تربیت فرزند یکی از موضوعات پیچیده و چالش‌برانگیز زوج‌هایی است که به تازگی دارای فرزند شدند و این موضوع تا سنین بزرگسالی فرزندان گریبان‌گیر آنها خواهد بود. بسیاری از والدین توجه بسیاری به نمرات و فعالیت‌های فوق برنامه کودکان خود دارند، مانند اطمینان از این که بچه‌ها درس می‌خوانند، تکالیف خود را انجام می‌دهند و به موقع تمرینات کلاس‌های ورزشی خارج از مدرسه را انجام می‌دهند یا خیر. اما اغلب اوقات فراموش می‌کنند زمان و تلاش برای پرورش و تربیت کودکان یکی از مولفه‌های موفقیت و رشد اوست. حتی این مورد ممکن است نسبت به دیگر موارد نام برده شده، مهم‌تر و ضروری‌تر باشد.
براساس قوانین روانشناسی کودک، اگر می‌خواهید در تربیت فرزند موفق باشید و واقعاً آدم‌های خوبی پرورش دهید، آنها را به سمت عادت‌ها و رفتارهای هدایت کنید که ویژگی‌های شخصیتی مثبتی مانند مهربانی، سخاوت و همدلی را به کسانی که کمتر مزیت دارند یا به کمک نیاز دارند، ترویج کنند.
تربیت فرزند از نظر روانشناسی
مغز کودک همانند مغز کوچک بزرگسال کار نمی‌کند، آنها دارای مغزی هستند که در حال ساخت است و خودش را به دنیا ما متصل می‌کند. این رفتار والدین و نحوه تربیت آنهاست که روی دنیای ساختگی بچه‌ها، هم از نظر فیزیکی و هم اجتماعی تاثیرگذار است و آنها را در آینده به یک فرد ایده آل یا سرشار از کمبودهای رفتاری و اجتماعی تبدیل می‌کند.
از دیدگاه مشاوره روانشناسی، برای پرورش کودک راهکارهای زیادی وجود دارد که به او کمک می‌کند مغزی انعطاف‌پذیر داشته باشد. اما به طور کلی، روش‌های فرزندپروری در سراسر جهان، سه هدف اصلی مشترک دارد: تضمین سلامت و ایمنی کودکان، آماده‌سازی کودکان به عنوان یک بزرگسال و انتقال ارزش‌های فرهنگی. حال برای رسیدن به این سه هدف، تنها یک رابطه با کیفیت و ایده آل بین والدین و فرزند نیاز است.
پس برای رسیدن به این هدف کمک گرفتن از مشاوره خانواده می‌تواند موثر باشد.
نقش مادر در تربیت فرزند
مادر بودن یکی از مهم‌ترین نقش‌هایی است که یک زن می‌تواند ایفا کند. مادران نقش بزرگی در زندگی فرزندان خود دارند. آنها از کودکان خود مراقبت می‌کند، آنها را دوست دارند و به آنها آموزش می‌دهند و خیلی چیزهای دیگر. نحوه رشد کودک را می‌توان تا حدود زیادی به نقشی که والدین و مراقبان آنها در زندگی ایفا می‌کند، نسبت داد. حال مادر دقیقا در رشد اولیه چه نقشی دارد؟
زمانی که کودک رابطه مثبتی با مردم، به ویژه والدین خود داشته باشند، دوران کودکی دورانی است که او از نظر رشدی از اطرافیان خود چیزهای زیادی یاد می‌گیرد. این پنجره یادگیری کودک در سال‌های رشد او تاثیرگذار است. در این میان، مادر حضور اصلی را در زندگی کودک ایفا می‌کند. زیرا مادر در رشد کودک از نظر هر جنبه‌ای، همانند آموزگار است؛ جنبه هایی مانند عاطفی، اجتماعی، جسمی، شناختی و استقلال.
نکات کلیدی تربیت فرزند
همیشه صداقت کار درست را انجام می‌دهد، حتی زمانی که هیچکس تماشاگر نباشد. چگونه می‌توانیم فرزند خوبی تربیت کنیم؟ کسی که کار درست انجام دهد، زمانی که هیچ کس او را نبیند و ممکن است پاداشی در کار نباشد. راه‌های مختلفی برای ساخت
شخصیت خوب فرزند وجود دارد و کمک می‌کند تا او به فرد خوب تبدیل شود. کافی است چند نکته کلیدی را در نظر داشته باشید:
- یکی از اساسی‌ترین ویژگی‌های یک فرد خوب، هوش، عاطفه، همدلی و توانایی قرار دادن خود به جای دیگران است. داشتن این ویژگی یعنی توانایی درک احساسات خود.
- به کودک خود احترام بگذارید. رفتار شما با آنها نقش زیادی در پرورش کلی کودکان دارد و باعث افزایش اعتماد به نفس آنها می‌شود.
- به سلیقه و علاقه کودکان خود توجه کافی داشته باشید. هر چند ممکن است سلیقه آنها بسیار خاص باشد و نسبت به تفکر شما بسیار متفاوت جلوه دهد.
- اخلاق کودک خود را متناسب با سطح رشد او پرورش دهید. همیشه برای آموزش و پرورش کودک سن او را در نظر بگیرید و زیاد از حد برای کارهای بی‌ادبانه و رعایت نکردن عدالت سرزنشش نکنید.
- سعی کنید بیشتر از تشویق استفاده کنید تا تنبیه. تشویق نقش بسیار مهمی در تربیت فرزند ایفا می‌کند و برای پیشرفت آن بسیار مناسب است.
- به کودک خود بفهمانید مواجه شدن با شکست‌ها و دشواری‌ها بخشی از زندگی او است. تاکید بیش از حد روی موفقیت تصویر ناگواری در ذهن ایجاد می‌کند و ممکن است هنگام مواجه شدن با مشکلات و مسیرهای نزولی زندگی، رفتارهای نامناسبی از آنها سر بزند.
- از علاقه و محبت بیش‌ازحد برای تربیت کودک استفاده نکنید. به عنوان مثال، هرگز به او نگویید “اگر این کار را انجام ندهید دیگر دوستت ندارم.”
- هیچگاه اجازه ندهید کودکتان در شرایط خاص و بدون هیچ کم و کاستی بزرگ شود. طبق نظر بهترین روانشناس تهران کودکانی که بدون هیچ سختی بزرگ می‌شوند، همواره در بزرگسالی برای رفع کارهایشان به پدر و مادر رجوع می‌کنند و به یک شخصیت ضعیف تبدیل خواهند شد. برعکس، کودکانی که با مشاوره طلاق و دوری پدر و مادر روبرو هستند، در حالی که با مشکلات زیادی دچار می‌شوند، می‌توانند به افرادی مستقل تبدیل شوند.
توجه به نقش فرزندان
همانطور که کودک شما رشد می‌کند، چالش ها و موضوعات تربیتی‌های او تغییر خواهد کرد و تفکر شما نیز ممکن است تکامل یابد. در حالی که رفتار شما باید محبت‌آمیز باشد و تلاش تان باعث افزایش اعتماد به نفس می شود و به کودکانتان کمک می‌کند تا با چالش ها مقابله کنند. در این میان، انتظارات خود را در مورد آنچه کودکتان قرار است انجام دهد تنظیم کنید. چه کودکی دارید که در طول شب خوابیدن را یاد می گیرد و چه کودک نوپایی که قرار است در جمع‌آوری اسباب بازی هایش به شما کمک کند و کودک بزرگتری که تعارض ها را حل می‌کند. پس تمام تلاش خود را کنید، به خودتان اعتماد کنید و از همراهی افراد کوچک زندگیتان لذت ببرید!
مقایسه نکردن فرزندان
مشکل زمانی به وجود می‌آید که به جای مشاهده رشد و پیشرفت فردی فرزند، او را با فرزند خواهر و برادر سایر فرزندان مقایسه و آن را به خاطر متفاوت بودنش قضاوت می‌کنید. متاسفانه مقایسه‌ها عمیقاً در جامعه جا افتاده است و حتی میان بزرگسالانی احاطه شدند که همیشه فرزند شما را با خواهر و برادرانش یا سایر فرزندانی که می‌شناسند، مقایسه می‌کنند. همانطور که آنها بزرگتر می‌شوند، این مقایسه ادامه دار خواهد بود. بخصوص این روزها که رسانه‌های اجتماعی نقش مهمی در تعیین ارزش ایفا می‌کند.
در حالی که در این رسانه‌ها خبرهای برجسته زندگی افراد رقم می‌خورد و مقایسه شدت بیشتری پیدا می‌کند و احساس سرخوردگی و ناامیدی به شدت افزایش می یابد.
اما اگر به موقع شروع کنید و خودباوری را در میان خود و فرزندان خلق کنید، در حالی که به تقویت فرزندانتان ادامه می‌دهید، با این مشکل کمتر روبرو خواهید شد. مطمئناً انگیزه درونی در وجود آنها ایجاد می‌شود و هرگز به اعتبار خارجی تکیه نمی‌کنند. با این روش، فرزندانی تربیت می‌کنید که از تله مقایسه به دور هستند.
تمرکز روی اعتماد به نفس کودکان
اعتماد به نفس برای شادی، سلامت و موفقیت کودک در آینده بسیار اهمیت دارد. کودکان با اعتماد به نفس برای مقابله با فشار همسالان، مسئولیت‌پذیری، ناامیدی‌ها، چالش‌ها و احساسات مثبت و منفی مجهزترند. در حقیفت عامل کلیدی در رشد اعتماد به نفس کودکان والدین و معلمان کودک است. ایجاد اعتماد به نفس در کودک کار ترسناک و پیچیده‌ای نیست، اصلا نگران نباشید!
شما می‌توانید این موضوع را به عنوان یک عنوان سرگرم‌کننده در نظر بگیرید تا به راحتی به تقویت اعتماد به نفس کودکان بپردازید. در موارد زیر به نکته‌های کمک کننده به تقویت اعتماد به نفس کودکان می‌پردازیم:
- به آنها کمک کنید، روی خودگوی مثبت تمرین کنند. کودکان بیشتر با گفتگوهای منفی بزرگترها روبرو هستند. پس با تاکید روی جملات مثبت برای کودکان خود الگوسازی انجام دهید.
- به آنها وظایف ویژه متناسب با سن‌شان را بدهید تا به شما کمک کنند. دادن وظیفه‌های ویژه، به کودکان احساس مفید، مسئولیت‌پذیری و شایستگی می دهد.
- هنگام بازی با آنها اجازه دهید رهبری کنند. شرکت در بازی کودکان این پیام را به آنها می‌دهند که کودکان برای شما مهم‌اند و ارزش وقت شما را دارند.
- روی بهبود اعتماد به نفس آنها تمرکز کنید و در صورت نیاز به ترمیم اعتماد به نفس آنها بپردازید. با دادن نظرات مثبت در مورد خود و دیگران در حضور فرزندانتان شروع کنید.
- سعی کنید از آنها راهنمایی بخواهید و در موقعیت‌های مناسب سن‌شان از کودک خود بخواهید ایده‌های ذهنش را بیان کند.
زمان بیشتری به کودکان خود اختصاص دهید.
این روزها زندگی کردن مشغله‌های خاص خودش را دارد و مسئولیت‌های کاری و زندگی باعث می‌شود روزها در یک چشم به هم زدن بگذرد و بسیاری از والدین نگران هستند زمان کافی برای فرزندان خود نکنند و یا در مورد کار تمام وقت خود و در نظر نگرفتن وقت برای کودکان احساس گناه دارند. اگر شما هم جز این دسته افراد هستید، اصلا ناامید نباشید. در واقع تنها اهمیت دادن به زمان صرف شده برای کودکان مهم نیست، بلکه کیفیت زمان در نظر گرفته شده بسیار مهم‌تر از کمیت زمان است. ما به عنوان والدین باید از کیفیت بالای زمان مورد نظر برای فرزندان خود اطمینان کافی داشته باشید.
- در حالی که یک خانواده پرمشغله هستید، ارتباط روزانه با فرزند خود داشته باشید. اگر وقت این کار را ندارید، از روش‌های دیگری مانند گذاشتن یادداشت در کیف ناهار، گذاشتن یادداشت در کنار مسواک او استفاده کنید
- یک مراسم خاص برای فرزند و خود داشته باشید
- می توانید به فرزندتان اجازه دهید قبل از خواب یک کتاب برای شما انتخاب کند و بخواند.
- هر روز به او بگویید دوستش دارید و برایتان اهمیت دارد.
- سعی کنید برخی اوقات با فرزند خود غذا درست کنید و در کنار یکدیگر میل کنید. اگر زمانتان محدود است، از درست کردن میان وعده‌های غذایی ساده استفاده کنید.
آموزش مهارت نه گفتن
هنگامی که به یادگیری نگفتن فرزندتان فکر می‌کنید اولین چیزی که به ذهن شما خطور می‌کند، امنیت شخصی اوست. گاهی اوقات برخی والدین هنگامی که به فرزندان خود آموزش می‌دهند، به اشتباه به آنها یاد می‌دهند، به حرف بزرگسالان باشند و همیشه حق با آنهاست. در نتیجه کودکان تسلیم هرگونه خواسته دیگر افراد می‌شوند. اگر دوست ندارید کودکتان در معرض فرمان دادن افراد قرار نگیرد، باید به او مهارت نه گفتن را آموزش دهید. برای این کار ابتدا از رفتارهای خود شروع کنید و زمانی که کودک را برای انجام کاری مجبور می‌کنید و با واکنش منفی او مواجه می‌شوید نباید انتظار داشته باشید که هنگام برخورد با همکلاسی‌های بدجنس به راحتی به آنها نه بگوید.
برای رفع این مشکل ابتدا با فرزند خود حرف بزنید و از او بخواهید تا تجربیاتش را در اختیارتان قرار دهد و برایتان بنویسد از چه کارهایی خوشش نمی‌آید و چه کارهایی را دوست دارد انجام دهد. کودکانی که به موقع نه را می‌شنود برای کسب این مهارت آماده‌تر هستند. البته قرار نیست کودکتان در مقابل خواسته دیگران واکنش خاصی نشان دهد، به او یاد دهید با لبخند با دیگران رابطه برقرار کند و در کمال احترام به آنها نه بگوید.
توجه به ورزش و سلامت کودکان
فعالیت بدنی یکی از مهم‌ترین بخش‌های سلامت رفاه و یادگیری کودک است. کمک به آنها برای گنجاندن برنامه ورزشی در زندگی یک اولویت بزرگ شناخته می‌شود با این حال بسیاری از والدین از این که پسر یا دخترشان علاقه‌ای به ورزش ندارند نگران هستند.
براساس نظرتان پزشکان تغذیه، برای حفظ سلامت، هر فردی در هر سنی باید حداقل ۲ ساعت در روز به ورزش اختصاص دهد تا بدن قوی داشته باشد. این موضوع برای کودکان نیز صدق می‌کند. ورزش‌های کودکان نه تنها بدن را قوی نگه می‌دارد، بلکه به رشد ذهنی بهتر آنها نیز کمک می‌کند. شکل اصلی تعامل کودک با جهان از طریق لمس فیزیکی و بازی است. بچه‌ها اشیا را برمی دارند و با دستانشان بررسی می‌کنند. آنها حس هیجان انگیز تعبیر دیدن را یاد می‌گیرند و اصول کارهای گروهی، دوستی و سرگرمی را به طور طبیعی از فعالیت‌های ورزشی فرا خواهند گرفت که به شدت بر رشد عاطفی و فکری آنها نیز کمک می‌کند.
مهارت تربیت فرزند چیست؟
تربیت کودکان یک فرآیندی است که از دوران نوزادی تا بزرگسالی شروع می‌شود و به تامین تمام نیازهای او می‌پردازد و شامل مباحث مختلفی مانند آموزش کودکان با تنبیه و رفتار نادرست و پاداش دادن به رفتار خوب است. همچنین ارتقاء رشد فیزیکی، فکری، عاطفی و اجتماعی کودک در تربیت آن بسیار موثر است و به بهبود اعتماد به نفس کودک کمک می‌کند و باعث می‌شود در بزرگسالی به یک فرد مسئولیت‌پذیر و قابل اطمینان تبدیل شود.
والدین، سرپرستان و بستگان نزدیک به کودک مسئولیت‌های بزرگی در تربیت آنها دارند. زیرا محبت، مراقبت و راهنمایی‌های مناسب را ارائه می‌دهند.
نتیجه گیری
تربیت فرزندان مراحل و موضوعات مختلفی را شامل می‌شود و این موضوع نه تنها روی رفتار درست کودک تاثیرگذار است، بلکه به او کمک می‌کند در آینده شخصی مستقل و فاقد هر کمبودی باشد. پس برای تجربه خوب و بدون حسرت در رشد فرزند خود حتما یک برنامه دقیق ترتیب دهید.