روان درمانی شاخه های مختلفی دارد که طرحواره درمانی یکی از آن ها است. اما طرحواره درمانی چیست؟ در پاسخ به این سوال می توان گفت شاخه ای از روانشناسی است که در آن طرحواره ها مبنای هدف است. به طوری که فرد از نظر بالینی برای توصیف و تغییر تفکر ناسازگار مورد بررسی قرار می گیرد تا ارزیابی شود که رفتار ناسالم فرد از چه چیزی ناشی شده است. چرا که طرحواره ها برخاسته از دوران کودکی افراد است. در این مقاله به طور کامل به شما خواهیم گفت طرحواره درمانی چیست و چه اهداف، تکنیک و محدودیت هایی را دنبال می کند.
تاریخچه طرحواره درمانی
پیش از آشنایی با تعریف کلی اینکه طرحواره درمانی چیست باید با تاریخچه این علم آشنا شوید. جالب است بدانید که طرحواره درمانی برای اولین بار توسط جفری یانگ مورد توجه قرار گرفت. او در سال های 1980 تا 1990 در این حوزه به مطالعات وسیعی پرداخت و آن را توسعه داد. تا در نهایت توانست آن را به روشی درمانی که جدید و نو بود تبدیل کند. او در مسیر فعالیت های خود اولین موسسه طرحواره درمانی را نیز در نیویورک افتتاح کرد و توانست در این زمینه موفقیت های زیادی نیز به دست آورد. در طول فعالیت های دکتر یانگ به این موضوع پی برد که رفتارهای افراد نیازمند ابزار متفاوت برای مداخله هستند. او در نهایت الگوهایی را یافت که آن ها را طرحواره یا تله های زندگی نامید. براین اساس او توانست نظریه الگوهای تفکر ناسازگار در دوران کودکی را شناسایی که باعث تداخل در عملکرد سالم بزرگسالان مبتلا به افسردگی و اضطراب و… می شد. براساس بررسی های یانگ این افراد نیاز به کمک دارند تا با این احساسات منفی مبارزه کنند. از همین رو باید راه های انطباق پذیری را به درستی بیاموزند.
طرحواره درمانی چیست؟
برای اینکه بدانید طرحواره درمانی چیست از نظر بالینی توصیف الگوهای ناسازگاری است که می تواند باعث بروز رفتارهای ناسالم شود. این طرحواره ها ریشه در کودکی انسان ها دارد که نشان دهنده عدم پاسخ صحیح به نیازهای عاطفی و فیزیکی است.
نیازهای افراد در طرحواره درمانی
اینکه افسردگی چیست؟ و افراد چگونه می توانند برای درمان آن از طریق طرحواره درمانی افدام کنند، پیش از هر چیزی نیاز به شناخت نیازهای افراد در این روش روان درمانی است. از مهمترین نیازهای اصلی افراد در طرحواره درمانی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
احساس امنیت و دلبستگی به دیگران
احساس هویت
آزادی بیان احساسات و خواسته ها
توانایی بازی کردن و احساس خودجوش بودن
شناخت محدودیت ها
تعیین مرزهای ایمن و متناسب با سن
با شناخت این نیازهای اصلی نه تنها افسردگی بلکه مواردی مانند اینکه دلیل استرس و اضطراب چیست نیز در افراد به راحتی شناسایی خواهد شد. اگر شما هم از طرفداران روان درمانی با شیوه طرحواره هستید، می توانید از خدمات مرکز مشاوره دکتر مهسا کاشفی زاده استفاده کنید.
شکل گیری طرحواره ها
اینکه گفته می شود افراد دارای اختلال شخصیت مرزی یا سایل اختلالات شخصیتی هستند، در طرحواره درمانی ریشه در کودکی دارد. در واقع زمانی که نیازهای افراد از نظر عاطفی و فیزیکی برآورده نشود، طرحواره شکل می گیرد. از همین اگر والدین مرزهای مناسب را رعایت نکنند، در بزرگسالی طرحواره های به اشکال منفی بر افکار و اعمال فرد تاثیر می گذارد.
انواع طرحواره ها
جالب است بدانید که طرحواره ها انواع مختلفی دارند که در ادامه مهمترین آن ها را به شما معرفی خواهیم کرد:
- دامنه یک: قطع ارتباط و رد
- دامنه دوم: مختلف شدن استقلال و عملکرد
- دامنه سوم: محدودیت های مختل
- دامنه چهارم: جهت دار بودن
- دامنه پنجم: مراقبت بیش از حد و بازداری
در دسته بندی دیگری طرحواره ها به انواع زیر تقسیم می شود:
- طرحواره طرد شدن: در این طرحواره فرد به دلیل طرد شدن از نظر عاطفی احساس بی اعتمادی به دیگران دارند و انزوا را به حضور در جمع ترجیح می دهند.
- خودگردانی و عملکرد مختل: طرحواره دیگری که باید به آن توجه داشته باشید درباره کسانی است که خود را دائما محکوم به شکست می داند. از همین رو احساس می کنند نمی توانند به تنهایی از عهده مسئولیت های مختلف در طول زندگی بر بیایند.
- محدودیت های مختل: این احساس برتری دارند از همین رو احترام به دیگران یا همکاری با دیگران برای آنها سخت است.
- دیگر جهت مندی: افرادی با این طرحواره خواسته های دیگران را در اولویت نیازهای خود می دانند و از همین رو سعی می کنند همیشه کنترل شرایط را به عهده دیگران بگذارند.
- گوش به زنگی و بازداری: در چنین افرادی بیان احساسات پیامدهای منفی برای آن ها ایجاد می کند و همیشه جنبه های منفی زندگی را بیشتر از جنبه های مثبت می دیدند.
سبک های مقابله ای در طرحواره درمانی
در طرحواره درمانی برخی افراد نسبت به آن واکنش های مختلفی دارند که به آن سیک های مقابله ای می گویند. از مهمترین سبک های مقابله ای در پاسخ به طرحواره های ناسازگار می توان به موارد زیر اشاره کرد:
تسلیم شدن: به عنوان پذیرش یک طرحواره است از همین رو فرد رفتار طرحواره ای خود را تقویت کرده یا ادامه می دهد.
اجتناب: در این روش فرد وارد روابط یا موقعیت های مختلف ایجاد طرحواره می شود، علیرغم اینکه تلاش فرد دوری از طرحواره است اما باعث ایجاد آن می شود.
جبران بیش از حد: این رفتار عمدی نیز مخالف طرحواره است. جبران بیش از حد منجر به پیامدهای منفی زیادی می شود که نوعی تهاجمی، بی احساسی یا بیش از حد است.
ذهنیت در طرحواره درمانی
یکی از پارامترهای مهم برای بررسی ذهنیت در طرحواره درمانی توجه به حالت های طرحواره است که شامل موارد زیر است:
- ذهنیت های کودک
- ذهنیت های مقابله ای ناکارآمد
- ذهنیت های والد ناکارآمد
- ذهنیت بزرگسال سالم
اهداف طرحواره درمانی
اهداف اصلی در طرحواره درمانی، کمک به افراد است تا با شناخت رفتارهای خود و دلیل بروز آن بتوانند افکار و رفتارهای خود را تغییر دهند. در این شرایط روان درمانگر بر موارد زیر تمرکز دارد:
- شناسایی طرحواره و سبک های مقابله ای
- تغییر الگوهای احساسی و رفتارهای آن
- پاسخ به نیازهای اصلی عاطفی
- تبدیل شدن فرد به انسانی قوی و سالم
تکنیک های طرحواره درمانی
طرحواره درمانی، تکنیک های مختلفی دارد که شامل موارد زیر است:
رابطه درمانی با پاسخ به نیازهای بیمار
ستون مرکزی یا مواجهه همدلانه مبنی بر ماهیت خودشکستگی
مفهوم سازی در طرحواره درمانی برای توصیف علائم بیمار، شناسایی محرک های فعلی و بیان مکانیسم برای ظهور و نگهداری مشکلات
تکنیک های متمرکز بر هیجان مانند نقش آفرینی، تصویرسازی هدایت شده و…
تکنیک های رفتاری مانند تمرین رفتار انطباقی با تکالیف رفتاری
استفاده از تصویرسازی هدایت شده
محدودیت های طرحواره درمانی
طرحواره درمانی محدودیت هایی نیز دارد که عبارت است از:
- محدودیت زمانی
- پیچیدگی
- نیاز به متخصص ماهر
- مقاومت فرد
- تاثیرات عاطفی ناخوشایند
- نیاز به همکاری مراجعه کننده
نتیجه گیری
طرحواره درمانی یکی از روش های رواندرمانی است که در آن مشکلات رفتاری و عملی افراد مورد بررسی قرار می گیرد، این رفتارها ریشه در کودکی دارد که نشان دهنده عدم پاسخ به نیازهای فیزیکی و عاطفی است. در صورتی که شما هم تمایل به استفاده از خدمات مشاوره روانشناسی از طریق طرحواره درمانی باشید، می توانید از خدمات مرکز مشاوره دکتر مهسا کاشفی زاده استفاده کنید.
سوالات متداول
1- انواع طرحواره درمانی چیست؟
دامنه یک: قطع ارتباط و رد
دامنه دوم: مختلف شدن استقلال و عملکرد
دامنه سوم: محدودیت های مختل
دامنه چهارم: جهت دار بودن
دامنه پنجم: مراقبت بیش از حد و بازداری
2- ذهنیت در طرحواره درمانی چیست؟
ذهنیت های کودک
ذهنیت های مقابله ای ناکارآمد
ذهنیت های والد ناکارآمد
ذهنیت بزرگسال سالم
3- نیازهای اصلی افراد در طرحواره درمانی شامل چه مواردی است؟
احساس امنیت و دلبستگی به دیگران
احساس هویت
آزادی بیان احساسات و خواسته ها
توانایی بازی کردن و احساس خودجوش بودن
شناخت محدودیت ها
تعیین مرزهای ایمن و متناسب با سن