روانشناسی عمومی

امروزه به روانشناسی عمومی صرفا به عنوان یک رشته دانشگاهی نگاه نمی شود. بلکه بسیاری از افراد جامعه به تاثیرات آن در اکثر جوانب زندگی اعم از شغل، تحصیلات، فعالیت های تجاری، اقتصادی، سیاسی و… واقف هستند و به اشکال مختلف متناسب به نیاز خود از آن برای پیشبرد اهداف خود بهره می برند. روان شناسی عمومی در واقع پایه و اساسی علم روانشناسی به شمار می آید که در آن انواع اختلالات و مسائل روحی و روانی، شخصیتی، هیجانی، خلقی و… در آن بررسی می شود. در روانشناسی عمومی بسیاری از مشکلات و اختلالات روانی مورد مطالعه میدانی و علمی قرار می گیرد. به طور مثال فرد روانشناس عمومی پس از تحصیل در این رشته می داند اضطراب چیست، علل بروز آن و راه درمان یا پیشگیری از آن را می آموزد. تلاش در این رشته برای بهبود و ارتقا سلامت روان است.

روانشناسی عمومی چیست؟

در تعریف روان شناسی عمومی چیست بایست گفت که روانشناسی عمومی بنیان و اساس علم روانشناسی است. این همان تعریفی است که انجمن روان شناسی آمریکا بیان کرده است. بررسی موشکافانه مشکلات و اختلالات روحی و روانی، احساسات و هیجانات و… همان چیزی است که در روانشناسی عمومی مورد بررسی و مطالعه است. امروزه بسیاری از افراد می دانند که در صورت نیاز به مشاوره فردی می توانند از خدمات روانشناسی و نیز روان درمانی بهره ببرند. درمان افسردگی نیز یکی دیگر از کارهایی است که است که می توان به کمک یک تراپیست دنبال کرد. با این توضیحات دیگر می دانید روانشناسی عمومی با تمرکز بر رفتار ذهنی، واکنش های عاطفی و نیز رویکردهای شناختی تلاش می کند رفتار انسان و سایر موجودات را بررسی کند. در روانشناسی عمومی عمدتا آنچه مورد بررسی قرار می گیرد اختلالات روانی و هیجانی، احساسات و هوش و تفکر و… است. در روانشناسی بالینی براساس مصاحبه ها می توان رفتار و افکار افراد را شناسایی و برای حل آن چاره اندیشی کرد. اما در روانشناسی عمومی می توان با ارزیابی مسائل و مشکلات زندگی وضعیت بهداشت و سلامت روحی و روانی را ارتقا داد.

ریشه روانشناسی در یونان باستان

هزاران سال پیش علم روانشناسی به عنوان علم النفس یا علم اخلاق بود و بسیاری از اندیشمندان آن را زیرشاخه فلسفه به شمار می آوردند. ارسطو، ابوعلی سینا، زکریای رازی و ملاصدرا از جمله فلاسفه ای هستند که در علم روانشناسی نیز در آن دوران تبحر داشتند. Psychology ریشه یونانی روانشناسی است که در سال 1497 توسط فیلیپ ملانشتون نامگذاری شد، به معنای شناخت ذهن و روان است.

تاریخچه روانشناسی

در آغاز تاریخ مدرن علم روانشناسی، ویلهلم وونت نقشی اساسی ایفا کرد. همانطور که پیشتر اشاره شد، ویلهلم وونت در سال 1879 موفق شد این علم را به عنوان یک دانش مستقل از سایر علوم معرفی کند. او با تأسیس اولین آزمایشگاه تجربی، مکانی را فراهم آورد که در آن به بررسی دقیق رفتارها و فرآیندهای ذهنی انسان پرداخت. این آزمایشگاه نقطه عطفی در توسعه روش‌های پژوهشی مدرن محسوب می‌شود و زمینه‌ساز بروز رویکردهای علمی در فهم پیچیدگی‌های ذهن گردید. پژوهش‌های ویلهلم وونت باعث شد تا مفاهیمی چون ادراک، احساسات و رفتار به شیوه‌ای نظام‌مند مورد بررسی قرار گیرند. در همین راستا، پرسشی همچون روانشناس کیست مطرح می‌شود که پاسخ آن می‌تواند فردی باشد که از روش‌های تجربی بهره می‌برد تا به کشف اسرار روان انسانی بپردازد. دستاوردهای او تأثیر عمیقی بر رشته روانشناسی داشته و بنیان‌های تحقیقات امروزی را بنا نهاده است. این پیشرفت‌ها راهگشا توسعه علم آینده هستند.

روانشناسی تا به امروز مکاتب مختلفی را پشت سر گذاشته تا ماحصل آن رشته روانشناسی در شاخه های مختلف امروزی شده است. از مهمترین مکاتب روانشناسی می توان موارد زیر را برشمرد:

• ساخت گرایی: در این مکتب که مبدع آن یکی از شاگردان ویلهلم وونت بود، شکست ساختار اجزای فرایندهای ذهنی مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت.
• کارکردگرایی: این تئوری در تقابل و در راستای رد مکتب ساختارگرایی از سوی ویلیام جیمز مطرح شد. افراد زیادی در این زمینه به تحقیق و بررسی پرداختند و در نهایت ایوان پاولف نظریه مهم و معروف شرطی شدن کلاسیک را در تایید این نظریه مطرح کرد. در نهایت این مطالعات در دسته روانشناسی آزمایشی تعریف و رده بندی شد.
• رفتارگرایی: این مکتب در واقع نقشه راه روانشناسان در قرن بیستم شناخته می شد. طرفداران این مکتب معتقدند روانشناسی در واقع علم رفتارشناسی است.
• روانکاوی: که به عصر معاصر برمی گردد و امروزه درباره روانشناسی عمومی صحبت می شود فرایند ضمیر ناخودآگاه را بر شخصیت و رفتار افراد بررسی می کند.

تاریخچه روانشناسی در ایران داستانی پر بار و جذاب است. شاید برای شما تعجب‌آور باشد که ریشه‌های این علم به هزار سال پیش، به دوران ابوعلی سینا، زکریای رازی و ملاصدرا بازمی‌گردد؛ زمانی که روانشناسی به عنوان شاخه‌ای از فلسفه مورد بررسی قرار می‌گرفت و فلاسفه بزرگ ایران به تحلیل دقیق روحیات و خلقیات انسان می‌پرداختند. با این وجود، تا اوایل دهه 40 میلادی، علم روانشناسی به صورت مستقل و مجزا در کشور مطرح نشده بود. ورود این علم به دانشگاه‌های ایران نقطه عطفی در مسیر رشد و توسعه آن بود و تلاش‌های ارزشمند افرادی نظیر دکتر محمود صناعی به احیای این رشته کمک شایانی کرد. امروز، روانشناسی به عنوان یکی از رشته‌های محبوب در دانشگاه‌ها جایگاه ویژه‌ای یافته و با رویکردهای نوینی مانند روانشناسی تحلیلی، توانسته است درک عمیق‌تری از پیچیدگی‌های ذهن و رفتار انسان ارائه دهد. این تحول نه تنها افق‌های پژوهشی جدیدی را گشوده بلکه زمینه‌ساز ارائه راهکارهای عملی برای بهبود سلامت روان جامعه شده است.

وظایف روانشناسی عمومی

در روانشناسی عمومی نیز مانند بسیاری دیگر از رشته های تحصیلی و افرادی که در آن مشغول کار می شوند یک سری توقعات و وظایف تعریف شده و روانشناسی عمومی نیز از این قاعده مستثنی نیست. از مهمترین وظایفی که برای روانشناسی عمومی تعریف شده می توان به موارد زیر اشاره کرد:

•   انجام مصاحبه و تست های روانشناختی و بالینی برای علت یابی مشکل فرد در جلسات مشاوره روانشناسی
•   درمان مشکلات شناختی– رفتاری
•   آموزش روانشناسی عمومی مالنند آموزش روبرو شدن فرد با موقعیت های مختلف
•   شناخت فرد از احساسات و هیجانات خود
•   در صورت نیاز اقدام به دارو درمانی یا روان درمانی
•   تفکیک احساسات خود از مسائل مراجعه کننده
•   شناخت توانمندی ها، استعدادها، هوش فردی مراجعه کننده
•   توان بالا در گوش کردن به صحبت های دیگران

کاربرد روانشناسی عمومی

یکی از مهمترین کاربردهای روانشناسی را می توان بررسی و آزمایش نظریه هایی است که در این زمینه بررسی نشده و مدت های متمادی تنها به عنوان نظریه مطرح بوده اند. از همین رو می توان گفت روانشناسی عمومی یکی از رشته های عمیقی است که راه طولانی برای یافتن حقایق مرتبط با روح و روان افراد پیش رو دارد. که در صورت بررسی های علمی و دقیق می تواند راهگشای بسیاری از مشکلات خلقی و روانی جامعه باشد.

به طور خلاصه می توان موارد زیر را به عنوان مهمترین کاربردی های روانشناسی عمومی برشمرد:

•   کمک به افراد برای حل مشکلات  و پیدا کردن انگیزه
•   روان درمانی با استفاده از نظریه های علمی و اثبات شده
•   بهبود کیفیت زندگی افراد

دلیل اهمیت روانشناسی عمومی

گسترش روابط اجتماعی به جهت پیشرفت تکنولوژی و توسعه شبکه روابط افراد برقراری ارتباط موثر یکی از نیازمندی ها به شمار می آید. در این راستا افراد نیاز دارند با شناخت صحیح از خود و مواجهه با موقعیت های مختلف توانایی خود را در برقراری ارتباطات اجتماعی ارتقا دهند. روانشناسی عمومی برای چگونگی مواجهه با این چالش ها کمک می کند، تا کنش ها و واکنش های درستی نشان دهیم. در واقع کنش و واکنش در روانشناسی بررسی می شود.

روانشناسی عمومی در ابعاد مختلف زندگی افراد می تواند تاثیرگذار باشد، چرا که با درک و پیش بینی رفتار، احساسات، هیجانات قادر است رفتارها و فرایندهای ذهنی را پیش بینی و به فرد برای چالش های پیش رو کمک کند. در زندگی های امروزه که استرس و اضطراب بسیار گسترده شده روانشناسی عمومی در کنار دانش بالینی به افراد کمک می کند تا زیست با کیفیت تری داشته باشند علاوه بر آن در مواجهه با تنش ها و چالش ها واکنش مثبت و مناسبی بروز دهند.

رشته روانشناسی عمومی

رشته روانشناسی عمومی رشته ای است که در آن بررسی های ذهنی انجام می شود که به انگلیسی از آن به عنوان general psychology یاد می شود. این رشته به عنوان علم شناخته شده ای است که در آن به بررسی وقایع تجربی به صورت منطقی و عقلانی دارد.  در رشته روانشناسی دانشجویان تعامل انسان ها با حیوانات و محیط را بررسی می کنند. این رشته برای کسانی که قصد دارند در شاخه های تخصصی روانشناسی فعالیت کنند مقدمه ای اساسی است. رشته روان شناسی عمومی تنوع زیادی در دروس آموزشی دارد، از همین رو فارغ التحصیلان این رشته تقریبا در هر زمینه ای از رشته های تخصصی روانشناسی دستی بر آتش دارند. مهمترین سرفصل هایی که در دوره تحصیلی روانشناسی عمومی تدریس می شود عبارت است از:

•   روانشناسی نابهنجاری
•   روانشناسی شخصیت
•   روانشناسی یادگیری
•   روانشناسی رشد
•   علوم اعصاب
•   روش تحقیق در روانشناسی
•   روانشناسی احساسات و ادراک

نکته مهمی که در زمینه تحصیل در رشته روانشناسی باید به آن توجه کنید، علاقه و استعداد در حفظیات است. کسی توان حفظیات ضعیفی داشته باشد طبیعتا در این رشته دوام نمی آورد. علاوه بر اینکه در کنار همه این موارد باید علاقه و پشتکار زیاد را نیز اضافه کنید. از آنجا که پروژه های تحقیقاتی در همه مقاطع تحصیلی این رشته زیاد است فرد باید علاقمند به کارهای تحقیقاتی میدانی،  روش تحقیق و علم آمار باشد.

به طور کلی رشته روانشناسی عمومی از آن جهت مزیت دارد که تقریبا گریزی به همه رشته های روانشناسی می زند و کسی که در این رشته تحصیل کرده آشنایی کلی با همه شاخه های روانشناسی پیدا می کند. این موضوع کمک می کند فرد حتی بتواند در زندگی فردی نیز از دانش خود به شکل مطلوبی استفاده کند. البته نکته مهمی که باید به آن توجه کنید طولانی بودن دوران تحصیل دراین رشته تا کسب مدارج عالی و تحصیلات تکمیلی است. این رشته کمی احساسات فرد را به دلیل مواجهه نزدیک با مشکلات روحی و روانی افراد تحت الشعاع قرار می دهد چرا که دائما در تماس با مشکلات هستند، از همین رو بدون درگیر شدن در مسایل و مشکلات روحی و روانی افراد باید بتوانند برای بهبود کیفیت بهداشت و سلامت روان آنها،  راهکار ارائه کنند.

بطور کلی معایب روانشناسی عمومی عبارت است از:

•   دوران تحصیل طولانی مدت
•   فشار کاری و احساسی زیاد به فرد
•   درگیری روحی با مشکلات و تنش های روحی و روانی مراجعه کنندگان
•   فرسودگی روحی به عنوان یک شغل دائمی و بلندمدت

مزایای روانشناسی عمومی

با همه این صحبت ها اما روانشناسی مزیت های زیادی نیز برای کسانی که علاقمند به این رشته هستند دارد. از مهمترین مزیت های روانشناسی عمومی:

•   رساندن کمک به دیگران برای بهبود کیفیت سلامت روح و روان و نیز بهبود کیفیت زندگی افراد
•   کسب اطلاعات در زمینه های مختلف روانشناسی
•   استفاده از آموزه های روانشناسی در زندگی فردی
•   ارتباط گسترده با طیف وسیعی از مردم
•   برخورد با چالش های مختلف و تنوع بالای زمینه کاری
•   درآمد بالا
•   امنیت شغلی بالا

بنیانگذار روانشناسی عمومی

از دیرباز همیشه روانشناسی را با نام زیگموند فروید گره زده اند، اما بهتر است بدانید که بنیانگذار و پدر علم روانشناسی فردی است آلمانی به نام ویلهلم وونت . او کسی است که برای نخستین بار سال 1879 آزمایشگاه تجربی روانشناسی را در جهان برپا کرد و علم روانشناسی را به عنوان علمی مستقل و جدا از سایر علوم معرفی کرد. ویلهلم وونت ابتدا در رشته پزشکی تحصیلات خود را آغاز کرد. پس از آن رفته رفته به سمت روانشناسی گرایش پیدا کرد. او کسی است که به گفته بسیاری از بزرگان علم روانشناسی به او لقب بنیان گذار روانشناسی تجربی می دهند و بر این باورند که وونت مسیر روانشناسی را متحول کرده است.

مسیر شغلی و حرفه ای

بسته به میزان تحصیلات فرد مسیر شغلی و حرفه ای نیز می تواند ترسیم شود. فردی که طی 4 سال دوره کارشناسی روانشناسی را گذرانده می تواند با کسب این مدرک به عنوان کارشناس در نهادهای دولتی مثل بهزیستی، کانون های اصلاح و تربیت، ناجا و… جذب و مشغول به کار شود.  علاوه بر اینکه با مدرک کارشناسی پس از شرکت در آزمون استخدامی آموزش و پرورش می تواند به عنوان معلم یا مشاور مدرسه فعالیت خود را آغاز کند. در مجموع زمینه های فعالیتی کارشناس روانشناسی می تواند یکی از موارد زیر باشد:

• فعالیت در مهدهای کودک و دریافت مجوز تاسیس مهد
• دستیار روانشناس در مطب های خصوصی
• فعالیت در سرای سالمندان
• معلم یا مشاور مدارس

در صورتی که فرد برای کسب مدارج بالاتر در مقطع کارشناسی ارشد تحصیل کند پس از دوسال موفق به فارغ التحصیلی در یکی از گرایش های روانشناسی اعم از عمومی، بالینی، بالینی کودک و نوجوان، روانسنجی، روانشناسی سازمانی، روانشناسی شخصیت می شود. پس از آن می تواند در جایگاه های شغلی زیر فعالیت کند:

•   کارشناس در نهادهای دولتی اعم از نیروی انتظامی، بهزیستی و…
•   تدریس در دانشگاه
•   دبیر یا مشاور مدرسه
•   تاسیس مهد کودک
•   فعالیت در کلینیک های ترک اعتیاد
•   سرای سالمندان
•   فعالیت در کلینیک های مشاوره
•   همکاری با روانپزشکان در کلینیک های خصوصی
•   مشاوره و روان درمانی کودک و نوجوان روانسنجی
•   فعالیت در مجموعه های صنعتی به عنوان مسئول  کارگزینی یا منابع انسانی

همچنین کسانی که در مقطع دکتری روانشناسی اقدام به تحصیل کرده باشند می توانند موقعیت های شغلی زیر را مدنظر قرار دهند:

•   تدریس در دانشگاه ها و عضویت هیئت علمی دانشگاه ها
•   تاسیس مطب خصوصی
•   استخدام در سازمان‌های دولتی و خصوصی

نتیجه گیری

در نهایت، روانشناسی عمومی به عنوان یک شاخه بنیادی علم روانشناسی توانسته است تأثیرات عمیقی بر زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها بگذارد. این رشته با بررسی ساختارهای ذهنی، رفتارها و واکنش‌های انسانی، ابزارهای نوینی برای درک بهتر احساسات و افکار ارائه می‌دهد و با فراهم آوردن زمینه‌ای برای رشد فردی و اجتماعی، نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی ایفا می‌کند. از طریق تحلیل دقیق مسائل روانشناختی، پژوهشگران این حوزه سعی در شناسایی الگوهای رفتاری و فرآیندهای ذهنی دارند که می‌تواند به راهکارهای کاربردی برای مدیریت استرس، بهبود ارتباطات و حل تعارض‌های درونی منجر شود. اهمیت روانشناسی عمومی نه تنها در تشخیص و درمان اختلالات روانی بلکه در پیشگیری از بروز مشکلات روانی و ارتقای سلامت روان جامعه نیز مشهود است. علاوه بر این، کاربردهای عملی این دانش در زمینه‌های مختلف مانند آموزش، کار و خانواده، نقش بسزایی در ایجاد تعادل میان نیازهای فردی و اجتماعی دارد. به طور مثال، در مواردی که افراد به دنبال بهبود روابط خانوادگی هستند، استفاده از راهکارهای نوین و به‌کارگیری مشاوره ازدواج می‌تواند تأثیرات مثبتی در جهت تقویت همبستگی و هماهنگی خانواده داشته باشد. از این رو، بررسی و بهره‌گیری از اصول روانشناسی عمومی به عنوان ابزاری کلیدی برای ارتقای سطح آگاهی و ایجاد فضای مثبت در جامعه اهمیت ویژه‌ای دارد. در پایان، باید گفت که پژوهش‌های آتی در این حوزه می‌تواند افق‌های نوینی را در زمینه فهم رفتار انسان و بهبود سلامت روان جامعه بگشاید و راهگشای راهکارهای نوین درمانی باشد. این دستاوردها افق‌های روشن‌تری را برای رشد فردی و اجتماعی عمقی رقم می‌زند.

سوالات متداول

آیا با مدرک کارشناسی روانشناسی چه بازار شغلی وجود دارد؟

شما می توانید با شرکت در آزمون استخدامی آموزش و پرورش برای اشتغال در موقعیت معلمی یا مشاوره مدرسه مشغول فعالیت شوید. همچنین برخی نهادهای خصوصی و دولتی نیز موقعیت های شغلی مختلفی برای کارشناسان روانشناسی در نظر می گیرند. علاوه بر اینکه می توانید در مطب های خصوصی به عنوان دستیار روانپزشک یا روانشناس مشغول فعالیت شوید.

آیا امکان تحصیل در رشته روانپزشکی برای کسانی که مدرک کارشناسی روانشناسی دارند وجود دارد؟

خیر، تنها کسانی می توانند در رشته روانپزشکی تحصیل کنند که مقطع کارشناسی خود را در رشته پزشکی گذرانده اند. کسانی که مدرک کارشناس روانشناسی دارند در نهایت می تواند با ادامه تحصیلات تکمیلی به عنوان دکتر روانشناس عمومی مشغول فعالیت شوند.

درآمد روانشناس چقدر است؟

در گذشته کسی نمی توانست تصور کند که روزی درآمد روانشناسان زیاد باشد. اما امروزه با شناخت و آگاهی بیشتر مردم، بازار کاری روانشناسان بسیار پر رونق است. البته باید بدانید که میزان درآمد ارتباط مستقیمی با تلاش و تخصص و تحصیلات فرد روانشناس دارد. علاوه بر اینکه داشتن تجربه نیز می تواند به افزایش درآمد روانشناس کمک کند.

گستره فعالیتی یک روانشناس عمومی چیست؟

روانشناس عمومی متناسب با مدرک تحصیلی خود مجوزهای مختلفی برای فعالیت دارد. در سطوح عالی فرد می تواند در  موقعیت های شغلی حوزه مراقبت و بهداشت سلامت روانی فعالیت کند. روانشناسان می توانند در زمینه های مختلف رفتار درمانی، روان درمانی اعم از شناختی یا شناختی- رفتاری، میان فردی، روان پریشی و… فعالیت کنند.

برای فعالیت در زمینه روانشناسی عمومی چه مراحلی را طی کنیم؟

لازم است ابتدا در دوره 4 ساله مقطع کارشناسی تحصیلات خود را آغاز کنید. پس از آن با طی دوره های تحصیلات تکمیلی کارشناسی ارشد و دکتری فارغ التحصیل شوید. در صورت علاقمندی شما به آموختن دانش در این زمینه می توانید دوره های مختلف دکتری روانشناسی و نیز دکتری روانشناسی بالینی را نیز بگذرانید.

در چه زمینه هایی می توان از مشاوره های دکتر کاشفی زاده استفاده کرد؟

شما می توانید برای دریافت مشاوره آنلاین یا حضوری در زمینه مشاوره های پیش از ازدواج، ازدواج، زوج درمانی، مشاوره والدین، روانشناسی کودک، فردی، طلاق و روان درمانی از خدمات کلینیک روانشناسی دکتر مهسا کاشفی زاده استفاده کنید. همچنین امکان مشاوره برای ایرانیان خارج از کشور نیز فراهم است.

برای ارتباط با روانشناس خوب در تهران چه راهکاری پیشنهاد می کنید؟

شما می توانید با طرح مساله خود یا دریافت مشاوره از دکتر مهسا کاشفی زاده عضو رسمی سازمان نظام روانشناسی و انجمن روانشناسان ایران در زمینه های فردی، پیش از ازدواج، خانواده و مشاوره خیانت با شماره همراه ۰۹۱۲۱۴۳۳۴۳۸  از طریق واتساپ در ارتباط باشید.

آیا امکان مشاوره برای ایرانیان خارج از کشور وجود دارد؟

بله، در این زمینه می توانید برای دریافت مشاوره فردی یا خانواده یا سایر حوزه ها از خدمات کلینیک دکتر کاشفی زاده استفاده کنید. برای این موضوع امکان مشاوره تلفنی و آنلاین فراهم شده است.