طرحواره استحقاق چیست؟ علل + علائم + انواع و راههای درمان

آیا اغلب نسبت به دیگران احساس برتری می‌کنید؟ اینکه شما مستحق امتیازات و حقوق خاصی هستید؟ یا شاید کلمه “نه” را دوست ندارید؟ اگر معمولاً به این سؤالات با یک «بله» قاطع پاسخ می‌دهید، ممکن است طرحواره استحقاق/عظمت داشته باشید. برای کمک به پاسخ به هر سوالی که ممکن است در مورد این طرحواره داشته باشید، این مقاله به شما کمک خواهد کرد که درباره چیستی طرحواره استحقاق، علل، علائم و راهای درمان آن بیشتر بدانید. 

طرحواره استحقاق چیست؟

«طرحواره ها» به باورهایی اشاره دارد که ما در طول زندگی خود بر اساس خاطرات، شناخت ها و احساسات بدنی حاصل از تجربیات اولیه ایجاد شده‌اند. طرحواره‌ها قدرتمند هستند آن‌ها به ما اطلاع می‌دهند که ما خودمان و دیگران را چگونه می‌بینیم، و باورهای ما را در مورد نحوه عملکرد جهان نشان می‌دهند. اگر روابط دلبستگی اولیه ما ناایمن باشد، ممکن است باورهای ناسالم و نادرستی به نام «طرحواره های ناسازگار اولیه» (EMS) ایجاد کنند.

طرح استحقاق یکی از 18 طرحواره ناسازگار اولیه است که ممکن است ایجاد شود. این که طرحواره استحقاق چیست؟ را در این بخش توضیح می‎دهیم. طرحواره استحقاق با طرحواره وابستگی متفاوت است. 

احساس استحقاق یک ویژگی شخصیتی است که بر این باور است که کسی به خاطر چیزی که به دست نیاورده سزاوار رفتار یا به رسمیت شناخته شدن است. افراد با این طرز فکر معتقدند که جهان بدون دادن چیزی به آن‌ها مدیون است.

احساس استحقاق که در کودکان دیده می‌شود همیشه منفی نیست. در طول مراحل رشد، کودکان به مراقبان خود وابسته هستند. با این حال، همانطور که کودکان بزرگ‌تر می‌شوند و مستقل‌تر می‌شوند، نیاز به کمک دیگران کمتر عملی می‌شود و کار به سمت خودکفایی را از بین می‌برد.

علل ایجاد طرحواره استحقاق چیست؟

مانند هر طرحواره ناسازگاری، تله استحقاق زمانی ایجاد می‌شود که نیازهای عاطفی اصلی ما در دوران کودکی برآورده نشود. این نیازها را می‌توان از طریق مراقبت‌های بی‌پروا ایجاد کرد، جایی که مراقب به آسانی پیام «من خاص هستم» را بدون تعیین محدودیت‌های لازم برای جلوگیری از تورم بیش از حد این باور به «من بهتر از دیگران هستم» به کودک القا می‌کند.

طرحواره استحقاق همچنین ارتباط نزدیکی با طرحواره محرومیت عاطفی دارد، زمانی که مراقبین بارها و بارها با نیازهای فرزندشان ناسازگاری می‌کنند و در نتیجه کودک احساس منفی نسبت به خود پیدا می‌کند. در چنین مواردی، طرحواره استحقاق ممکن است به‌عنوان حائلی در برابر این ادراک‌های منفی از خود عمل کند و از کودک در برابر محرومیت عاطفی محافظت کند، و باور «مهم نیستم» را به «همه‌چیزی که مهم است من هستم» تبدیل کند.

جالب است که گاهی اوقات احساس استحقاق ممکن است از احساس بدرفتاری یا عدم دریافت آنچه نیاز داریم پدیدار شود. این می‌تواند راهی برای گفتن این جمله باشد که «من سزاوار مراقبت یا رفتار ویژه و احترام هستم، درست مثل دیگران».

اغلب افرادی که با آن‌ها بدرفتاری شده یا مورد بی احترامی قرار گرفته‌اند، زمانی که احساس می‌کنند سزاوار بهتر از آنچه بوده‌اند، احساس استحقاق نشان می‌دهند. این بخشی از یک تغییر سالم به سمت احترام به خود است. با این حال، آن‌ها نیز در نهایت باید راهی بیابند تا بین احترام به خود و احترام به دیگران تعادل برقرار کنند.

به یاد داشته باشید که دلایل ایجاد طرحواره استحقاق متفاوت با طرحواره نقص و شرم است. 

علائم طرحواره استحقاق چیست؟

ممکن است شخصی با طرحواره بزرگ استحقاق خود را برتر از دیگران بداند. علائم این طرحواره برخلاف طرحواره اطاعت است. این باور ممکن است باعث شود آن‌ها رفتارهای خودخواهانه و برتر از خود نشان دهند، مانند:

• همیشه خودشان را در اولویت قرار می‌دهند.
• فکر می کنند که باید به آن‌ها اجازه داده شود که همیشه کاری را که می‌خواهند انجام دهند.
• بی توجهی به ارقام، قوانین و مقررات معتبر.
• طرح استحقاق همچنین می‌تواند دریافت دستورالعمل‌ها یا کلمه «نه» را از دیگران دشوار کند.
• اغلب برای کسی که دارای طرحواره استحقاق است غیرقابل تحمل است که بپذیرد اشتباه می‌کند.

• آن‌ها فکر می‌کنند که خاص و منحصر به فرد هستند و بنابراین در مقایسه با دیگران سزاوار زندگی بهتری هستند.
• آن‌ها عاشق توجه، تایید و تمجید هستند.
• دوست دارند بر زندگی خود و افراد حاضر در آن کنترل داشته باشند.
• آن‌ها عاشق بحث‌های برنده هستند.
• آن‌ها بسیار رقابتی هستند.
• آن‌ها فکر می‌کنند که باید بتوانند هر کاری را که می‌خواهند بدون توجه به تأثیری که بر دیگران دارد را انجام دهند.

انواع طرحوراه استحقاق 

طرحواره استحقاق یا طرحواره بزرگ یک طرحواره ناسازگار اولیه است که می‌تواند به سه دسته تقسیم شود. روان درمانی می‌تواند به درمان همه آن‌ها کمک کند. با این حال این 3 دسته عبارت است از:

1. کنترل و انتظار 
2. وابسته 
3. تکانشی

طرحواره استحقاق؛ نوع کنترل و انتظار 

در این نوع، فردی که دارای طرحواره استحقاق است معتقد است همه چیز باید تحت کنترل و نظارت او باشد. هر چیزی که او می‌خواهد باید رخ دهد و همه چیز باید مطابق میل او باشد. اگر چیزی برخلاف میل او رخ دهد، بسیار ناراحت می‌شود. احساس همدلی در آن‌ها مرده است و احساسات دیگران را نادیده می‌گیرند. در این نوع طرحواره پیروی از قوانین برای آن‌ها سخت بوده و خواستار این هستند که قوانین مطابق میل آن‌ها پیش رود. 

طرحواره استحقاق؛ نوع وابسته 

در این نوع از طرحواره، فرد خود را ضعیف نشان می‌ددهد تا از این طریق بتواند خواسته‌های خود را عملی کند. فردی ک دارای طرحواره استحقاق از نوع وابسته است، دیگر آن را به دلیل اشتباهاتی که انجام داده‌اند سرزنش می‌کنند. این افراد به دیگران متکی هستند و دائم از دیگران عشق و محبت می‌خواهند. 

طرحواره استحقاق؛ نوع تکانشی

در این نوع از طرحواره، فرد بدون این که متوجه واکنش‌های خود باشد در مقابل رویدادها واکنش بسیار سریعی نشان می‌دهد. این دسته از افراد برای رسیدن به خواسته‌های خود حاضر هستند هر کاری را به قیمت آسیب زدن به خود یا دیگران، انجام دهند 

در این افراد حس تنوع طلبی بسیار است و دائم در حال پیدا کردن خواسته‌ها و لذت‌های جدید هستند.

راه های درمان طرحواره استحقاق 

طرحواره های ناسازگار اولیه عمیقاً در روان ما جا افتاده‌اند و تغییر، آن‌ها را به چالش می‌کشد. با این حال، با خود اندیشی، درک و کار، می‌توان طرحواره استحقاق را تغییر داد. اما ممکن است به کمک و راهنمایی یک متخصص سلامت روان نیاز داشته باشد. طرحواره درمانی و درمان تله استحقاق یک گزینه درمانی پیشرو برای افراد دارای طرحواره استحقاق است.

درمان طرحواره استحقاق یا روش‌های درمانی جایگزین شامل بهبود خودآگاهی از طریق مدیتیشن‌های روزانه و ذهن‌آگاهی امکان پذیر است. اگر طرح استحقاق/ بزرگواری بر اقدامات روزمره و کیفیت زندگی شما تأثیر می گذارد، کمک گرفتن از یک روانشناس حرفه‌ای و مشاوره فردی می‌تواند بسیار گزینه عالی باشد. 

نتیجه گیری

به یاد داشته باشید، ایجاد هر نوع تغییری همیشه سفر آسانی نیست. اما درمان طرحواره استحقاق، طرحواره رها شدگی و … ارزش آن را خواهد داشت. اگر در پیمایش این تغییرات به تنهایی مشکل دارید، برای راهنمایی با یک متخصص سلامت روان همچون خانم دکتر مهسا کاشفی زاده تماس بگیرید.

آن‌ها می توانند به شما کمک کنند ریشه مسائلی را که منجر به احساس حق طلبی شده است، کشف کنید. درک این نکته ضروری است که کمک گرفتن از یک درمانگر یا مشاوره فردی نشانه ضعف نیست. اما در عوض، نشانه‌ای از این است که شما نیاز به تغییر را شناسایی کرده‌اید و می‌خواهید زندگی و رابطه خود را با دیگران برای بهتر شدن بهبود بخشید.

با گذشت زمان، می‌توانید راه‌هایی برای رسیدگی به مسائل مربوط به استحقاق و چگونگی داشتن یک زندگی سالم و متعادل بیاموزید.

سوالات متداول 

طرحواره استحقاق چیست؟

احساس استحقاق یک ویژگی شخصیتی است که بر این باور است که کسی به خاطر چیزی که به دست نیاورده سزاوار رفتار یا به رسمیت شناخته شدن است. افراد با این طرز فکر معتقدند که جهان بدون دادن چیزی به آن‌ها مدیون است.

طرحواره استحقاق چه علائمی دارد؟

• همیشه خودشان را در اولویت قرار می‌دهند.
• فکر می کنند که باید به آن‌ها اجازه داده شود که همیشه کاری را که می‌خواهند انجام دهند.
• بی توجهی به ارقام، قوانین و مقررات معتبر.
• طرح استحقاق همچنین می‌تواند دریافت دستورالعمل‌ها یا کلمه «نه» را از دیگران دشوار کند.
• و …

چند نوع طرحواره استحقاق وجود دارد؟

• کنترل و انتظار 
• وابسته 
• تکانشی

دلیل ایجاد طرحواره استحقاق چیست؟

مانند هر طرحواره ناسازگاری، تله استحقاق زمانی ایجاد می‌شود که نیازهای عاطفی اصلی ما در دوران کودکی برآورده نشود. گاهی اوقات احساس استحقاق ممکن است از احساس بدرفتاری یا عدم دریافت آنچه نیاز داریم پدیدار شود.