اضطراب واقعاً چیست و در چه مواقعی نگران کننده است؟ در بیشتر مواقع اضطراب، اختلالی طبیعی است که هنگام واکنش نشان دادن مغز به استرس و خطر احتمالی رخ می‌دهد. همه ما در موقعیت‌های مختلفی ترس و نگرانی را تجربه کرده‌ایم مانند هنگام مواجه شدن با مشکلی در محل کار، قبل از شرکت در آزمون و یا قبل از تصمیم‌گیری هایی که بسیار نگران کننده هستند.
اما برخی اختلالات ترس و دلشوره کمی متفاوت رخ می‌دهد و نشانه‌ای از بروز بیماری‌های روانی است. حتی باعث دوری کردن از محل کار، گردهمایی‌های خانوادگی و دیگر موقعیت‌های اجتماعی می‌شود و ممکن است با علائم شدید، تحریک کننده و استرس دائمی همراه شود. پس این شما هستید که قبل از جدی شدن این اختلال باید به دنبال چاره باشید و برای حفظ سلامتی قدم بردارید. برای شروع، پیشنهاد می‌کنیم این مقاله را دنبال کنید.
اضطراب چیست؟
اضطراب بسیار شبیه حس ناراحتی است که با نگرانی یا ترس رخ می‌دهد و می‌تواند خفیف یا شدید باشد. همچنین باعث تعریق، احساس بی قراری، تنش و افزایش ضربان قلب می‌شود. تمام این علائم واکنش طبیعی بدن نسبت به استرس است. هر فردی در مراحل زندگی خود احساس اضطراب را تجربه می‌کند که در بیشتر مواقع این احساس کاملاً طبیعی است. همچنین ممکن است انرژی بخش باشد و به افزایش تمرکز کمک کند. اما گاهی اوقات باعث ابتلا به اختلالات اضطرابی، ترس موقتی و دیگر مشکلات روانی می‌شود و یا از بیماری‌ها و مشکلات دیگر مانند اختلال شخصیت مرزی نشعت می‌گیرد.
تنیدگی و استرس چیست؟
اضطراب، استرس، تنیدگی و یا تشویش در یک خانواده معنا می‌شوند. اما بیشتر اوقات استرس را هنگام مواجه شدن با چیز جدید یا اتفاق غیر منتظره تجربه می‌کنیم و با این حس به تهدید خودمان می‌پردازیم. فرد دچار استرس توانایی مقابله با مشکلات و موقعیتی که در آن قرار گرفته است را ندارد و بدن آن سریع هورمون‌های استرس را تولید می‌کند. همچنین واکنش مبارزه یا فرار تحریک و سیستم ایمنی بدن فعال می‌شود تا در موقعیت‌های خطرناک واکنش سریع‌تر انجام دهید.
استرس در روانشناسی به معنای نیرو و فشار است هر محرکی که در بدن باعث ایجاد واکنش شود، عامل تنیدگی یا استرس زا نامیده می شود. به عبارتی دیگر، هر عاملی که موجب تنش روح و جسم و از دست رفتن تعادل فرد شود، عامل تنیدگی است.
پاسخ استرس می‌تواند در برخی مواقع مفید باشد که با کمک آن ترس یا درد از بین می‌رود. همچنین هورمون‌های استرس بعد از پایان رویداد به حالت عادی باز می‌گردد و هیچ اثر ماندگاری از آنها مشاهده نمی‌شود. با این حال، استرس بیش از حد اثرات منفی دارد و می‌تواند فرد را در مرحله دائمی جنگ یا گریز قرار دهد؛ طوری که قادر به مقابله نخواهد بود. در این مواقع درمان استرس ضروری است و باید برای آن راهکار مفید بیندیشید.
استرس و اضطراب چه زمانی در فرد بروز می‌کند؟
استرس و تشویش هنگام مواجه شدن با اتفاق جدید رخ می‌دهد. مانند شروع کار جدید، شرکت در آزمون و امتحانات و انتقال یافتن به مکانی جدید. این حس کمی آزاردهنده است، اما می‌تواند به رسیدن به موفقیت کمک کننده باشد. همچنین در شرایط عادی به همان دوره بروز اتفاق محدود می‌شود و به محض برگشتن به حالت قبلی، از بین می‌رود و هیچ تداخلی در زندگی ایجاد نمی‌کند. اما اگر شدت پیدا کند، کمی نگران کننده است و به‌صورت غیرعادی جلوه می‌دهد. مانند ترس از عبور خیابان و یا ورود به آسانسور. در صورت عدم درمان، شدت این نوع دلشوره‌‌ها روز به روز افزایش می‌یابد و با مشکلات جدی تری همراه می‌شود.
شناخت انواع مختلف اضطراب در جهت درمان
اختلالات تنیدگی در انواع مختلفی رخ می‌دهد که برای درمان بهتر است ابتدا نوع آن شناسایی شود:
اختلال اضطراب فراگیر: این نوع اختلال با نگرانی و تنش بیش از حد و غیر واقعی رخ می‌دهد؛ بدون هیچ دلیل قانع کننده ای.
اختلال هراس: هنگام بروز این مدل تنیدگی، ترس شدید و ناگهانی احساس می‌شود که رایج‌ترین نشانه‌ها آن عرق کردن، درد در قفسه سینه و ضربان قلب تپنده است. گاهی اوقات احساس خفگی و حمله قلبی نیز به فرد منتقل می‌شود.
اضطراب اجتماعی: این نوع دلشوره و تنیدگی با نام فوبیای اجتماعی نیز شناخته می‌شود و زمانی اتفاق می‌افتد که در موقعیت‌های اجتماعی روزمره احساس نگرانی و خود آگاهی می‌کنید. معمولاً افراد دچار به این نوع دلشوره نگران هستند که توسط دیگران قضاوت شوند، مورد تمسخر قرار گیرد و کاری انجام دهند که باعث خجالتی آنها شود.
ترس خاص: احساس ترس شدید از یک جسم یا موقعیت خاص مانند ارتفاع یا پرواز بسیار متفاوت است و ترس فراتر از حالت طبیعی به فرد منتقل می‌شود؛ طوری که مجبور به دوری از موقعیت‌های معمولی کند.
اضطراب جدایی: تنها بچه‌ها نیستند که هنگام جدا شدن از عزیزانشان احساس ترس دارند، هر کسی می‌تواند با اختلال اضطراب جدایی مبتلا شود. اگر هنگام جدا شدن از فردی تاثیرگذار در زندگیتان دچار ترس هستید و فکر می‌کنید اتفاق بدی قرار است برای او بیفتد بهتر است کم کم با این نوع ترس مقابله کنید و به شرایط عادی برگردید.
نشانه‌های اضطراب کدامند؟
برای درمان ترس باید با نشانه‌های آن آشنا شوید. اولین علامت اضطراب، ترس و نگرانی بیش از حد است. همچنین ترس می‌تواند روی تنفس، خوابیدن و تمرکز تاثیرگذار باشد. البته علائم خاص به نوع اختلال بستگی دارد.
در ادامه با شایع‌ترین علائم اضطراب مواجه می‌شوید:
- وحشت
- ترس و ناراحتی
- احساس وحشت عذاب و خطر
- مشکل در خوابیدن
- عدم توانایی در آرام و بی حرکت بودن
- عرق کردن
- بی حسی و یا سوزن سوزن شدن دست‌ها یا پاها
- تنگی نفس
- تنفس سریع‌تر و سریع‌تر از حالت عادی
- تپش قلب
- دهان خشک
- حالت تهوع
- سرگیجه
- فکر کردن به یک مشکل بارها و بارها و ناتوانی در توقف آن
- عضلات منقبض
چگونه می‌توان اضطراب را تشخیص داد؟
ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی روی بروز اختلالات تنیدگی تاثیرگذارند که هنگام مواجه شدن با علائم نام برده شده باید سریعاً برای روان درمانی به متخصص مراجعه کنید. متخصص درمان اختلالات روانی ابتدا در مورد علائم و سابقه پزشکی سوال می‌کند و یک برنامه ماین فیزیکی و آزمایش‌های آزمایشگاهی ترتیب می‌دهد تا مطمئن شود مشکل دیگری دلیل علائم های شما نباشد اگر مشکل سلامتی دیگری نداشته باشید ارزیابی روانشناختی انجام می‌شود و یا ممکن است به یک متخصص سلامت روان ارجاع داده شوید.
مراحل اضطراب و تنیدگی کدامند؟
مراحل اضطراب تحت تأثیر شخصیت، راهکارهای مقابله تجربیات زندگی و جنسیت فرزند قرار می‌گیرد و به‌طور کلی، به چهار مرحله طبقه بندی می‌شود:
اضطراب شدید: این مرحله با علائمی مانند ترس شدید، تنفس بسیار سریع و افزایش ضربان قلب همراه است و عوامل مختلفی در ایجاد آن دخیل هستند. کسانی که در این مرحله از ترس قرار می‌گیرند بشدت ناتوانند و میزان پریشانی آنها نسبت به اضطراب‌های مراحل قبلی، بالاتر است. طوری که درمان به مراحل مختلفی مانند درمان اختلالات خواب تقسیم بندی می‌شود.
اضطراب متوسط: این مرحله، نسبت به افراد دارای استرس خفیف با علائم پایدارتر همراه است. اما همچنان عملکرد فرد نسبت به افراد دارای تنیدگی شدید و اختلالات ترس بهتر است. نشانه‌های این نوع اختلالات شامل احساس بی قراری، ناتوانی در کنترل، ناتوانی در استراحت است که تنها در چند روز هفته گزارش می‌شود.
اضطراب خفیف: اگرچه استرس تخفیف از نظر بالینی مسئله خاصی توصیف نمی‌شود. اما می‌تواند بر عملکرد عاطفی، اجتماعی و حرفه فرد تاثیرگذار باشد. علائم این مرحله شامل احساس خجالتی و استرس اجتماعی است که در هر گروه سنی مشاهده می‌شود.
علائم شایع اضطراب کدامند؟
اضطراب می‌تواند علائم روانی و جسمی ایجاد کند و این نشانه‌ها در هر فردی به فرد دیگر متفاوت است اما می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- احساس بی قراری و عصبی بودن
- ترس و نگرانی
- مشکل در تمرکز
- مشکل در خوابیدن (بی خوابی یا بدخوابی)
- سردرد و سرگیجه
- تپش قلب
- خستگی
- تنفس نامنظم و سریع
- عرق کردن
- مشکل در تمرکز و حافظه
- لرزش یا پرش عضلات
حمله اضطراب چیست؟
حمله اضطراب زمانی اتفاق می‌افتد که فرد از بروز برخی مشکلات و حوادث خاص می‌ترسد و با علائمی مانند نگرانی، بی قراری و تغییر ضربان قلب دچار می‌شود. این مدل دلشوره کاملاً ناگهانی است و می‌تواند بخشی از اختلال باشد. خیلی‌ها حملات استرسی را با حملات وحشت و ترس اشتباه می‌گیرند. در حالی که تفاوت بسیار بزرگی میان آنها وجود دارد. اضطراب ناشی از گریز از تهدید قابل فهم است که در بیشتر مواقع در زمان بروز استرس رخ می‌دهد. اما افراد دچار به حملات وحشتی همیشه نگران و با اکثر علائم روبرو هستند. این حمله بسیار شدید است و بیش از حد ترسناک به نظر می‌رسد؛ طوری که فرد از تجربه دوباره آن می‌هراسد.
علائم رایج حمله اضطرابی
حمله اضطرابی در موقعیت‌های خاص اتفاق می‌افتد که فرد از شرایط خاص می‌ترسد. در حالی که علت آشکار آن را نمی‌داند و به شکل غیرمنتظره و ناگهانی رخ می‌دهد. از جمله نشانه‌های رایج این حمله شامل موارد زیر است:
- مشکل در تنفس
- درد در قفسه سینه
- عدم ناتوانی در تمرکز
- نگرانی بیش از اندازه
- بی قراری
- حالت تهوع
علل اضطراب چیست؟
اضطراب به دلایل مختلفی مانند وضعیت روانی یا جسمانی، اثرات دارو و رویداد استرس زا در زندگی و یا ترکیبی از تمام این موارد اتفاق می‌افتد. وظیفه اصلی پزشکی این است که ببیند آیا استرس و نگرانی نشانه بیماری دیگری است یا خیر.
همچنین تجربه هر فردی از اضطراب متفاوت است. بنابراین تشخیص اینکه چه چیزی دقیقاً باعث بروز این مشکلات شده کمی دشوار است. اما احتمالاً عوامل زیادی در آن دخیل هستند. در موارد زیر با شایع‌ترین علل این اختلال آشنا می‌شوید که وجود هر کدام، بروز مشکلات استرسی را افزایش می‌دهد:
تجربیات گذشته یا دوران کودکی: تجربه‌های دشوار در زندگی کودکان، نوجوانان و حتی بزرگسالان محرک اصلی مشکلات استرسی است. گذر از استرس و آسیب‌های روحی در زمانی که فرد خیلی جوان است احتمالاً تأثیر زیادی در زندگی آینده او دارد. اتفاقاتی مانند آزار جسمی یا عاطفی، از دست دادن پدر و مادر، نژادپرستی و بی توجهی و….
مشکلات جسمی و روانی: گاهی اوقات دیگر مشکلات سلامتی باعث تشویش بیشتر می‌شود و ممکن است این اختلال را بدتر کند. به‌عنوان مثال، زندگی با یک وضعیت جسمی جدی دائماً تهدید کننده است و باعث استرس بیش از حد می‌شود.
مصرف برخی داروها: در برخی موارد این اختلال، یکی از عوارض جانبی مصرف برخی داروهای روانپزشکی، مشکلات سلامتی، جسمانی، مواد مخدر تفریحی و الکل است که برای رفع آن باید کمی صبور باشید.
عوامل جانبی موثر در ابتلا به اضطراب کدامند؟
همه افراد هر چند وقت یکبار دچار اضطراب می‌شوند. اما اضطراب مزمن، کیفیت زندگی را مختل می‌کند و می‌تواند عواقب جدی بر سلامتی جسمانی داشته باشد. بنابراین آگاهی از عوامل تاثیرگذار و دانستن دلیل اصلی آن بسیار کمک می‌کند. در بیشتر مواقع رویدادهای سخت زندگی باعث تشویش می‌شود مانند استرس در محل کار، استرس مالی، استرس حاصل از رویدادهای جهانی و مسائل سیاسی، استرس در یک رابطه شخصی مانند ازدواج و استرس ناشی از یک بیماری جدی پزشکی.
چنین مواقع پزشک وظیفه بسیار دشواری دارد و براحتی نمی‌تواند مشخص کند کدام علائم در بروز این اختلال نقش اصلی دارد. به‌عنوان مثال، طبق یک مطالعه پزشکی، 43 در صد افراد مبتلا به درد قفسه سینه ناشی از بیماری قلبی به این اختلال نیز دچار هستند.
اختلال اضطرابی چیست؟
هر از گاهی مواجه شدن با تشویش و نگرانی کاملاً طبیعی است. اما اختلال اضطرابی کمی متفاوت است و تنها برای افرادی که دچار بیماری‌های روانی هستند و با ترس دائمی و طاقت‌فرسا مواجه می‌شوند خلاصه می‌شود. دلشوره بیش از حد روی زندگی افراد بسیار تاثیرگذار است و باعث می‌شود تمرکز کافی در محیط کار، مدرسه و دورهمی‌های خانوادگی نداشته باشد و قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی مختلف شرایط فرد را بدتر کند. در حالی که با مدیریت استرس و کنترل خشم می‌توان تا حدودی به این اختلال غلبه کرد و رفته رفته آن را از بین برد.
بنابراین علاوه بر توجه اختلالات یادگیری باید به این نوع اختلالات نیز اهمیت دهیم و برای گذراندن دوره‌های روان درمانی اقدام کنید.
انواع اختلالات اضطرابی
3 نوع رایج این اختلال را در موارد زیر بیان می‌کنیم:
اختلال وسواس اجباری: این نوع اختلال با افکار مکرر ناخواسته و رفتارهای تکراری مشاهده می‌شود. رفتارهای تکراری مانند شستن دست‌ها، شمارش، تمیز کردن که در صورت انجام ندادن آنها به‌طور قابل توجهی استرس فرد افزایش پیدا می‌کند.
فوبیای اجتماعی: اختلال اجتماعی یک نوع اختلال استرسی است که بیش از حد رواج دارد و باعث محدود کردن شخصیتی مانند ترس از صحبت کردن در موقعیت‌های مختلف و خوردن یا نوشیدن در کنار دیگر افراد می‌شود.
اختلال اضطراب پس از سانحه: این نوع اختلال بعد از قرار گرفتن در معرض یک واقعه وحشتناک و یا آسیب‌دیدگی شدید فیزیکی ایجاد می‌شود.
اضطراب در کودکان و نوجوانان
اضطراب در میان کودکان بسیار مشاهده می‌شود؛ مخصوصاً دختران. کودکان ترس و نگرانی‌های مختلفی دارند و احساس غمگینی و ناامیدی در میان آنها بسیار رواج دارد. ترس‌های شدید نیز ممکن است در دوره‌های مختلف رشد آنها ظاهر شود. به‌عنوان مثال، کودکان نوپا اغلب از دور ماندن از والدین بسیار می‌ترسند. اگرچه چنین ترس و نگرانی‌ها برای کودکان رایج است. اما حضور مداوم ترس و شدید بودن غم و اندوه می‌تواند ناشی از اختلالات اضطراب و افسردگی باشد.
اضطراب در نوجوانان هم در حالت‌های مختلف مشاهده می‌شود که ممکن است بر حضور آنها در مدرسه و پتانسیل تحصیلی شان تاثیرگذار باشد. اختلالات استرسی از نوجوانی به نوجوان دیگر متفاوت است که شایع‌ترین علائم آن ترس، نگرانی بیش از حد، تمایل به بیش از حد محتاط و هوشیار بودن و بی قراری درونی می‌باشد. معمولاً نوجوانان مضطرب در محیط‌های اجتماعی گوشه‌گیر، آرام و با وابسته به نظر می‌رسند و نوجوانان دچار به استرس بیش از حد شدن به‌طور منظم با علائم فیزیکی مانند تنش و گرفتگی عضلات، معده درد، سردرد، درد در اندام‌ها و کمر، خستگی و ناراحتی بیش از حد روبه‌رو می‌شوند.
چه عواملی می‌تواند اضطراب در کودکان و نوجوانان را تشدید کند؟
دلایل مختلفی باعث تشدید بیش از حد نگرانی کودکان و نوجوانان می‌شود که یکی از اصلی‌ترین آن مشکلات بیولوژیکی خانواده است لحظه‌ای که تشویش والدین برای اولین بار آغاز می‌شود بر احتمال ابتلای فرزند نیز تاثیرگذار است. اما عامل مهم‌تر، تربیت است. کودکان اغلب ترس یا اجتناب را از والدین مضطرب یاد می‌گیرند و هر چه والدین مضطرب تر باشند، مشکل کودکان نیز شدیدتر خواهد بود.
دیگر عوامل تشدید کننده این اختلال در کودکان شامل موارد زیر است:
- ساختار مغز کودکان و نحوه عملکرد آن
- نوع شخصیت فرد
- تجربه ناملایمات های زندگی
راه‌های پیشگیری از اضطراب
راه‌های مختلفی برای پیشگیری از این اختلال وجود دارد که در موارد زیر با برخی از آنها آشنا می‌شویم:
- داشتن یک رژیم غذایی متعادل بخوبی می‌تواند از سلامت بدن محافظت کند و از ترس و نگرانی‌ها جلوگیری کند.
- اگر نمی‌توانید همیشه غذا مناسب بخورید حتماً مصرف مولتی ویتامین را فراموش نکنید
- مصرف الکل، کافئین و شکر را بشدت محدود کنید.
- اگر دارای برنامه بسیار شلوغ و پر دردسری هستید، تعداد کارها را به ضروری‌ترین موارد کاهش دهید.
- اگر احساس می‌کنید برخی فعالیت‌های روزانه آرامش تان را از بین می‌برد، آنها را حذف کنید.
- هر روز برای خودتان وقت بگذارید و حدود ۲۰ دقیقه برای استراحت و انجام کارهای لذت بخش در نظر بگیرید تا سطح استرس کاهش یابد
درمان اضطراب چگونه انجام می‌شود؟
روش‌های مختلفی برای کاهش اضطراب و مدیریت علائم آن وجود دارد. معمولاً افراد مبتلا به این اختلال دارو مصرف می‌کنند و برای رفع آن دوره روانشناسی و مشاوره فردی می‌گذرانند:
داروها: انواع مختلفی از داروها برای درمان استرس پیشنهاد می‌شود که روان‌پزشک در مورد مزایا و معایب هر کدام قبل از مصرف با شما صحبت می‌کند تا بهتر تصمیم بگیرید.
روان درمانی: این روش به شما کمک می‌کند چگونه احساسات خود را کنترل کنید و در صورت عصبانیت به کنترل خشم بپردازید. گاهی اوقات به این روش، گفتار درمانی نیز می‌گویند. زیرا متخصص به شما آموزش می‌دهد چگونه گوش دهید و در مورد افکار و احساسات شما صحبت می‌کند.
پیشگیری از بروز ایجاد اضطراب
رعایت نکات گفته شده در موارد زیر کمک بسیار زیادی به پیشگیری از این بیماری کمک می‌کند تا نگرانی بابت انتخاب بهترین روش درمانی برای حذف این اختلال نداشته باشید:
- ورزش و فعالیت بدنی روزانه
- عدم مصرف الکل و مواد مخدر
- استفاده از تکنیک‌های منحصر به فرد مانند یوگا و مدیتیشن
- عبادت و توجه قلبی به باورهای دینی
- یادگیری تکنیک‌های مبارزه با استرس با استفاده از راهکارهای درست هنگام بروز مشکلات زندگی
- داشتن خواب کافی و آرامش بخش
- رعایت ساعت مناسب خواب
- حفظ آرامش در مواقع استرس و تنش‌ها
دستورالعمل ها جهت کنترل استرس
داشتن یک زندگی متعادل و بدون استرس تا حدود زیادی با مدیریت استرس ارتباط مستقیم دارد. هر فردی باید برای حفظ آرامش و مقابله در برابر فشارها و چالش‌های زندگی تلاش خود را به کار گیرد و از راهکارهای مفید استفاده کند.
شناسایی منابع استرس زا در زندگی به رفع آن بسیار کمک می‌کند و کم کم یاد می‌گیرید چگونه از زندگی لذت ببرید. همچنین یک دفترچه برای ثبت عوامل استرس زا تهیه کنید و در آن لیست کارهای روزانه را مشخص کنید. در آخر به نتیجه برسید چه کاری برای رفع استرس‌ها و بهتر شدن شرایط‌تان باید انجام دهید. در آخر نیز، از استرس‌های غیر ضروری و غیرعادی دوری کنید و اگر توانایی رفع موقعیت استرس زا ندارید سعی کنید آن را تغییر دهید. به‌عنوان مثال، به‌جای پنهان کردن نگرانی‌ها احساسات خود را بیان کنید.
سوالات متداول
اضطراب باعث شده تمام زندگی‌ام مختل شود چه کار برای رفع آن کنم؟
بهترین راهکار برای حذف علائم استرس، شناسایی علائم و علت آن است. در آخر نیز از یک درمانگر برای برگشتن به شرایط عادی کمک بگیرید.
آیا درمان‌های غیردارویی کاملاً کارساز هستند؟
بله، روش‌های غیردارویی به بهبود علائم این اختلال کمک می‌کند. زیرا موفق شدن در این راه تا حدود بسیاری به انگیزه و همکاری شما و پیگیری منظم بستگی دارد.
حمله اضطراب چقدر طول می‌کشد؟
این حمله همراه با ترس و ناراحتی شدید معمولاً طی ۱۰ دقیقه طول می‌کشد که ممکن است تا حدود ۳۰ دقیقه ادامه دار باشد و رفته رفته شدت آن کاهش یابد.
عوامل جانبی مؤثر در ابتلا به اضطراب کدامند؟
-طبق گفته های بعضی از متخصصان، تغذیه ی نادرست نیز در ابتلا به اضطراب نقش دارد. کمبود بعضی از اسید های آمینه ، منیزیم، اسید فولیک و ویتامین B12، باعث تسریع در ابتلا به آن می شوند.
– استفاده از مواد مخدر و دارو های روان گردان
-برخی از ضایعه های مغزی ( که باعث ایجاد علایمی شبیه به علایم اختلال وسواس می شوند.)