در سال‌های نه چندان دور، اگر شخصی دچار توهم یا رفتار غیر عادی می‌شد، اطرافیان برای کمک به او، به دعا و طلسم متوصل می‌شدند؛ چرا که تعریف دقیقی از روان و عملکرد مغز نداشتند و تصور می‌شد که فرد با عالم ماورائی در ارتباط است! یکی از این موارد بیماری روان پریشی یا سایکوز بود.
هرچند که امروزه در برخی جوامع، هنوز هم کسانی پیدا می‌شوند که بر این باورند که فردی با رفتارهای غیر عادی، جن زده یا نفرین شده است؛ اما با پیشرفت روزافزون علم، به تعداد افرادی که با بیماری های روحی روانی آشنا شده و در صورت رویت علائم، به سراغ درمان مناسب می‌روند، اضافه می‌شود.
بیماری های روانی دقیقا به اندازه بیماری های جسمی، مهم و قابل درمان هستند. هرچه زودتر بتوانید علائم و نشانه‌ها را شناسایی کرده و به دنبال درمان مناسب باشید، زودتر می‌توانید عملکرد مغز خود را به حالت عادی برگردانید. یکی از بیماری هایی که ممکن است هر شخصی را درگیر کند، بیماری سایکوز است.
شناخت علائم، دلایل بروز و نحوه درمان بیماری سایکوز، به شما کمک می‌کند تا پروسه پذیرش، درمان و کنترل این بیماری را با موفقیت طی کرده و مانند دیگران، یک زندگی عادی را تجربه کنید. همچنین، حضور در جلسات مشاوره روانشناسی، کمک می‌کند تا با کمک یک فرد ماهر، با شرایط و بیماری های خود به خوبی آشنا شده و درمان مناسب را در پیش بگیرید. ما در این مسیر، پا به پای شما گام برمی‌داریم و همراه شما هستیم…
مشخصات بیماری سایکوز یا روان پریشی
بیماری سایکوز یا همان روان پریشی، نوعی بیماری روانی است که مشخصه اصلی آن توهم است. این توهم می‌تواند حواس دیداری، شنیداری، لامسه، بویایی و چشایی را به طور کامل درگیر کرده و فرد به نقطه برسد که زندگی خود و دیگران را تهدید کند. به عبارتی دیگر، بیمار از دنیای واقعی خود به طور کامل فاصله گرفته و در یک دنیای غیر واقعی زندگی می‌کند و نمی‌تواند فرق بین واقعیت و توهم را تشخیص دهد.
همه تا بارها در دنیای خیال خود غرق شده‌ایم و حس گم کردن زمان و مکان برای چند لحظه را تجربه کرده‌ایم. در بیماران مبتلا به روان پریشی، عملکرد مغز از حالت عادی خارج شده و فرد در اکثر مواقع، در دنیای خیالی به سر می‌برد و چیزهایی را حس می‌کند که وجود ندارند یا تفکراتی دارد که غیر واقعی هستند.
یکی از عمده علائم بیماری هایی مانند اسکیزوفرنی یا دوقطبی، سایکوز است. به عبارتی دیگر، روانپریشی می‌تواند یک بیماری مجزا باشد یا به دنبال بیماری های روانی دیگر به وجود آید. در جلسات مشاوره فردی، روانشناس با استفاده از مهارت خود و با توجه به علائم مراجعه کننده، وضعیت او را سنجیده و احتمال وجود یا عدم وجود بیماری های روانی دیگر را بررسی می‌کند.
علائم بیماری سایکوز
سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که سایکوز چه علائمی دارد و از کجا می‌توانیم به وجود این بیماری شک کنیم؟ پاسخ ساده است. شما به عنوان یک فرد عادی، زمانی که هر کدام از علائم این بیماری را مشاهده کردید، برای تشخیص قطعی باید به روانشناس مراجعه کنید. دلیل این امر این است که برخی از افراد علائم را جدی نمی‌گیرند و برخی دیگر از مشکل خود بیمار پنداری رنج می‌برند. چنین مواردی نشان می‌دهند که کار تشخیص بیماری های روانی، بر عهده افراد عادی نیست.
از آن جایی که فهم زبان بیمار و ارتباط او با روانشناس در این مواقع مهم است، بهتر است پس از مشاهده علائم، در هر کجا که هستید، به یک روانشناس ایرانی زبده مراجعه کرده و مشکل خود را مطرح نمایید. برخی از علائم خفیف بیماری روان پریشی عبارتند از:
- داشتن شک و سوء ظن نسبت به اطرافیان
- درک نادرست شرایط و موقعیت‌ها
- استرس و اضطراب در زمان حضور در مکان های عمومی
- تفکر وسواسی
- مشکل در خوابیدن
علائم پیشرفته‌تر بیماری روانپریشی عبارتند از:
هذیان
از آنجایی که بیمار احساسات غیر واقعی را تجربه می‌کند، ممکن است دچار ترس یا سوءظن بی دلیل شود. چنین مواردی باعث می‌شود که چیزهایی بگوید که با واقعیت فاصله زیادی دارند.
توهم
در چنین مواقعی، احساسات فرد مختل شده و چیزهایی می‌بیند یا می‌شنود و یا حس می‌کند که واقعی نیستند؛ اما از نظر خودش، کاملا واقعی به نظر می‌رسند. در واقع، مغز انسان، خودش را فریب می‌دهد و باعث چنین مشکلاتی می‌شود.
اختلال در تمرکز
پرش فکری یکی از علائم بیماری روان پریشی است. به عبارت دیگر، فرد نمی‌تواند روی کار یا زندگی خود تمرکز کند و مواردی را مطرح می‌کند که از نظر یک فرد عادی، بسیار عجیب یا دور از بحث اصلی هستند.
افسردگی
احساس متفاوت بودن و ترس از بودن با دیگران، باعث می‌شود که بیمار رفته رفته از اطرافیان فاصله گرفته و دچار افسردگی شود. یکی از دلایل افسردگی در چنین مواقعی، عدم توازن و ارتباط درست بین قسمت های مختلف مغز است.
داشتن فکر خودکشی
توهم و افکار روان‌پریشانه گاهی تا آنجایی جلو می‌روند که یا فرد دیگر تحمل آن‌ها را ندارد و یا ندایی از درون خود برای پایان زندگی اش می‌شنود.
حرکات غیر عادی
گاهی اوقات، بیمار برای آرام کردن ذهن خود، دست به انجام کارهای غیر معمول مانند قدم زدن تکراری در یک محیط کوچک، ضربه زدن به وسایل یا بی قراری می‌کند.
تشخیص روان پریشی چگونه است؟
هرچه زودتر این بیماری تشخیص داده شده و درمان آن شروع شود، کیفیت زندگی بیمار با سرعت بیشتری به حالت عادی برمی‌گردد. خیلی از اوقات، بیمار تا ماه‌ها و حتی سال‌ها با علائم خود زندگی می‌کند و برای درمان مراجعه نمی‌کند؛ چرا که آگاهی کافی ندارد یا فکر می‌کند مشکلی که دارد عادی است.
مهم است که بعد از مشاهده حتی یکی از علائم این بیماری، سریعا به روانشناس یا روانپزشکی که در نزدیکی محل زندگیتان قرار دارد مراجعه کنید. به عنوان مثال، افرادی که ساکن استان تهران هستند، باید بدون معطلی برای تشخیص این بیماری، به بهترین روانپزشک تهران مراجعه کرده و پس از تشخیص، درمان را شروع نمایند.
برای تشخیص بیماری سایکوز، از نشانه‌ها و علائمی که فرد تجربه می‌کند استفاده می‌کنند. هیچ آزمایش بیولوژیکی وجود ندارد که بتواند وجود این بیماری را تشخیص دهد. اسکن مغز و آزمایشات نمونه برداری، تنها برای رد کردن بیماری های مشکوک که زمینه ساز سایکوز هستند، تجویز می‌شوند.
در صورتی که فرد گوشه گیر شده باشد یا نتواند در شغل، تحصیل یا زندگی عملکرد خوبی ارائه دهد و یا بدون هیچ دلیلی ناراحت یا هیجان زده می‌شود، روانپزشک احتمال وجود روان پریشی در او را می‌دهد.
در ادامه، با بررسی تمام جوانب و سابقه فرد، روانپزشک تصمیم می‌گیرد که آیا مراجعه کننده به این اختلال دچار است یا خیر.
دلایل بروز بیماری سایکوز
در حال حاضر، علت دقیقی برای ابتلا به این بیماری پیدا نشده است؛ اما برخی از موارد وجود دارند که می‌توانند زمینه ساز آن باشند. این موارد عبارتند از:
ژنتیک
گاهی اوقات، ریشه بیماری هایی نظیر اسکیزوفرنی یا دوقطبی، ژنتیک است. افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری های روانی را دارند، بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به روانپریشی قرار دارند.
تغییرات مغزی
مواد شیمیایی که در مغز تولید می‌شوند، احساسات و ادراک ما را کنترل می‌کنند. تعادل میان این مواد شیمیایی بسیار مهم است؛ چرا که اگر کمی از حالت تعادل خارج شوند، عملکرد مغز ما به شدت مختل می‌شود. اسکن مغزی که از افراد مبتلا به روان پریشی گرفته شده، نشان می‌دهد که ماده خاکستری مغز این افراد، با کاهش مواجه شده و همین امر، سبب بروز مشکل در حالات روحی می‌شود.
هورمون‌ها و مشکلات خواب
یکی از مشکلاتی که ممکن است بعد از زایمان دیده شود، سایکوز است. معمولا زنان تا دو هفته پس از زایمان، دچار علائمی مانند هذیان، افسردگی و … می‌شوند. علت دقیق این مشکل تاکنون مشخص نشده اما بسیاری از پزشکان، دلیل احتمالی آن را تغییرات هورمون‌ها و به هم ریختن ساعت بیولوژیک بدن می‌دانند.
مشکلات دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند زمینه ساز ابتلا به روانپریشی شوند. برخی از این مشکلات عبارتند از:
- وجود تومور یا کیست در مغز: این مشکل باعث به هم ریختن سیستم مغز می‌شود.
- دمانس مغز: مشکلاتی نظیر آلزایمر و … می‌توانند عملکرد مغز را مختل کرده و باعث بروز روانپریشی شوند.
- ابتلا به بیماری هایی که اعصاب را درگیر می‌کنند مانند پارکینسون، هانتینگتون و ..
- ابتلا به بیماری های عفونی که بر روی مغز تاثیر می‌گذارند.
- ابتلا به انواع خاصی از صرع.
- سکته مغزی و از بین رفتن کارایی قسمتی از مغز.
انواع روان پریشی
روانپریشی ممکن است به دلیل بروز بیماری، مشکلات زندگی یا شیوه زندگی فرد پدیدار شود. برخی از انواع رایج
روانپریشی عبارتند از:
روانپریشی مختصر
روانپریشی مختصر، از چند روز تا چند هفته طول می‌کشد و معمولا در زمان پر استرس زندگی ظاهر می‌شود. زمان بهبودی بستگی به مشکل فرد و سطح استرس او دارد.
روان پریشی ناشی از بیماری های جانبی
برخی از بیماری های جسمی و بعضا روانی، نظیر سکته مغزی، اسکیزوفرنی، دوقطبی، به هم ریختن هورمون‌ها پس از زایمان و … باعث ایجاد روانپریشی می‌شوند. در صورتی که فرد نسبت به حل این مشکلات اقدام کند، می‌تواند روانپریشی را نیز با موفقیت درمان کند.
روانپریشی ناشی از مصرف الکل یا مواد مخدر
الکل و سایر مواد روانگردان، تاثیر مخربی بر روی مغز می‌گذارند. این مواد خاصیت توهم زایی دارند و علاوه بر تاثیرات لحظه، ممکن است فرد را دچار توهمات بلند مدت کنند. حتی قطع ناگهانی مواد اعتیاد زا نیز می‌تواند فرد را دچار توهم و سایکوز کند.
آیا بیماری سایکوز درمان قطعی دارد؟
درمان قطعی این بیماری بستگی به مشکل زمینه‌ای و راه حلی که برای آن انتخاب می‌شود دارد. به طور کلی، می‌توان با درمان مناسب، این بیماری را کنترل کرد. در صورتی که به این اختلال دچار هستید، مهم‌ترین مسئله‌ای که باید مد نظرتان باشد، تعهد و ادامه درمان است. موفقیت درمان در چنین شرایطی، به همکاری صد در صدی بیمار نیاز دارد.
انواع درمان بیماری سایکوز
روانپزشک با توجه به مشکلات و تاریخچه بیمار، درمان مناسب او را انتخاب کرده، و از بیمار می‌خواهد نسبت به درمان خود پایبند باشد. برخی از رایج‌ترین درمان های روانپریشی عبارتند از:
درمان دارویی
درمان دارویی شامل استفاده از داروهای آرام‌بخش و ضد روانپریشی می‌باشد. این دارو‌ها برای اختلال روانپریشی ناشی از مشکلات اسکیزوفرنی تجویز می‌شوند. درباره تاثیر گذاری برخی از داروهای ضد روانپریشی ، همچنان بحث و گفت و گوهایی وجود دارد. سازمان جهانی بهداشت از بین تمامی‌این دارو‌ها، تنها داروی کلوزاپین را توصیه کرده است. مصرف داروهای ضد روان پریشی باید تحت نظارت کامل روانپزشک انجام شود.
درمان رفتاری شناختی
درمان رفتاری برای از بین بردن علائم روانپریشی ناشی از طیف وسیعی از بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این درمان‌ها شامل روان درمانی حمایتی، درمان ارتقاء شناختی، درمان رفتار های شناختی، گفتار درمانی، مشاوره و آموزش روانشناختی خانواده و حمایت می‌شود. در جلسات درمان رفتاری شناختی، سعی بر این است که ریشه روانی مشکلات را شناخته و در جهت بهبود آن‌ها اقدام نمایند.
با حل ریشه‌ای مشکل، به مرور زمان علائم و نشانه های روانپریشی درمان شده و بیمار می‌تواند به زندگی عادی برگردد.
بستری شدن
در صورتی که احتمال آسیب به خود یا دیگران وجود داشته باشد، و یا اگر بیمار قادر به انجام کارهای شخصی روزانه اش نباشد، روانپزشک توصیه می‌کند که بیمار برای مدتی تحت نظارت کامل بستری شود. مزیت این درمان این است که بیمار در ساعات مختلف شبانه روز تحت نظارت است و می‌تواند از تمام خدمات درمانی و گروه های حمایتی برخوردار باشد.
سخن پایانی
روح ما بیشتر از جسم مان نیازمند توجه و مراقبت است. بیماری های روانی دقیقا به اندازه بیماری های جسمی، سخت و طاقت فرسا هستند. این بیماری‌ها می‌توانند تا مرحله فرسایش جسم و روح فرد پیش بروند. به همین دلیل، باید قبل از وخامت اوضاع، آن‌ها را شناسایی و درمان کرد.
دکتر مهسا کاشفی زاده، عضو سازمان نظام روانشناسی و انجمن روانشناسان ایران و دارای مدرک دکتری روانشناسی تخصصی، مفتخر است تا با ارائه خدمات روانشناسی، در خدمت شما عزیزان باشد. جهت اطلاع از نحوه ارتباط، به صفحه تماس با ما مراجعه فرمایید.