آیا جز آن دسته از افرادی هستید که وقتی بسیار خوشحال، عصبانی و یا ناراحتاید، میل به غذا خوردن در شما افزایش پیدا می‌کند؟ پرخوری عصبی و یا همان بولیمیا (Bulimia)، یکی از انواع اختلالات غذا خوردن است و در دسته اختلالات روانی دسته‌بندی می‌شود. افراد مبتلا به بیماری پرخوری عصبی، کنترلی بر روی غذا خوردن خود ندارند و با ادامه این روند، به احتمال زیاد مبتلا به چاقی می‌شوند. در ادامه بیشتر با این بیماری آشنا می‌شویم…
پرخوری عصبی چیست؟
بولیمیا نوعی بیماری است که در غذا خوردن فرد اختلال ایجاد می‌کند. حتما شنیده‌اید که برخی از افرادی که به اضافه وزن دچار هستند، ادعا می‌کنند که پرخوری‌شان به دلیل مشکلات و استرس‌هایی است که در زندگی تجربه می‌کنند و در واقع، برای کاهش استرس و مشکلات بیش از حد، غذا می‌خورند.
حتی در مواردی دیده شده که افراد پس از احساس خوشحالی و شعف زیاد دچار پرخوری می‌شوند.
در صورتی که فرد نسبت به وزن و تناسب اندام خود حساسیت و وسواس داشته باشد، ممکن است پس از خوردن غذا، برای استفراغ عمدی تلاش کند و این رفتار برای او تبدیل به یک عادت شود.
حتی برخی از افراد برای اینکه دچار اضافه وزن نشوند، به مصرف داروهای مسهل، مکمل‌های کاهش وزن، داروهای ادرار آور، رژیم‌های ناسالم، ورزش‌های سخت یا تنقیه رو می‌آورند.
شدت این بیماری با توجه به دفعات پرخوری فرد در طول هفته مشخص می‌شود. در صورتی که برای مدت 3 ماه، هفته‌ای حداقل یکبار پرخوری عصبی کرده‌اید، به احتمال زیاد به اختلال بولیمیا دچار شده‌اید.
علائم پرخوری عصبی
به طور کلی، زنان بیشتر از مردان دچار این بیماری می‌شوند. این بیماری ممکن است فرد را در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی درگیر کند. چنانچه هرکدام از علائم پرخوری عصبی را داشتید، باید در کمترین زمان ممکن، به پزشک مراجعه کنید. دریافت خدمات مشاوره روانشناسی، به شما کمک می‌کند تا با احتمال بیشتری در کنترل و مدیریت این بیماری موفق باشید.
در صورتی که بولیمیا درمان نشود، ممکن است سلامت جسمی و روانی بیمار به خطر بیفتد.
برخی از علائم بولیمیا عبارتند از:
- افزایش وزن
- ورم دست و پا
- ورم صورت
- غذا خوردن متناوب بدون احساس گشنگی
- نداشتن علاقه نسبت به غذا خوردن در حضور دیگران
- آسیب دیدن لثه‌ها و دندان
- علاقه به داشتن ورزش‌های سخت و سنگین
- نداشتن کنترل بر حجم غذای مصرفی در یک وعده
- عدم رضایت از افزایش وزن
- دید منفی نسبت به اندام خود
- در پیش گرفتن رفتار نامناسب به منظور جلوگیری از چاقی
- نگرانی بابت چاقی و اضافه وزن
- استفاده خودسرانه از مکمل‌های رژیمی
- میل و یا احساس اجبار برای استفراغ عمدی
در برخی مواقع، پزشک برای رد مشکلات و بیماری‌های فیزیکی، نتایج آزمایش خون و ادرار و تست نوار قلب را از بیمار می‌خواهد. علائم بالینی و عادات غذایی، موارد دیگری هستند که پزشک برای تشخیص درست بیماری، به آن‌ها توجه می‌کند. تشخیص زودهنگام در درمان بیماری بولیمیا بسیار موثر می‌باشد.
پرخوری عصبی چه دلایلی دارد؟
غذا خوردن زمانی خوب است که به بدن آسیبی نزد و فرد را در معرض خطرات جدی جسمی و روحی قرار ندهد. اما اگر پرخوری عصبی تا جایی ادامه پیدا کند که به یک معضل تبدیل شود، آنجاست که باید به فکر درمان این بیماری بود.
این بیماری، دلیل شناخته شده‌ای ندارد و عوامل زیادی در تشدید آن دخیل هستند. دلایلی نظیر ژنتیک، رژیم غذایی، عوامل روحی و روانی، فرهنگ، عوامل زیستی و اجتماعی می‌توانند در بروز این بیماری نقش داشته باشند. مطالعات نشان داده است که اگر محیط زندگی استرس‌زا باشد و شرایط به طور ناگهانی تغییر کند، احتمال شکلگیری این بیماری وجود دارد. عامل دیگر، سابقه مشکلات روانی و افسردگی در فرد یا خانواده او است.
همچنین، دید منفی نسبت به اندام خود، نداشتن اعتماد به نفس و توجه بیش از حد به نظرات منفی دیگران نیز تاثیر زیادی بر روی ایجاد و تشدید بولیمیا دارند. اشتغال در محیطی که افراد برای حضور در آنجا باید اندام متناسب و زیبا داشته باشند هم می‌تواند یکی از دلایل بروز بیماری بولیمیا باشد.
این بیماری، در فرد بیمار یک دید منفی نسبت به خود را القا می‌کند. اگر چنین احساسی دارید، به هیچ عنوان سعی نکنید که نیاز‌ها و خواسته‌های دیگران را به نیاز‌های خود ارجحیت دهید. همین مساله ساده می‌تواند بیماری شما را تشدید کند.
بولیمیا بیشتر یک بیماری ذهنی است که روح و روان فرد را درگیر می‌کند. پس در قدم اول باید مشکل ذهنی و روانی خود را درمان کرده و برای دریافت خدمات روان درمانی اقدام کنید. چنانچه خود را مقصر بدانید و درصدد تنبیه خود برآیید، این بیماری تشدید شده و روز به روز بدتر می‌شود.
هرگز سعی نکنید به تنهایی این بیماری را شکست دهید. از آنجایی که این بیماری یک مشکل ذهنی است، شما حتما به مشاوره روانشناسی احتیاج خواهید داشت.
تاثیرات پرخوری عصبی بر سلامت فرد
شاید پرخوری عصبی ساده و پیش پا افتاده به نظر برسد، اما در صورت درمان نشدن، مشکلات جدی و خطرناکی را برای بیمار به وجود می‌آورد و اثرات منفی زیادی بر جای می‌گذارد. به مرور زمان، در کنار اضطراب و استرسی که در فرد به وجود می‌آید، بدن او نیز درگیر مشکلاتی می‌شود. بدترین و بزرگترین مشکل، هضم نادرست غذا است. این بیماری به سیستم گوارش، آسیب جدی می‌زند.
برخی از بدترین اثرات منفی بولیمیا عبارتند از:
- سوء مصرف مواد مخدر و الکل؛
- اختلالات گوارشی؛
- عدم اعتماد به نفس و داشتن احساس منفی پنداری نسبت به خود؛
- از دست دادن آب بدن که منجر به نارسایی کلیه و اختلالات مجاری ادراری می‌شود؛
- مشکلات قلبی و نارسایی‌های قلبی و عروقی؛
- پوسیدگی دندان و لثه؛
- افزایش چربی و کلسترول خون؛
- به هم خوردن نظم دوره‌های قاعدگی در زنان؛
- آسیب رساندن به خود و داشتن افکار خودکشی؛
- چاقی بیش از اندازه.
این بیماری را جدی گرفته و به طور مرتب در جلسات مشاوره فردی شرکت کنید. سعی کنید در مورد بیماری خود اطلاعات لازم را گردآوری کنید. همچنین، خودتان را با انجام فعالیت‌های مفرح و لذت‌بخش سرگرم کنید و روحیه خود را با افکار مثبت و سازنده تقویت نمایید.
این نکته را در نظر داشته باشید که این بیماری بر روی کلیه افراد خانواده تاثیر می‌گذارد. بنابراین، با پزشک معالج خود در ارتباط بوده و روان درمانی را جدی بگیرید.
رابطه پرخوری عصبی و افسردگی
همانطور که قبلا اشاره کردیم، یکی از دلایل بروز این بیماری، مشکلات روانی و عاطفی می‌باشد. مشکلات روانی مانند افسردگی، اضطراب و یا اختلال سوء مصرف مواد، می‌تواند مرتبط با این بیماری باشند. در این حالت، فرد زندگی معمول خود را رها کرده و از حضور در اجتماع امتناع می‌کند. به طور کلی، نیمی از افرادی که از این بیماری رنج می‌برند، مبتلا به افسردگی هستند و در خانوده‌های آن‌ها نیز افسردگی وجود داشته است. احساسات پوچ و منفی، باعث یأس و ناامیدی در فرد می‌شود و برای پر کردن این خلا، به خوردن غذا رو می‌آورد.
عوامل محرکی نظیر افسردگی، عدم اعتماد به نفس، خود شیفتگی، اضطراب و وسواس می‌توانند باعث بدتر شدن وضعیت بیمار شوند.
برای درمان افسردگی، راهکارهایی مانند تغییر سبک زندگی، ورزش کردن، تغذیه مناسب، مشاوره روانشناسی و خیلی از عوامل دیگر می‌توانند کمک بسزایی بکند.
به دلیل این که مصرف اغلب داروهای ضد افسردگی برای بیماران مبتلا به بولیمیا نتایج مثبتی به همراه داشته و همچنین سروتونین با حس سیر شدن در ارتباط است، داروهای حاوی سروتونین و نور اپی نفرین می‌توانند در مهار این بیماری موثر باشند.
از طرفی، حس سرخوشی که بعضی از بیماران، بعد از بالا آوردن غذا دارند، ممکن است مربوط به بالا رفتن سطح اندورفین در بدن باشد. برخی از بیماران اینطور تصور می‌کنند که پس از استفراغ کردن، حالشان بهتر می‌شود در حالی که این احساس اشتباه است.
روانپزشک برای درمان پرخوری عصبی، احتمالا چندین نوع درمان را به همراه داروی ضد افسردگی تجویز می‌کند. همچنین، درمان این بیماری توسط پزشک معالج و متخصص تغذیه و در کنار حمایت خانواده صورت می‌گیرد.
راه‌های تشخیص پرخوری عصبی
در جلسات اول مراجعه، پزشک پس از معاینه بالینی، در صورتی که مشکوک به بولیمیا باشد، برای رد بیماری‌های دیگر و بررسی مشکلات فیزیکیای که در نتیجه ابتلا به پرخوری عصبی به وجود آمده‌اند، روند تشخیص زیر را در پیش می‌گیرد:
- از شما می‌خواهد عادات غذایی، روش‌هایی که برای کاهش وزن استفاده می‌کنید و علائم جسمی‌تان را شرح دهید.
- درباره نگرش شما نسبت به وزن خود و احساسی که نسبت به خودتان دارید سوال‌هایی مطرح می‌کند.
- علائم بولیمیا را یک به یک بیان می‌کند و از شما می‌خواهد در صورت تجربه هر کدام از آن‌ها، او را در جریان بگذارید.
- از شما می‌خواهد برای انجام آزمایش خون و ادرار به آزمایشگاه مراجعه کنید.
- از شما می‌خواهد برای بررسی سلامت قلبتان، تست نوار قلب را انجام دهید.
در صورتی که پزشک مشکوک به بیماری یا مشکل دیگری باشد، ممکن است آزمایشات و تست‌های دیگری را تجویز کند.
درمان پرخوری عصبی
برای درمان اختلال بولیمیا، از راهکار‌ها و درمان‌های مختلفی استفاده می‌شود. ممکن است یک فرد برای غلبه بر این مشکل، تنها به یک روش درمانی نیاز داشته باشد و فرد دیگری به چندین روش. به طور کلی، شناخته شده‌ترین گزینه‌های درمانی اختلال بولیمیا به شرح زیر است:
رفتاردرمانی شناختی
در این رویکرد، درمانگر یا مشاور، با صحبت کردن با بیمار و طرح مسئله، رفتارهای ناسالم و منفی را به وی می‌شناساند و به او کمک می‌کند تا این رفتار‌ها را با رفتارهای درست جایگزین کند.
درمان خانوادگی
در این روش درمانی، خانواده فرد در جلسات حضور پیدا کرده و با رفتارهای صحیح آشنا می‌شوند. بخش مهمی از مشکلاتی که افراد در نتیجه کمبود عزت نفس تجربه می‌کنند، به دلیل وجود جو و محیط ناسالم در خانه و خانواده است.
روان درمانی بین فردی
چنانچه فرد در برقراری ارتباط با افراد دیگر به مشکل خورده باشد، رواندرمان یا مشاور، تلاش می‌کند که مهارت‌های ارتباطی او را ارتقا داده و مشکلاتش را به مرور زمان حل نماید.
داروهای خوراکی
تحقیقات نشان داده که مصرف داروی فلوکستین، می‌تواند در درمان بیماری بولیمیا موثر باشد. این دارو، تنها دارویی است که توسط سازمان و غذا دارو FDA برای درمان پرخوری عصبی تایید شده است.
داشتن برنامه تغذیه مناسب
چنانچه فرد به یک رژیم غذایی منظم و مقوی پایبند شود، می‌تواند پس از مدتی، عادت‌های بد و پرخوری را کنار گذاشته و بولیمیا را درمان کند. مشاور با ارائه راهکارهای مناسب، به فرد کمک می‌کند تا در زمان استرس، ناراحتی و حتی خوشحالی شدید، هوس خوردن خوراکی‌های ناسالم را از بین ببرد.
بستری شدن
مرحله شدید بولیمیا شامل عوارض شدید جسمی و روحی است. لاغری یا چاقی مفرط، اختلال در دستگاه گوارش، مشکلات قلبی، تنش و استرس غیر قابل کنترل و… جزو مشکلاتی است که به مراقبت‌های پزشکی نیاز دارند.
راه‌های پیشگیری و کم کردن اثرات پرخوری عصبی
قبل از هر کاری، پس از مشاهده علائم این بیماری، باید به پزشک و در ادامه به یک روانشناس یا روانپزشک حاذق مراجعه کنید تا وضعیت سلامت جسمی و روحی شما بررسی شوند. در ادامه، می‌توانید با استفاده از برخی راهکارهای شناخته شده، اثرات این مشکل را کمتر کرده و به مرور زمان، به زندگی عادی برگردید.
برخی از این راهکار‌ها عبارتند از:
- آموزش صحیح به اعضای خانواده درباره داشتن اعتماد به نفس نسبت به بدن خود؛
- داشتن وعده‌های غذایی در زمانبندی منظم؛
- آماده کردن غذاهایی با طعم و ظاهر دلپذیر؛
- داشتن سبک زندگی سالم؛
- داشتن تمرین برای عدم صحبت کردن درباره وزن خود؛
- عدم استفاده از مکمل‌های کاهش وزن یا داروهای مسهل بدون نظر پزشک؛
- عدم مراجعه به وبسایت‌ها و منابع غیر موثقی که حاوی اطلاعات نادرست هستند؛
- انجام پیگیری‌های لازم برای درمان استرس و اضطراب؛
- داشتن فعالیت‌ها و سرگرمی‌های مفرحی که فکر و ذهن را از افکار غلط دور می‌کنند؛
- افزایش اعتماد به نفس با تمرکز کردن بر روی نکات مثبت و یادگیری علم یا حرفه‌ای جدید؛
در جلسات مشاوره چه سوالاتی مطرح می‌شود؟
سوالاتی که درمانگر از شما می‌پرسد، بستگی به علائم بالینی و وضعیت شما دارد. اما به طور کلی، برخی از سوالات هستند که در اکثر مواردی که فرد مشکوک به ابتلا به پرخوری عصبی است، پرسیده می‌شوند. این سوالات عبارتند از:
- چه علائم جسمی‌ای دارید؟
- چند وقت است که نسبت به وزن خود حساس شده‌اید و فکر می‌کنید اضافه وزن دارید؟
- هر چند وقت یکبار به غذا خوردن فکر می‌کنید؟
- آیا مایلید که مخفیانه و به دور از چشم دیگران غذا بخورید؟
- آیا تا به حال به دلیل احساس پر بودن معده استفراغ کرده‌اید؟ اینکار عمدی بوده یا غیر عمدی؟
- هر چند وقت یکبار ورزش می‌کنید و شدت این ورزش چقدر است؟
- آیا به سراغ داروها و مکمل‌های کاهش وزن رفته‌اید؟
- آیا فردی در خانواده یا فامیل شما وجود دارد که به اختلال پرخوری دچار شده باشد؟
پاسخ شما به این سوالات باید صادقانه باشد. روانشناس یا درمانگر شما، با توجه به پاسخ‌های شما، مشکل را شناسایی کرده و برای حل آن، راهکارهای مناسب را پیشنهاد می‌کند.