فوبیا یک واکنش ترس بیش از حد و غیر منطقی است. اگر دچار هراس هستید، ممکن است هنگام مواجهه با منبع ترسِ خود، دچار ترس و وحشت شوید. ترس می‌تواند از مکان، موقعیت یا شی خاصی باشد. و درمان فوبیا برخلاف اختلالات اضطرابی اجتماعی، فوبیا معمولاً با چیز خاصی مرتبط است و در درمان فوبیا باید با توجه به نوع فوبیا صورت گیرد.
تاثیر فوبیا می‌تواند از آزاردهنده تا ناتوان کننده‌ی شدید متغیر باشد. افراد مبتلا به فوبیا اغلب متوجه می‌شوند که ترس آنها غیرمنطقی است، اما نمی‌توانند در این مورد کاری انجام دهند. چنین ترس‌هایی می‌توانند در کار، مدرسه و روابط شخصی اختلال ایجاد کنند. در اینجا به بررسی انواع فوبیا، علائم و درمان فوبیا آنها می‌پردازیم.
انواع فوبیا
بسیاری از افراد موقعیت‌ها یا اشیاء خاصی را دوست ندارند، اما در یک فوبیای واقعی، ترس باید در زندگی روزمره تداخل ایجاد کند. در اینجا به چند مورد از رایج‌ترین فوبیاها یا بعبارتی فوبیا های معروف اشاره می‌کنیم.
آگورافوبیا (ترس از شلوغی)
یکی از فوبیا های مختلف که می توان به آن اشاره کرد آگورافوبیا می باشد. آگورافوبیا ترس از مکان‌ها یا موقعیت‌هایی است که نمی‌توانید از آنها فرار کنید. کلمه‌ی آگورافوبیا به «ترس از فضاهای باز» اشاره دارد. افراد مبتلا به آگورافوبیا از بودن در جمع یا گیر افتادن در خارج از خانه هراس دارند. آنها اغلب از موقعیت‌های اجتماعی به طور کلی اجتناب می‌کنند و در خانه‌ی خود می‌مانند.
بسیاری از افراد مبتلا به آگورافوبیا می‌ترسند که در مکانی که نمی‌توانند فرار کنند دچار اختلال هراس یا پانیک شوند. کسانی که مشکلات مزمن سلامتی دارند ممکن است هراس داشته باشند که در مناطق عمومی یا جایی که هیچ کمکی در دسترس نیست دچار مشکلات پزشکی اورژانسی شوند.
هراس اجتماعی
از هراس اجتماعی به عنوان اختلال اضطراب اجتماعی نیز یاد میشود. این هراس نوعی نگرانی شدید در مورد موقعیت‌های اجتماعی است و می‌تواند منجر به انزوا شود. یک هراس اجتماعی می‌تواند آنقدر شدید باشد که ساده‌ترین تعاملات مانند سفارش در رستوران یا پاسخ دادن به تلفن، باعث وحشت فرد شود. افراد مبتلا به هراس اجتماعی اغلب از موقعیت‌های عمومی اجتناب می‌کنند.
گلوسوفوبیا (ترس از سخنرانی در مقابل جمع)
این حالت به عنوان اضطراب در عملکرد یا ترس از صحبت در مقابل مخاطبان شناخته میشود. افراد مبتلا به این فوبیا وقتی حتی به این فکر می‌کنند که جلوی گروهی از افراد قرار بگیرند، علائم جسمی شدیدی را از خود نشان می‌دهند. درمان گلوسوفوبیا می‌تواند شامل تراپی یا دارودرمانی باشد.
آکروفوبیا (ترس از ارتفاع)
آکروفوبیا ترس از ارتفاع یا بلندی هراسی است. افراد مبتلا به این فوبیا از کوه‌ها، پل‌ها یا طبقات بالاتر ساختمان‌ها دوری می‌کنند. علائم این هراس شامل سرگیجه، گیجی، عرق کردن و احساس بیهوشی یا از دست دادن هوشیاری است.
کلاستروفوبیا (تنگنا هراسی)
کلاستروفوبیا ترس از فضاهای بسته یا تنگ است که به اصطلاح به آن فوبیا جاهای تنگ یا فوبیا جای تنگ گفته می شود. کلاستروفوبیای شدید اگر مانع از سوار شدن در اتومبیل یا آسانسور شود، می‌تواند ناتوان کننده باشد. اگر به دنبال دکتر خوب برای کلاستروفوبیا هستید می توانید به مطب دکتر مهسا کاشفی زاده جهت تراپی فوبیا مراجعه نمایید.
آویوفوبیا
این فوبیا به عنوان ترس از پرواز نیز شناخته میشود.
دندوفوبیا (ترس از دندانپزشکی)
دنتوفوبیا ترس از دندانپزشک یا اقدامات دندانپزشکی است. این فوبیا به طور کلی پس از تجربه‌ای ناخوشایند در مطب دندانپزشکی ایجاد میشود. این هراس اگر مانع از دریافت مراقبتهای لازمِ دندانپزشکی شود، می‌تواند مضر باشد.
هموفوبیا
هموفوبیا هراس از خون یا جراحت است. فرد مبتلا به هموفوبیا هنگام تماس با خون خود یا خون شخص دیگر ممکن است بیهوش شود.
- آراکنوفوبیا (عنکبوت هراسی)
- آراکنوفوبیا به معنی ترس از عنکبوت است.
- سینوفوبیا (سگ هراسی)
- سینوفوبیا ترس از سگ است.
- اوفیدیوفوبیا (مار هراسی)
- افراد مبتلا به این فوبیا از مار می‌ترسند.
- نیکتوفوبیا (ترس از تاریکی)
این فوبیا ترس از شب یا تاریکی است. تقریباً همیشه به عنوان یک ترس معمولی در دوران کودکی شروع میشود. هنگامی که این ترس از مرز نوجوانی عبور کند، به عنوان یک فوبیا شناخته میشود.
درمان فوبیای اجتماعی
تراپی
بهترین راه برای درمان اضطراب اجتماعی، رفتار درمانی شناختی یا دارو – و اغلب هر دو – است.
این هراس به طور کلی به حدود 12 تا 16 جلسه درمانی نیاز دارد. هدف این است که اعتماد به نفس ایجاد کنید، مهارت‌هایی را بیاموزید که به شما کمک می‌کنند موقعیت‌هایی را که بیشتر شما را می‌ترسانند مدیریت کنید، و سپس وارد دنیای بیرون شوید.
کار گروهی در درمان اضطراب اجتماعی بسیار مهم است. شما و مشاوره فردی خود با هم کار خواهید کرد تا افکار منفی خود را شناسایی کرده و شروع به تغییر آنها کنید. شما باید به جای آنچه در گذشته اتفاق افتاده، بر زمان حال تمرکز کنید.
شما ممکن است به عنوان بخشی از درمان خود، نقش آفرینی و مهارت‌های اجتماعی را آموزش ببینید. شاید در مورد سخنرانی عمومی چیزهایی را بیاموزید یا نحوه حرکت در یک گروه غریبه را یاد بگیرید. بین جلسات، شما به تنهایی تمرین می‌کنید. بخش بزرگی از بهبود وضعیت مراقبت از خود است. اگر ورزش کنید، به اندازه کافی بخوابید و الکل و کافئین را محدود کنید، تمرکز بیشتری بر روی چالش‌های روانیِ درمان خواهید داشت.
دارو درمانی
پزشک شما ممکن است داروهای ضد افسردگی را برای درمان اختلال اضطراب اجتماعی پیشنهاد کند. به طور مثال، او ممکن است داروهای معروف به SSRIs (مهار کننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین) را تجویز کند، مانند:
- فلوکستین (پروزاک)
- پاروکستین (پاکسیل)
- سرترالین (زولوفت)
پزشک شما همچنین ممکن است داروهای ضد افسردگی به نام SNRIs (مهار کننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین) را پیشنهاد کند. برخی از نمونه‌ها عبارتند از:
- دولوکستین (سیمبالتا)
- ونلافاکسین (افکسور)
به خاطر داشته باشید که دارو به تنهایی یک راه حل سریع برای اضطراب شما نخواهد بود. باید منتظر بمانید تا اثر بگذارد – 2 تا 6 هفته خوب است. و ممکن است مدتی طول بکشد تا عوارض جانبی آن مشخص شود. برخی از افراد می‌توانند پس از چند ماه دارو را کنار بگذارند و برخی دیگر نیز در صورت عود علائم خود باید آن را مصرف کنند. ممکن است متوجه شوید که اولین دوره درمان تمام اضطراب شما را کاهش می‌دهد. یا شاید مسیر طولانی‌تری را در پیش داشته باشید. اما برداشتن اولین گام‌ها شما را به سمت یک زندگی با استرس کمتر هدایت میکند.
درمان فوبیای ترس از بیماری
در حالی که فوبیاهای خاص همیشه نیازی به درمان ندارند، نوسوفوبیا می‌تواند شامل ترس از رفتن به جایی باشد که ممکن است در معرض بیماری خاصی قرار بگیرید. این فوبیا می‌تواند کار، مدرسه رفتن یا رفع سایر نیازها را با مشکل مواجه کند. درمان می‌تواند برای فوبیاهای خاص بسیار مفید باشد. دو نوع اصلی درمان مورد استفاده عبارتند از: درمان از راه مواجهه و رفتار درمانی شناختی.
درمان از راه مواجهه
این رویکرد در محیط امن درمان شما را در معرض چیزی قرار می‌دهد که از آن می‌ترسید. درمانگر شما با کمک تکنیک‌هایی مثل مدیتیشن یا ریلکسیشن، به شما کمک میکند تا بر اضطراب و ناراحتی که در هنگام فکر کردن به بیماری با آن مواجه می‌شوید غلبه کنید. بهتر است اینکار زیر نظر مشاوره روانشناسی انجام شود.
این مواجهه ممکن است شامل تماشای اخبار مربوط به شیوع بیماری، مطالعه در مورد بیماری‌های مختلف، یا گذراندن وقت در افراد مبتلا به این بیماری باشد، در صورتی که بیماری آنها مسری نباشد.
رفتار درمانی شناختی (CBT)
درمان مفید دیگر CBT است. اگرچه ممکن است درمانگر شما میزان قرار گرفتن در معرض درمان را در نظر بگیرد، CBT عمدتاً بر آموزش تشخیص و به چالش کشیدنِ افکار و ترس‌های غیر منطقی تمرکز دارد.
هنگامی که شروع به نگرانی در مورد بیماری می‌کنید، ممکن است متوقف شوید و به این فکر کنید که آیا افکارتان منطقی است. تجدیدنظر در مورد افکار غیر منطقی یا ناراحت کننده می‌تواند به بهبود اضطراب کمک کند.
یکی دیگر از جنبه‌های مهم درمان برای نوسوفوبیا کمک به کاهش نیاز شما به اطمینان از عدم وجود بیماری خاص است. یک درمانگر می‌تواند به شما کمک کند تا ابزار مقابله‌ای بهتری را توسعه دهید که وقتی به دنبال اطمینان خاطر از سوی دیگران هستید میتوانید به آنها اعتماد کنید.
دارو درمانی
در حالی که هیچ دارویی وجود ندارد که به طور خاص فوبیای خاصی را درمان کند، برخی از داروها می‌توانند علائم ترس و اضطراب را کاهش دهند و در صورت مصرف در کنار درمان ممکن است مفید باشند.
پزشک ممکن است مسدود کننده‌های بتا یا بنزودیازپین‌ها را برای مصرف کوتاه مدت یا گاه به گاه تجویز کند:
- مسدود کننده‌های بتا به کاهش علائم جسمانی اضطراب کمک می‌کنند. به طور مثال، آنها می‌توانند به شما در حفظ ضربان قلب ثابت و جلوگیری از افزایش فشار خون کمک کنند.
- بنزودیازپین‌ها نوعی آرامبخش هستند که می‌توانند به کاهش علائم اضطراب کمک کنند. آنها می‌توانند اعتیادآور باشند، بنابراین قرار نیست برای مدت طولانی مورد استفاده قرار گیرند.
درمان فوبیای ترس از جمع
تراپی اولین شکل درمان انوکلوفوبیا یا ترس از جمع است. این درمان ممکن است شامل ترکیبی از گفتار درمانی و تکنیک‌های حساسیت‌زدایی باشد، مانند موارد زیر:
- رفتار درمانی شناختی (CBT):CBT نوعی گفتگو درمانی است که به شما کمک میکند تا ترس‌های خود را از بین ببرید و یاد بگیرید که چگونه عادات غیر منطقی را با عادت‌های منطقی جایگزین کنید.
- درمان از راه مواجهه: در این شکل از حساسیت‌زدایی، شما به تدریج در معرض جمعیت قرار می‌گیرید. حتی ممکن است درمانگر شما را همراهی کند.
- فناوری واقعیت مجازی: این شکلِ نوظهور از درمان از راه مواجهه ممکن است به شما کمک کند تا خود را در جمعیت تصور کنید بدون اینکه واقعاً در آن حضور فیزیکی داشته باشید.
- درمان بصری: با درمان بصری، عکس‌ها و تصاویری از جمعیت به شما نشان داده میشود تا قبل از مواجهه با زندگی واقعی، طرز فکر خود را تغییر دهید.
- گروه درمانی: گروه درمانی می‌تواند شما را با افراد دیگری که دچار فوبیا هستند، ارتباط دهد.
داروهای درمان فوبیا
به طور کلی روان درمانی با استفاده از درمان از راه مواجهه برای درمان فوبیاهای خاص موفق است. با این حال، گاهی اوقات داروها می‌توانند به کاهش علائم اضطراب و وحشت ناشی از فکر کردن یا قرار گرفتن در معرض شی یا موقعیتی که از آن می‌ترسید، کمک کنند و منجر به درمان فوبیا شوند.
داروها ممکن است در طول درمان اولیه یا برای مصرف کوتاه مدت در موقعیت‌های خاص و نادر مورد استفاده قرار گیرند، مانند پرواز با هواپیما، صحبت در جمع یا انجام یک روش MRI. داروها عبارتند از:
- مسدود کننده‌های بتا: این داروها اثرات تحریک کننده‌ی آدرنالین مانند افزایش ضربان قلب، افزایش فشار خون، تپش قلب و لرزش صدا و اندام که ناشی از اضطراب است را مسدود می‌کنند.
- مسکن‌ها: داروهایی به نام بنزودیازپین‌ها با کاهش میزان اضطراب به آرامش شما کمک می‌کنند. از داروهای آرامبخش با احتیاط استفاده میشود زیرا می‌توانند اعتیادآور باشند و در صورت سابقه وابستگی به الکل یا مواد مخدر باید از آنها اجتناب شود.
تشخیص فوبیا به چه شکلی انجام میشود؟
تشخیص فوبیای خاص بر اساس مصاحبه بالینی کامل و دستورالعمل‌های تشخیصی صورت میگیرد. پزشک در مورد علائم شما سوال میکند و سابقه پزشکی، روانپزشکی و اجتماعی را بدست می‌آورد. او ممکن است از معیارهای تشخیصی در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، که توسط انجمن روانپزشکان آمریکا منتشر شده است، استفاده کند.
علائم فوبیا چیست؟
فرد مبتلا به فوبیا علائم زیر را تجربه میکند. آنها در اکثر فوبیاها رایج هستند:
- احساس اضطراب غیرقابل کنترل هنگامی که فرد در معرض منبع ترس قرار میگیرد
- این احساس که به هر قیمتی باید از منبع آن ترس اجتناب شود
- عدم عملکرد صحیح در مواجهه با محرک
- تأیید اینکه ترس غیرمنطقی، نامعقول و اغراقآمیز است، همراه با ناتوانی در کنترل احساسات
وقتی فرد در معرض فوبیای خود قرار میگیرد، احتمالاً دچار احساس وحشت و اضطراب شدید میشود. آثار فیزیکی این احساسات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تعریق
- تنفس غیر طبیعی
- تپش قلب
- لرزش
- گرگرفتگی یا لرز
- احساس خفگی
- درد قفسه سینه یا گرفتگی
- دلشوره داشتن
- سوزن و سوزن
- خشکی دهان
- سردرگمی و گمراهی
- حالت تهوع
- سرگیجه
- سردرد
احساس اضطراب ممکن است به سادگی با فکر کردن در مورد موضوع فوبیا ایجاد شود. در کودکان کوچکتر، والدین ممکن است مشاهده کنند که کودک گریه میکند، خیلی وابسته است یا سعی میکند پشت پاهای والدین یا یک شیء پنهان شود. آنها همچنین ممکن است برای نشان دادن ناراحتی خود، عصبانی شوند.
چه زمانی برای درمان فوبیا به پزشک یا مشاور روانشناسی مراجعه کنیم؟
اگر سالها است که علائم فوبیا را دارید به طوری که زندگیتان را مختل کرده و تصمیم گرفتهاید که برای درمان یک هراس خاص کمک بگیرید، اولین قدم بزرگ را برداشتهاید. شما میتوانید با صحبت با پزشک مراقبتهای اولیه شروع کنید. بسته به شرایط شما، پزشک ممکن است شما را برای ارزیابی و درمان به یک متخصص بهداشت روان ارجاع دهد.