حد به جزئیات
- مهارت‌های اجتماعی ضعیف
اگر در فرزندتان مشکوک به اختلال یادگیری هستید، با متخصص اطفال یا معلم او در مورد ارزیابی فرزند خود صحبت کنید. بهتر است قبل از تشخیص قطعی به چند متخصص مراجعه کنید، تا پس از انجام آزمایشات و ارزیابی‌های مختلفی به مشکل پی ببرند.
درمان اختلال یادگیری چیست؟
پس از ارزیابی برای تشخیص مشکل فرزند شما، تیمی از مربیان ویژه یک برنامه آموزشی شخصی (IEP) برای فرزند شما به درست می‌کنند که در آن به مراحل خاصی که برای پیشرفت در مدرسه نیاز دارند، اشاره می‌کند. سپس مربیان به فرزند شما کمک می‌کنند تا نقاط قوت خود را تقویت کند و راه‌های جبران نقاط ضعف خود را بیاموزد.
منابع زیادی نیز خارج از سیستم مدارس دولتی وجود دارند، از جمله:
- مدارس خصوصی که در زمینه درمان کودکان دارای اختلال یادگیری تخصص دارند
- برنامه‌های فوق‌العاده برای بعد از مدرسه برای کودکان با اختلالات یادگیری طراحی شده است
- خدمات آموزشی و درمانی در منزلنتیجه‌گیری
اختلال یادگیری در میان کودکان رایج است و احتمال این وجود دارد که تا مدت زیادی تشخیص داده نشود. اما این اختلال با تشخیص درست و به موقع قابل کنترل است. اختلال یادگیری هیچ مانعی برای موفقیت نیست. با استفاده از برنامه مناسب، افراد دارای اختلال یادگیری می‌توانند بر هر چالشی غلبه کنند. با مراجعه به متخصص و آگاهی و درک این اختلال می‌توانند شرایط را مدیریت کرده و به موفقیت برسند.
در مرکز مشاوره روانشناسی دکتر کاشفی زاده، انواع خدمات مشاوره از جمله مشاوره خانواده، مشاوره ازدواج و.. انجام میشود، همچنین شما میتوانید از خدمات مشاوره خارج از ایران هم استفاده کنید، به این منظور میتوانید از مشاوره خانواده در آلمان، سوئد و انگلیس استفاده کنید.