اختلال اضطراب جدایی چیست؟ علائم، تشخیص و درمان

اختلال اضطراب جدایی یکی از اختلالات روان‌شناختی است که عمدتاً در دوران کودکی مشاهده می‌شود و با ترس شدید و مداوم از جدا شدن از افراد یا مکان‌هایی که به آن‌ها وابسته است، مشخص می‌گردد. این اختلال معمولاً زمانی آشکار می‌شود که کودک به‌ویژه در مواجهه با موقعیت‌هایی مانند رفتن به مدرسه، خوابیدن در خانه دوستان یا حتی ماندن در خانه بدون حضور والدین، احساس ناراحتی و اضطراب می‌کند. کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است به‌طور مداوم نگران باشند که والدین یا مراقبان اصلی‌شان دچار حادثه‌ای شوند یا به آن‌ها آسیبی برسد، که این نگرانی می‌تواند به بروز علائم جسمی مانند سردرد، دل‌درد و حالت تهوع منجر شود. همچنین، این کودکان ممکن است دچار کابوس‌های مکرر در مورد جدایی شوند و به‌طور کلی از فعالیت‌هایی که نیازمند جدایی از والدین است، اجتناب کنند. با ما همراه باشید تا از نظر روانشناختی به بررسی اختلال اضطراب جدایی، علائم، علل و راههای درمان ان بپردازیم.

نشانه ها و علائم اختلال اضطراب جدایی:

نشانه‌های اختلال اضطراب جدایی متنوع و گسترده هستند و می‌توانند شامل علائم روانی، عاطفی و جسمی باشند. این نشانه‌ها به‌ویژه در کودکان و نوجوانان برجسته‌تر هستند، اما ممکن است در بزرگسالان نیز مشاهده شوند که با مشاوره روان درمانی سعی در درمان آن نمود. برخی از مهم‌ترین نشانه‌های این اختلال عبارتند از:

نشانه‌های روانی و عاطفی

• نگرانی مداوم و شدید: کودک یا نوجوان به‌طور مداوم نگران جدا شدن از خانه یا افرادی که به آن‌ها وابسته است (معمولاً والدین) می‌باشد.
• ترس از دست دادن: ترس بیش از حد از این که به والدین یا مراقبان اصلی‌شان آسیبی برسد یا اتفاق بدی برای آن‌ها بیفتد.
• ترس از گم شدن یا ربوده شدن: نگرانی درباره گم شدن یا دزدیده شدن زمانی که از والدین دور است.
• نیاز شدید به دانستن محل والدین: کودک ممکن است دائماً بخواهد بداند والدینش کجا هستند و چه زمانی باز خواهند گشت.

نشانه‌های جسمی

1. علائم جسمی در زمان جدایی: سردرد، دل‌درد، حالت تهوع یا استفراغ در هنگام فکر کردن به جدا شدن یا تجربه واقعی جدایی.
2. مشکلات خواب: دشواری در به خواب رفتن بدون حضور والدین، بیدار شدن مکرر در شب یا کابوس‌های مکرر درباره جدایی.

رفتارهای اجتنابی

1. اجتناب از رفتن به مدرسه: امتناع از رفتن به مدرسه یا سایر مکان‌هایی که نیازمند جدا شدن از والدین هستند.
2. نپذیرفتن خوابیدن دور از خانه: امتناع از خوابیدن در خانه دوستان یا اقوام به دلیل ترس از جدا شدن.
3. نیاز به همراهی مداوم والدین: اصرار به همراهی والدین در فعالیت‌های روزانه یا حتی در خانه.

نشانه‌های احساسی

1. پریشانی شدید هنگام جدایی: گریه، ناله، یا بروز واکنش‌های احساسی شدید هنگام جدا شدن از والدین.
2. اضطراب بیش از حد در موقعیت‌های اجتماعی: احساس اضطراب و ناراحتی در موقعیت‌های اجتماعی به دلیل ترس از جدا شدن.

نشانه‌های رفتاری

1. چسبندگی به والدین: کودک ممکن است به شدت به والدین بچسبد و آن‌ها را همراهی کند.
2. اجتناب از فعالیت‌های مستقل: نپذیرفتن انجام فعالیت‌هایی که نیازمند استقلال از والدین است، مانند بازی کردن با دوستان بدون حضور والدین.

تشخیص این اختلال معمولاً توسط متخصصان روان‌شناسی یا روان‌پزشکی انجام می‌شود و نیازمند ارزیابی دقیق و جامع از تاریخچه و علائم کودک است. اگر این نشانه‌ها به مدت حداقل چهار هفته ادامه داشته باشند و باعث اختلال در عملکرد روزمره کودک شوند، ممکن است تشخیص اختلال اضطراب جدایی داده شود.

عوامل ایجاد اضطراب جدایی:

عوامل متعددی می‌توانند در ایجاد اضطراب جدایی نقش داشته باشند. این عوامل می‌توانند ژنتیکی، زیست‌شناختی، روان‌شناختی و محیطی باشند. در زیر به تفصیل به این عوامل پرداخته شده است:

عوامل ژنتیکی

سابقه خانوادگی: اگر یکی از والدین یا اعضای خانواده دارای اختلالات اضطرابی یا سایر اختلالات روانی باشند، احتمال ابتلای کودک به اضطراب جدایی بیشتر است. ژنتیک می‌تواند نقش مهمی در انتقال استعداد و اضطراب از نسلی به نسل بعد ایفا کند.

عوامل زیست‌شناختی

1. عملکرد ناهنجار مغزی: عدم تعادل در مواد شیمیایی مغزی مانند سروتونین و نوراپی‌نفرین می‌تواند به اضطراب منجر شود. این مواد شیمیایی در تنظیم حالت روحی و اضطراب نقش دارند.
2.  تفاوت‌های عصبی: کودکان با برخی از ویژگی‌های عصبی ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به اضطراب باشند. تحقیقات نشان داده‌اند که ساختار و عملکرد مناطق خاصی از مغز مانند آمیگدال می‌تواند در اضطراب نقش داشته باشد.

عوامل روان‌شناختی

1. خلق و خو: کودکان با خلق و خوی خاص، مثلاً کسانی که به طور طبیعی بیشتر خجالتی، محتاط یا حساس هستند، بیشتر مستعد اضطراب جدایی هستند.
2. تجربیات منفی اولیه: تجربه‌های منفی در دوران کودکی مانند جدایی ناگهانی از والدین، بیماری‌های شدید، یا سایر ترومای روانی می‌تواند به ایجاد اضطراب جدایی منجر شود.

عوامل محیطی

1. استرس خانوادگی: محیط خانوادگی پر استرس، مانند طلاق والدین، مشکلات مالی یا بیماری والدین می‌تواند به افزایش اضطراب در کودکان منجر شود.
2. تجربیات تربیتی: والدینی که بیش از حد محافظه‌کار یا کنترل‌کننده هستند، ممکن است به طور ناخودآگاه اضطراب جدایی را در کودکانشان تشدید کنند
3. تغییرات مهم زندگی: تغییرات بزرگ مانند نقل مکان به خانه جدید، شروع مدرسه، یا تولد یک خواهر یا برادر جدید می‌توانند به اضطراب جدایی منجر شوند.
4. مدل‌سازی والدین: والدینی که خودشان اضطراب دارند و این اضطراب را در حضور کودکانشان نشان می‌دهند، ممکن است به کودک نشان دهند که دنیا مکان خطرناکی است و باید همیشه محتاط بود.

عوامل فرهنگی و اجتماعی

1. تفاوت‌های فرهنگی: فرهنگ‌ها و جوامع مختلف دیدگاه‌ها و روش‌های متفاوتی در پرورش کودکان و مدیریت جدایی دارند. در برخی فرهنگ‌ها، وابستگی شدید به خانواده و محافظه‌کاری بیشتر مشاهده می‌شود که می‌تواند به اضطراب جدایی منجر شود.
2. پشتیبانی اجتماعی: کودکان در جوامعی که حمایت اجتماعی کمتری دارند یا دسترسی کمتری به منابع و خدمات مشاوره‌ای و روان‌شناختی دارند، ممکن است بیشتر در معرض اضطراب جدایی باشند.

تداخل این عوامل می‌تواند به بروز و شدت اختلال اضطراب جدایی منجر شود. درک و شناسایی این عوامل می‌تواند به والدین، معلمان و متخصصان کمک کند تا با به کارگیری راهکارهای مناسب، به کاهش اضطراب در کودکان کمک کنند و زمینه‌های بهبود و رشد سالم روان‌شناختی را فراهم آورند.

1. کودکان پیش‌دبستانی: اضطراب جدایی در این گروه سنی بسیار شایع است. این کودکان به طور طبیعی وابستگی زیادی به والدین یا مراقبان اصلی خود دارند و جدا شدن از آن‌ها می‌تواند به شدت اضطراب‌آور باشد.
2. کودکان دبستانی: با شروع مدرسه، برخی کودکان ممکن است با اضطراب جدایی مواجه شوند، به خصوص اگر قبلاً تجربه جدایی‌های طولانی مدت نداشته باشند. این کودکان ممکن است از رفتن به مدرسه اجتناب کنند یا هنگام جدا شدن از والدین دچار اضطراب شدید شوند.
3. نوجوانان: اگرچه اضطراب جدایی بیشتر در کودکان جوان دیده می‌شود، اما می‌تواند در نوجوانان نیز رخ دهد. این اختلال ممکن است به دلیل تغییرات زندگی مانند انتقال به مدرسه جدید یا تغییرات خانوادگی مانند طلاق والدین بروز کند.
4. بزرگسالان: اضطراب جدایی در بزرگسالان کمتر شایع است، اما ممکن است رخ دهد. بزرگسالانی که در کودکی دچار اضطراب جدایی بوده‌اند یا تجربه‌های تروماتیک از دست دادن داشته‌اند، ممکن است همچنان با این اضطراب مواجه باشند. این اضطراب می‌تواند در روابط عاطفی و کاری آن‌ها تأثیر بگذارد.
5. والدین و مراقبان: اگرچه والدین خود به طور مستقیم از اضطراب جدایی رنج نمی‌برند، اما اضطراب جدایی کودکان می‌تواند بر سلامت روانی و عاطفی آن‌ها تأثیر بگذارد. والدین ممکن است نگران کودکانشان باشند و احساس کنند که باید دائماً در کنار آن‌ها باشند، که این موضوع می‌تواند به ایجاد استرس و اضطراب در والدین منجر شود.
6. افرادی با سابقه خانوادگی اضطراب: کسانی که والدین یا اعضای خانواده‌شان دچار اختلالات اضطرابی هستند، بیشتر در معرض ابتلا به اضطراب جدایی قرار دارند. این می‌تواند به دلیل عوامل ژنتیکی و محیطی باشد.
7. افرادی که تجربه‌های تروماتیک داشته‌اند: کودکانی که تجربه جدایی‌های ناگهانی، مرگ یکی از والدین، یا سایر تجربه‌های تروماتیک را داشته‌اند، بیشتر در معرض ابتلا به اضطراب جدایی هستند.

به طور کلی، اضطراب جدایی می‌تواند در هر فردی بروز کند، اما بیشتر در کودکان و نوجوانان مشاهده می‌شود. تشخیص و درمان به موقع این اختلال می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و کاهش تأثیرات منفی آن کمک کند. والدین، معلمان و مراقبان نقش مهمی در شناسایی و مدیریت این اضطراب دارند و می‌توانند با استفاده از راهکارهای مناسب به کودکان کمک کنند تا بر این اختلال غلبه کنند.