امروزه سایت ها و مجلات زیادی تلاش میکنند تا صفحاتی را به روانشناسی و سلامت روان اختصاص دهند؛ اما در حقیقت تمامی این مطالب رویکرد علمی ندارند و کاملا قابل اعتماد نیستند. این نوع روانشناسی عموما روانشناسی عامه پسند نامیده میشود .این مقاله به تاریخچه روانشناسی عامه پسند انواع آن می پردازد. در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.
تعریف روانشناسی عامه پسند
روانشناسی زرد یا همان عامه پسند در واقع نوعی تعریف است که به ایدئولوژی روانشناختی، روش و تکنیک های درمانی که از راه کتاب، برنامه های تلویزیونی یا پست های وبلاگ اطلاق میشود. این دیدگاه عموما بر روی احساسات شخصی، آخرین تغییرات در فرهنگ عمومی، تکنیک های خودیاری بنا شده اند. این دیدگاه ها عموما علمی نیستند و تحقیقات لازم روی آنها انجام نگرفته است. با این حال این نوع روانشناسی بین برخی از افراد که تمایل به بهبود سلامت روان خود دارند، مورد توجه قرار گرفته است.
روانشناسی زرد عموما راه حل های ساده و سریع را برای مشکلات پیچیده ارائه میدهد. علاوه بر آن با تست های شخصیتی که اغلب غیر علمی هستند در ارتباط است. افراد و شخصیت های زیادی هستند که به بیشتر دیده شدن این سبک روان شناسی کمک کرده اند؛ افرادی مثل دکتر فیل مک گراو یا اپرا پینفری در جهت رشد آن قدم برداشته اند.
تاریخچه ی روانشناسی عامه پسند
روانشناسی عامه پسند تقریبا از دوران قرن هفدهم شروع شد. در آن زمان فیلسوفانی مثل دکارت و لاک با استفاده از دانش خود درباره طبیعت انسان ایده هایی را در جهت اثبات نظریه های علمی ارائه دادند. روانشناسی زرد به علت تئوری های روانکاوانه فروید که در کتاب خود به اسم « تعبیر رویاها» که برای توده ها منتشر شد، به وجود آمد و در آن زمان مورد توجه بسیاری از مردم قرار گرفت.
در دهه ۱۹۶۰ هنگام انتشار کتاب بحث برانگیز ای مثل «فرار از آزادی» از اریش فروم مجدداً روانشناسی عامه پسند احیا شد. این کتاب در واقع اولین کتابی بود که علاقه ای که به ادیان شرقی و یوگا وجود داشت به آزادی فردی ارتباط داد. پس از آن در دهه ۱۹۷۰ کتاب های با این سبک به میزان زیادی منتشر شد و با عناوینی مانند «من خوبم – تو خوب هستی» نوشته توماس هریس منتشر شد. پس از آن در سال ۱۹۸۰ با کتابی به «عنوان مردان از مریخ زنان از زهره» توسط جان گری منتشر شد که در اون زمان به یکی از محبوب ترین کتاب های خودیاری در تمام ادوار تبدیل شد.
اما امروزه و در سال‌های اخیر تلاش میشود که به جای استفاده از نظریه هایی که ریشه در فرهنگ عامه دارند، به سمت رویکردهای علمی تر برویم. البته این طور که به نظر می رسد روانشناسی عامه پسند همچنان در بین عموم افراد محبوبیت خواهد داشت.
انواع روانشناسی زرد (عامه پسند)
روانشناسی زرد انواع متفاوتی دارد که در اینجا به برخی از رایج ترین انواع آن اشاره شده است:
- وبلاگ های روانشناسی عامه پسند: وب سایت های شخصی که به واسطه نویسندگان بدون تخصص نوشته شده و به یک موضوع خاص می پردازد.
- برنامه های تلویزیونی/ برنامه های گفتگو محور/ پادکست‌ها : این برنامه‌ها از کیفیت های متفاوتی برخوردار است از مجری و میزبان گرفته تا روانشناسی که دعوت می شود ممکن است افرادی باشند که هیچ وقت در زندگی خود روانشناسی نخوانده باشند.
- کانال های یوتیوب: امروزه یوتیوبر های زیادی هستند که تلاش می کنند در مورد سلامت روان و موضوعات مرتبط این چنینی صحبت کنند و ادعا می کنند که دانش کافی را در این زمینه دارند. پیش از گوش کردن به محتوای آنها، لازم است تحقیقات لازم درباره صحت ادعاهای آنها را به عمل بیاورید.
- کتاب های خودآموز: برخی از کتاب ها که در واقع به عنوان کتاب‌های خود یار شناخته می‌شوند، دارای مطالبی هستند که هیچ گونه منابع علمی را دنبال نمی کنند.
- وسایل و محصولات خودیاری: همینطور در مورد محصولات خودیاری باید گفت که برخی از آنها اعتبار علمی ندارند، اما به راحتی قابل دسترس هستند.
- انجمن های اینترنتی: تشخیص افراد متخصص در فضاهای اینترنتی بسیار سخت است بنابراین ممکن است افرادی مدعی مشاوره فردی باشند که با ارائه مطالب غیر معتبر شما را گمراه کنند. بنابراین تایید صلاحیت کاربران پیش از هر چیزی ضروری است.
به جای صرف هزینه برای چیزی که واقعا از صحت آن اطلاع لازم را ندارید، می‌توانید با جستجو و یافتن بهترین روانشناس تهران نسبت به بهبود سلامت روان خود اقدام کنید.
نکاتی برای استفاده از روانشناسی عامه پسند
روانشناسی عامه پسند به شما این امکان را میدهد که در ذهن خود جستجو کنید. این مسئله می‌تواند روابط یا شغل و زندگی شما را در مسیر بهتری قرار دهد. اشکال اساسی که درباره روانشناسی زرد وجود دارد این است که بر اساس تحقیقات آکادمیک صورت نگرفته و هیچگونه شواهد علمی را دنبال نمی کند.
اگر برای سلامت روان تنها از این روش کمک بگیریم، می تواند خطرات زیادی برای روان و زندگی شخصی داشته باشد. در ادامه نکاتی وجود دارد که بتوانید از روانشناسی زرد برای بهبود شرایط خود استفاده کنید:
- فقط به روانشناسی عامه پسند اکتفا نکنید و آن را با دیگر روش‌های درمانی ترکیب کنید.
- با پزشک و افراد متخصص این حوزه درباره شیوه هایی که قصد دارید انجام دهید، گفت و گو کنید.
- این مسئله را بدانید که یک راهکار ممکن است برای همه مناسب نباشد.
- به جای این که به داستان های رایج توجه کنید، آنها را با شواهد علمی بسنجید.
- بیش از حد توان مالی برای این گونه محتواها هزینه نکنید، چرا که هیچ تضمینی برای تاثیر مثبت آن وجود ندارد.
- درباره هر آنچه که می خوانید یا می‌بینید محتاط باشید.
به این مسئله فکر کنید که شما دارید از کسی مشاوره دریافت میکنید که هیچ اطلاعاتی در مورد زندگی شخصی شما ندارد و هیچ وقت شما را ارزیابی نکرده است.
علائمی که نشان می دهند شما روانشناسی عامه پسند می خوانید
در این زمان شما به این مسئله فکر کنید که آیا کتابی را که می خوانید روانشناسی اصولی است یا روانشناسی عامه پسند؛ یا پست وبلاگی که ذخیره کردید می تواند برای سلامت روان شما مفید باشد یا خیر؟ در اینجا به برخی از علائمی که نمایانگر آن است که شما در حال مطالعه این سبک روانشناختی هستید، اشاره شده است:
- به نظر محتوا خیلی خوب به نظر می‌رسد اما هیچ مدرک تحقیقاتی در مورد اثربخشی آن روی افراد دیگر وجود ندارد.
- نویسنده یا گوینده هیچ وقت با کسی با شرایطی که مدعی هستند در آن تخصص دارند رفتار نکرده اند.
- هیچ اطلاعات معتبری درباره مدارک، مجوز یا گواهینامه مرتبط وجود ندارد.
معروف یا محبوب بودن یک کتاب یا یک برنامه تلویزیونی نمی تواند دلیلی برای دنبال کردن آن باشد اگر هر کدام یک از علائم بالا را مشاهده کردید به عنوان یک علامت هشدار از آن فاصله بگیرید. در این زمان شما می توانید با مراجعه حضوری یا آنلاین برای مشاوره روانشناسی این اطمینان خاطر را بدست بیاورید که در دام روانشناسی زرد نیفتاده اید.
مشکلات روانشناسی عامه پسند
با وجود اینکه روانشناسی زرد محبوبیت و شاید فوایدی هم داشته باشد اما معایب آن غیر قابل چشم پوشی است اصلی ترین معایب آن این است که بر اساس شواهد تجربی نیست و امکان آزمایش آن برای دیدن نتایج اثر بخش وجود ندارد. در ادامه برخی مشکلات بالقوه روانشناسی زرد اشاره خواهیم کرد.
-
- ایده های گمراه کننده دارد: این نوع روانشناسی عموما بر اساس ایده ها یا نظریه های قدیمی است.
- مشکلات محتوایی: بعضی از محتوا های آن ممکن است با ارزش ها و باورهای خاص شما مطابقت داشته باشد. به عنوان مثال شخص مذهبی که باورهای اعتقادی زیادی دارد ممکن است با آموزه های ادیان دیگر در روانشناسی عامه پسند به مشکل بخورد.
- بیشتر علت تبلیغ آن سود بخشی است: روانشناسی عامه پسند بیشتر موارد در جهت کسب سود هیجانی برای افراد این حوزه مورد استفاده قرار می گیرد. اگر شما پول خود را صرف کتاب ها یا محتواهای روانشناختی عامه پسند می کنید، احتمالاً قربانی چیزی هست که به آن «علم آشغال» می‌گویند. در واقع کسانی که درمان های مبتنی بر روانشناسی زرد را تبلیغ میکند هیچ گاه ایده‌های خود را آزمایش نکرده اند. این خود دلیل مهمی است که شما را به سمت روانشناس خوب در تهران یا محل زندگی خودتان هدایت کند تا هزینه خود را در جای درست خرج کنید.
- اثر دارونما دارد: روانشناسی زرد همچنین می‌تواند به عنوان اثر دارونما عمل کند. در تعریف این موضوع باید گفت که به گروهی از افراد نوعی درمان داده می شود که در واقع تاثیری ندارد اما گروه مورد نظر نتیجه مثبت را دریافت می کند. چون انتظار دارد که این اتفاق برایش بیفتد.
- مورد بررسی و تایید نیست: دانشمندان متخصص تحقیقات خود را در مجلاتی که اعتبار بالایی دارند منتشر می کنند و از این طریق با سایر افراد این حوزه در ارتباط هستند. این مسئله سبب میشود تا احتمال خطا به میزان زیادی کاهش پیدا کند. از طرفی روانشناسانه عامه پسند درباره ایده‌های خود کتاب چاپ میکنند و از تجربه شخصی خود به عنوان مسائل روانشناسی استفاده می کنند. تا زمانی که این سبک روانشناسی خارج از محدوده تاییدات علمی کار می کند، قابل استناد نیست و نمی توان تاثیرات آن را بررسی کرد.
به جای درمان های اصولی مورد استفاده قرار می گیرد: کتاب های روانشناسی عامه پسند می توانند در شرایطی مشکل‌ساز شوند. چون در برخی موارد افرادی وجود دارند که نیازمند درمان سریع و حرفه ای هستند. اما به سمت روانشناسی مثبت گرا یا زرد کشیده می شوند که نه تنها موثر نیست بلکه می تواند اثرات مخرب نیز داشته باشد. اگر پیش از مطالعه روانشناسی عامه پسند مراقبت های بهداشتی خاصی دریافت می کنید باید بدانید که روانشناسی زرد می تواند مشکل ساز شود؛ برای مثال اگر شما در حال بهبودی اختلال خوردن هستید، مطالعه یک کتاب نامناسب در زمینه رژیم غذایی می‌تواند سبب شکست و ایجاد اختلال شود.
چرا ایرانیان بیشتر کتاب‌های روانشناسی عامه‌پسند می‌خوانند؟!
در جوامع امروزی ایران مشکلات خانوادگی و اجتماعی هر روز بیشتر و بیشتر میشود و همین مسئله احتیاج مردم را نسبت به دریافت خدمات روانشناسی افزایش داده است. اما برخی از افراد هستند که از مراجعه به روانشناس به صورت حضوری هراس دارند و هنوز توان رویارویی را با آن ها ندارند. با این حال آنها از اهمیت روانشناسی و سلامت روان آگاه هستند، بنابراین به سمت کتاب‌های روانشناسی عامه پسند کشیده می شود.
مسئله دیگر سرعت پیشرفت تکنولوژی است که این حس را به افراد میدهد برای اینکه همسو با دیگر جوامع شویم احتیاج داریم تا بیشتر بخوانیم. اما دقیقاً مشخص نمی شود که چه چیزی را بخوانیم و چه چیزی را نخوانیم. همین مسئله سبب میشود که کتاب‌هایی نظیر بیشعوری که توسط خاویر کرمنت نوشته شده است، در کشور خود مورد استقبال قرار نگرفته است اما در ایران به شدت محبوبیت دارد. لازم است پیش از مطالعه ی هر کتابی در این حوزه ابتدا بررسی کنیم که نویسنده آیا صلاحیت آن را دارد که درباره این مسائل صحبت کند یا نه. در غیر این صورت این کتاب ها می توانند شما را گمراه کنند.اگر شما هم جزو افرادی هستید که با مشاوره حضوری مشکل دارید می توانید از خدمات مشاوره آنلاین استفاده کنید.
آسیب‌های کتاب‌های ترجمه‌ای روانشناسی عامه‌پسند چیست؟
کتاب های روانشناسی عامه پسند در کشور هایی که میزان افسردگی بالایی دارند فروش زیادی دارد. اما ممکن است آسیب های زیادی از سوی این کتابها به سمت افرادی که مشکلات روانی دارند، برسد. زبان ترجمه این کتاب ها عموماً حالت امر و نهی دارند. همچنین برداشت هر یک از افراد ممکن است کاملاً متفاوت با دیگری باشد و همین مسئله سبب سوء برداشت از یک موضوع خواهد شد. درباره ایده هایی که کتاب ها مطرح میکنند هیچگونه آزمایش علمی صورت نگرفته و معتبر نیستند اما برخی از افراد ممکن است با دیدن این کتاب ها در قفسه های کتاب فروشی این احساس را بکنند که حتماً تاییدات لازم را دارد.
همچنین خواندن مکرر این نوع کتاب ها سبب گمراه شدن بیشتر انسان های آسیب دیده می شود. بیشترین سودی که از طریق این کتاب ها حاصل میشود به افرادی می‌رسد که تخصص لازم در زمینه روانشناسی ندارند و فقط برای منفعت های مادی خود شروع به فروش این گونه کتاب ها کرده اند. بنابراین تحقیق و کسب اطلاعات لازم پیش از مطالعه نیز برای در مسیر درست روانشناسی قرار گرفتن، اهمیت دارد.
مقایسه روانشناسی با روانشناسی عامه پسند
روانشناسی عامه پسند توضیحاتی درباره رفتار انسان است، اما فاقد شواهد علمی است. این نوع روانشناسی همه جا وجود دارد؛ اگر مجله معروفی را باز کنید، یا بخش خودیاری در هر کتابفروشی را بررسی کنید، نویسندگان زیادی خواهید یافت که در مورد قرار ملاقات، عشق، رابطه، موفقیت و … می نویسند؛ اما اغلب بدون ارائه مدارک و اعتبار است.
اساس روانشناسی عامه پسند
تجربیات و بینش شخصی: بسیاری از نویسندگان توصیه های خود را بر اساس تجربیات زندگی خود و «بینش»هایی که در این راه کسب کرده اند، استوار می کنند. به عنوان مثال، یک صاحب کسب و کار موفق ممکن است کتابی در مورد ویژگی های شخصیتی بنویسد که معتقدند به آنها در رسیدن به موفقیت کمک کرده است.
دانش عامیانه: دانش عامیانه در واقع نوعی دانش فرهنگی است که از طریق نسل ها منتقل می شود. به عنوان مثال، ممکن است این جمله را شنیده باشید که اگر کسی نتواند به چشمان شما نگاه کند، احتمالاً راست نمی گوید.
نظر مردمی: در نهایت، بسیاری از توصیه‌های روانشناسی عامه پسند صرفاً مبتنی بر «عقل سلیم» است، به عنوان مثال، نشانه‌های رایجی که نشان میدهد همسرتان وفادار نیست، یا نکاتی برای پیدا کردن دوستان جدید.
روانشناسی عامه پسند لزوماً اشتباه نیست. در واقع، “عقل سلیم” روانشناسی گاهی اوقات درست می گوید. با این حال، اکثر روانشناسان موافقند که تکیه بر بینش شخصی، دانش عامیانه و عقاید عمومی کافی نیست. در ابتدا باید بدانیم که یک روانشناس کیست؟ او کسی است که برای اینکه بتواند کار بهتری در درک شخصیت واقعی افراد انجام دهد، باید تحقیقات لازم را به عمل بیاورد، مشاهدات انجام دهد، داده ها را جمع آوری و تجزیه و تحلیل کند و سپس نظریه های مختلف را ارائه دهد. تفاوت اصلی بین روانشناسی عامه پسند و روانشناسی علمی در این است که این تنها روانشناسی اصولی است که توسط تحقیقاتی پشتیبانی می شود و صلاحیت آن اثبات میشود.
اساس روانشناسی اصولی
اصول روانشناسی دقیق از طریق سه روش تحقیق رایج ایده های خود را آزمایش و ارائه میدهند:
آزمایش: اینها معمولاً شامل مطالعه افراد تحت شرایط ثابت خاص، به نام “متغیرها” است تا ببینند آیا تغییر در یک متغیر باعث تغییر در متغیر دیگر می شود یا خیر. به عنوان مثال، می توان آزمایشی در مورد اینکه آیا یک داروی دارویی در درمان افسردگی موثر است یا خیر، انجام داد.
مطالعات همبستگی : این مطالعات شامل جمع‌آوری داده‌های زیادی در مورد افراد است تا ببینند آیا الگوهای خاصی ظاهر می‌شوند یا خیر. به عنوان مثال، مطالعه ای می تواند انجام شود تا ببیند چگونه سن ازدواج، سطح درآمد و تحصیلات بر احتمال طلاق تأثیر می گذارد.
مطالعات موردی: اینها شامل بررسی عمیق یک «مورد» (معمولاً یک شخص) است که به نحوی قابل توجه و منحصر به فرد است تا از آن طریق بینشی نسبت به ماهیت انسان ایجاد کند. به عنوان مثال، ممکن است فردی با حافظه استثنایی به امید یادگیری بیشتر در مورد نحوه عملکرد حافظه مورد مطالعه قرار گیرد.
سوالات متداول
آیا تنها می توان به روانشناسی عامه پسند برای سلامت روان اکتفا کرد؟
خیر. این کار ممکن است به شدت روی روان شما تاثیر گذار باشد. بهتر است سراغ افرادی بروید که در این زمینه تلاش کرده اند یا دروس مرتبط با آن را خوانده باشند.
آیا روانشناسی عامه پسند بر علم استوار است؟
خیر، عموما این نظریه ها بر اساس تجربیات شخصی یا فرهنگ عامه شکل گرفته است. بنابراین نمی تواند معیار مناسبی باشد.