روانکاوی چیست
آنچه در این مقاله می خوانید
روانکاوی چیست؟ اگر به دنبال پاسخ این سوال هستید بهتر است که تا انتهای مطلب با ما همراه باشید زیرا در این مطلب قصد داریم در مورد روانکاوی، اصول اساسی آن، کاربردهای بالینی، تکنیکهای روانکاوی و دیگر جزئیات روانکاوی با شما صحبت کنیم. سوال روانکاوی چیست نمیتواند یک پاسخ کوتاه و مختصر داشته باشد برای جواب این سوال باید جزئیات زیادی از جمله راهکارهای آن، اصول اساسی آن و… را بررسی کرد.
روانکاوی چیست؟
بسیاری از افراد روانکاوی را همان روانشناسی میدانند در صورتی که این دو موضوع بسیار با هم متفاوت هستند. از یک دیدگاه بسیار مهم روانکاوی شاخهای از روانشناسی است. اما برای تعریف روانکاوی باید گفت که روانکاوی دانشی است که در آن رفتار و فرایندهای روانی انسان بررسی میشود و در این بررسی و تحلیل عمیق، ناخودآگاه انسان مورد مطالعه قرار میگیرد. اگر مطالعه کوتاهی در حوزه روانکاوی داشته باشید متوجه میشوید که پدر علم روانکاوی زیگموند فروید است. فروید در ابتدا یک متخصص مغز و اعصاب بود و به دنبال راهکارها و روشهایی برای درمان بیماریهایی که از مشکلات عصبی و هیستریک نشأت میگرفتند بود. در این تحلیل و بررسی متوجه شد که بعضی از فرایندهای روانی انسانی به صورت آگاهانه نیستند و همچنین این متخصص به این نتیجه رسید که بعضی از بیماریها هیچ دلیل جسمانی ندارند و فقط در اثر بعضی از عوامل ذهنی به وجود میآیند.
آیا روانکاوی زیرشاخهی روانشناسی است؟
همانطور که در بالاتر به آن اشاره کردیم تعداد زیادی از افراد روانکاوی را همان روان شناسی میدانند در صورتیکه این مباحث یکی نیستند. در واقع روانشناسی از سه شاخه روانکاوی، رفتارگرایی و انسانگرایی تشکیل شده است. در نتیجه روانکاوی شاخهای از روانشناسی است و زیر مجموعه آن محسوب میشود. روانشناسان و روانکاوان هردو در جهت بهبود سلامت روان و ذهن افراد فعالیت میکنند اما واضح هست که روشهای کاری آنها با هم متفاوت است.
اصول اساسی روانکاوی
برای اینکه با روانکاوی بیشتر آشنا شوید بهتر است که اصول اساسی آن را بدانید. اصول اساسی روانکاوی به شرح زیر است:
درگیری بین خودآگاه و و ناخودآگاه ذهن میتواند به اختلالات و بیماریهای روحی روانی مختلفی مثل افسردگی، اضطراب، اختلال دو قطبی، وسواس فکری و… منجر شود.
موضوعات و یا محتویات موجود در ناخودآگاه هر فرد را میتوان در رویاها و بعضی از رفتارهای غیر ارادی و ناخواسته افراد جستجو کرد.
یکی از مهمترین اصول روانکاوی رها شدن از بعضی از نتایج و اثرات منفی ناخودآگاه ذهن با هدایت محتویات ناخودآگاه ذهن به بخش خودآگاه ذهن است که این کار را از طریق روانکاوی انجام میشود.
به این موضوع مهم توجه کنید که هدایت افکار و رفتارهای ناخواسته از بخش ناخودآگاه ذهن به بخش خودآگاه ذهن پدیدهای به اسم مکانیزم دفاعی واپس رانی را در پی خواهد داشت.
یکی از مهمترین روشهای شناخت ذهن و روان انسان شناخت بخش ناخودآگاه ذهن و افکار و تمایلات غیر منطقی آن است.
رشد فردی افراد از طریق شناسایی وقایع و رخدادهای فراموش شده در گذشته و در دوران کودکی انجام میشود.
روانکاو دقیقا چه کاری را انجام میدهد؟
بسیاری از افراد نمیدانند که روانکاوان دقیقا چه کاری انجام میدهند. در واقع باید گفت که روانکاوان بعد از گوش دادن به حرفهای درمانجو تلاش میکنند تا تاثیر اتفاقات گذشته در افراد و ایجاد الگوی تکراری رفتاری در آنها را پیدا کرده و آن را تحلیل کنند. در صورت تاثیرات منفی رفتارها برای آن درمان پیشنهاد کنند. به زبان ساده روانکاوان ادعا دارند که یکسری از از رفتارهای هر فردی به صورت ناخواسته از ضمیر ناخودآگاه به وجود میآید و این ضمیر ناخودآگاه از اتفاقات و پیشامدها در گذشته الگو میگیرد. مثلاً ممکن است که ما به عنوان یک درمان جو دچار فوبیای حیوانات باشیم حال برای درمان فوبیا حیوانات از طریق روانکاوی باید در ابتدا ریشه آن را پیدا کنیم مثلا ممکن است که در کودکی از حیوانی ترسیده باشیم و یا اینکه بزرگترها برای محافظت از ما تعاریف خطرناک از حیوانات را برای ما کرده باشند که این موضوعات باعث ترس از حیوانات در ما میشود. روان تحلیلگر در ابتدا این موضوع و ترس را ریشه یابی میکند سپس برای آن درمانی پیشنهاداتی ارائه میکند.
تفاوت روانشناس و روانکاو
روانشناس فردی است که تلاش میکند اختلالات روحی روانی افراد از قبیل فوبیا، اضطراب، وسواس و سایر بیماریهای روحی روانی را از طریق روشهای مختلفی درمان کند. اما روانکاو تلاش میکند تا تابا تحلیل و بررسی افکار و رفتارهای ناخودآگاه و ناخواسته افراد که از ضمیر ناخودآگاه آنها نشأت می گیرد محتویات و اطلاعات بخش ناخودآگاه ذهن را به بخش خودآگاه ذهن هدایت کند تا بتواند اثرات منفی تجربیات گذشته و سر منشا رفتار های ناخواسته افراد را درمان کند.
روانکاوی چند جلسه است؟
بسیاری از افراد در مورد تعداد جلسات و تایمهای جلسات روانکاوی سوال میپرسند. در پاسخ باید گفت که در ابتدا و در زمان ظهور روانکاوی، جلسات روانکاوی را در حدود دو تا سه ساعت و به صورت حداقل سه بار در هفته انجام میدادند. بعدها زمان جلسات کوتاهتر شد اما تعداد جلسات همان حداقل هفتهای سه بار بود. امروزه نیز این جلسات به این دلیل که باید به یک اطلاعات و دانش عمیق از ذهنیت و ناخودآگاه افراد برسد معمولاً طولانیتر از جلسات روانشناسی است و همچنین طول درمان از طریق روانکاوی نمیتواند کوتاه مدت باشد زیرا پروسه دریافت اطلاعات و شناخت افراد بسیار زمانبر است. در بسیاری از این جلسات از بیمار درخواست میشود که روی کاناپه دراز بکشد و جلسه را ادامه دهد البته در بعضی از جلسات روانکاوی این موضوع کاملا اختیاری است.
مزایای استفاده از روانکاوی
روانکاوی مثل همه روشهای درمانی معایب و مزایای مخصوص به خود را دارد که مزایای آن باعث میشود افراد زیادی تمایل به استفاده آن داشته باشند. مهمترین مزایای روانکاوی را در ادامه برای شما ذکر کردهایم.
یکی از مزیتهای بسیار خوب روانکاوی این است که بسیاری از افرادی که به روشهای دارویی روانشناسی پاسخ ندادهاند، روانکاوی روی آنها تاثیر گذار بوده است.
با شناخت بیشتر خود میتوان رشد و پیشرفت زیادی را شاهد بود.
آزمایشات و آمارهای بیولوژیکی بخش مهمی از ادعاهای زیگموند فروید را تایید میکند.
به جای ارائه روشهای ساده و موقتی به صورت ریشهای به مشکلات و اختلالات روحی و روانی افراد میپردازد و سعی میکند که ریشه آن را درمان کند.
روانکاوی قادر است که یک بینش بسیار وسیع از رفتارها، احساسات و افکار افراد ارائه کند.
روانکاوی برای درمان چه اختلالاتی مناسبتر است؟
روانکاوی یکی از روشهای درمانی معتبر در حوزه روانشناسی است که با تکیه بر ضمیر ناخودآگاه کار میکند. اکثریت افراد بعضی از اختلالات روحی روانی خود را میدانند، مثلاً میدانند که بیش از حد نرمال دارای اضطراب و استرس هستند یا خشم زیادی دارند و برای رفع آن سعی میکنند از روشهای مختلفی مثل کمک دیگران، مراجعه به روانشناس یا روانکاو و… استفاده کنند. در اکثر مواقع نمیدانند که این اختلالات روحی و روانی و شخصیتی از چه موضوعی نشأت میگیرد. روان تحلیلگر و روانکاوی تلاش دارد تا ریشه این مشکلات و اختلالات را پیدا کند. روانکاوی ادعا میکند که ریشه این مشکلات در ضمیر ناخودآگاه و تجربیات گذشته افراد است پس اگر شما هم دلایل مشکلات روحی و روانی خود را نمیدانید و یا یک سری رفتارهای ناخواسته دارید بهتر است که به روانکاو مراجعه کنید.
روانکاوی میتواند برای اختلالات مختلف و زیادی راهکار داشته باشد. از جمله آن میتوان به افسردگی و اضطراب، خودکشی و…. اشاره کرد.
روانکاوی به عنوان یک شیوهی رواندرمانی
همانطور که در بالاتر به آن اشاره کردیم روانکاوی یکی از روشهای درمانی در روانشناسی است که تلاش میکند محتویات ضمیر ناخودآگاه را به بخش خودآگاه ذهن منتقل کند و معتقد است که در صورتی که محتویات بخش ناخودآگاه ذهن بخش خودآگاه هدایت نشود به صورت گسترده تکثیر میشود. در صورتی که محتویات منفی باشد باعث میشود که این اثرات منفی نیز تکثیر شود پس باید حتماً در جهت رفع آن تلاش کرد.
برای هدایت محتویات ضمیر ناخودآگاه به بخش خودآگاه روشهای مختلفی پیشنهاد میشود اما از مهمترین روشهای آن میتوان به صحبت آزادانه درمان جو اشاره کرد. در این روش از درمانجو خواسته میشود که هر چیزی که به ذهن او میرسد را بدون فکر و بدون سانسور بازگو کند حتی اگر این محتویات و افکار نامرتبط و گسسته باشند. از این طریق روانکاو میتواند با بخش ناخودآگاه ذهن درمانجو آشنا شود و مشکلات فرد را ریشه یابی کند.
چگونه می توانیم ذهن ناخودآگاه را درک کنیم؟
به این موضوع توجه کنید که ذهن افراد به دو بخشه خودآگاه و ناخودآگاه تقسیم میشود. شاید با خودتان فکر کنید که بخش ناخودآگاه ذهن بسیار کوچک و کم است در حالی که باید به شما بگوییم که با توجه به نظریه فروید در مورد ضمیر ناخودآگاه، ۹۰درصد ذهن را ضمیر ناخودآگاه و فقط ۱۰ درصد را بخش خودآگاه تشکیل میدهد. در واقع بخش ناخودآگاه ذهن از بخش ناهوشیار ذهن وسیعتر است. بسیاری از رفتارها، عادتها و مشکلات روحی روانی اختلالات شخصیتی ما از بخش ناخودآگاه ذهن نشأت میگیرد و کنترلی به صورت آگاهانه بر روی آن وجود ندارد. فروید معتقد است که باید این اطلاعات و محتویات بخش ناخودآگاه را به بخش خود آگاه منتقل کرد.
بخش ناخودآگاه ذهن ویژگیهای مختلفی دارد که آنها را در این قسمت برای شما بیان میکنیم. بخش ناخودآگاه ذهن مسئول بایگانی ذهن شماست یعنی تمامی رویدادها و اتفاقات شما در این بخش ذخیره میشود. هر چقدر اتفاق رویداد و یا هر چیز دیگری تاثیر بیشتری روی شما گذاشته باشد در این بخش پررنگتر است.
ویژگی دیگر در مورد بخش ناخودآگاه ذهن این است که هیچگاه بیکار نمینشیند. یعنی از لحظه تولد تا لحظه مرگ مشغول به فعالیت است و حتی زمانی که فکر انسان رو به زوال میرود باز هم بخش ناخودآگاه فعالیت میکند.
ناخودآگاه ذهن قابل دسترس است.
ممکن است با خودتان فکر کنید که به دلیل اینکه اسم این بخش ناخودآگاه است پس نمیتوان به آن دسترسی پیدا کرد. در صورتی که با روشهای مختلفی میتوان به این بخش ذهن دسترسی پیدا کرد. مثلاً رفتارهای ناخواسته، رویاها و… روشهایی هستند که میتوانید از بخش ناخودآگاه ذهن اطلاع پیدا کنید. همچنین یکی از روشهای اطلاع پیدا کردن از این بخش مطابق با نظریه فروید، استفاده از روش گفتگوی آزادانه است.
بخش ناخودآگاه ذهن تمام ذهن را سازماندهی میکند. یعنی بخش ناخودآگاه که از همه اتفاقات زندگی شما تشکیل شده است و حدود ۹۵ درصد رفتارها و افکار شما را مدیریت میکند. در واقع بسیاری از آداب و رفتارهای افراد فقط از همین بخش نشات میگیرد و آگاهانه نیست.
روانکاوی حضوری بهتر است یا روانکاوی آنلاین
روانکاوی آنلاین یا حضوری هر کدام ویژگیها و مزایا و معایب مخصوص به خود را دارند. به همین دلیل نمیتوان به آنها برتری خاصی نسبت داد. بعضی از افراد تمایل دارند که در این جلسات روانکاوی به صورت حضوری شرکت کنند و از طریق آنلاین نمیتوانند به خوبی ارتباط برقرار کنند. اما بعضی از افراد نیز در جلسات حضوری دچار اضطراب و مشکل میشوند به شکلی که نمیتوانند به صورت کاملا آزادانه و راحت تمامی حرفهای خودشان را بازگو کنند، بهتر است که این افراد جلسات روانکاوی را به صورت آنلاین در پیش بگیرند. اگر محدودیت ندارید و میتوانید به صورت حضوری در جلسات روانکاوی شرکت کنید و همچنین اگر این ارتباط حضوری اختلالی در بازگو کردن اطلاعات در مورد خودتان ایجاد نمیکند پیشنهاد ما این است که این جلسات را به صورت حضوری شرکت کنید. اما در غیر این صورت جلسات آنلاین میتواند بسیار مفید و تاثیرگذار باشد.
روانکاو کیست؟
سوالی که در اینجا ممکن است پیش بیاید این است که روانکاوی چیست و آیا روانکاو همان روانشناس است یا خیر؟ در غیر این صورت روانکاو کیست؟ در پاسخ باید گفت که روانکاو، روانشناسی است که از روشهای روانکاوی برای درمان درمان جویان استفاده میکند. روانکاو کسی است که علاوه بر مدارک روانشناسی یک دوره روانکاوی که معمولا حداقل چهار سال است را گذرانده است. پس هر روانکاو قطعاً یک روانشناس است اما هر روانشناسی روانکاو نیست. اساس کار در روانکاوی تحلیل رفتارها و افکار ناهشیار و ناخودآگاه افراد و ریشهیابی آن در مورد هر نوع اختلالات روحی و روانی است.
اگر شما احساس میکنید که بعضی از اختلالات روحی روانی و شخصیتی را دارا هستید پیشنهاد میکنیم که هر چه زودتر به روانشناس و یا روان تحلیلگر مراجعه کنید. امروزه کلینیکهای روانشناسی زیادی وجود دارند که خدمات مشاوره روانشناسی ارائه میکنند بهتر است که بعد از تحقیق یکی از آنها را انتخاب کنید. اگر هم نمیدانید که آیا اختلالاتی دارید یا نه بهتر است که از مشاوره فردی این کلینیکها استفاده کنید تا در نهایت با انجام تست و آزمایشهای مختلف نتیجه را به شما اطلاع دهند.
اگر به دنبال روانشناس خوب در تهران هستید میتوانید از مجموعه خدمات روانشناسی ما استفاده کنید. ما در اینجا به شما میگویم که بهتر است از چه روشهای درمانی برای هر نوع اختلال شخصیتی و بیماریهای روانی مثل بیماری سایکوز، افسردگی، وسواس و…. استفاده کنید.
تکنیکهای روانکاوی
برای روانکاوی تکنیکها و روشهای مختلفی وجود دارد که در این قسمت میخواهیم تکنیکهای روانکاوی را با هم بررسی کنیم.
تفسیر، تحلیل رویا، تداعی آزاد، مقاومت و انتقال تکنیکهای مهم روانکاوی هستند.
تفسیر یکی از مهمترین تکنیکهای روانکاوی است که در آن روانکاو تلاش میکند نظرات و صحبتهای درمانجو را در مورد خودش، اطرافیان و دیگران بداند و آنها را تحلیل کند. روانکاو تلاش میکند تا ریشه و علت احساسات و افکار رفتارهای ناخواسته درمانجو را بررسی کند. هر چقدر این شناخت و آگاهی روانکاو در مورد بیمار بیشتر باشد درمان و تحلیل آسانتر خواهد بود.
زیگموند فروید پدر علم روانکاوی، رویاها و تحلیل آن را شاهراه دستیابی به ناهشیار و ناخودآگاه میداند. تحلیل رویا در شناخت بخش ناهشیار ذهن میتواند کمک کننده باشد. در واقع زمانی که انسانها در طول روز بیدار هستند به صورت عمدی یا غیر عمدی خود را سانسور میکنند اما وقتی به خواب میروند سانسوری وجود ندارد. تمامی احساسات، افکار و خواستههای سرپوش شده ذهن در زمان خواب به بخش هوشیار ذهن راه پیدا میکنند. البته خواب و رویا به این شکل نیست که کاملاً دقیق و درست باشد زیرا این محتویات بخش ناهشیار ذهن که به بخش هوشیار ذهن راه پیدا میکنند واضح و روشن نیستند.
تداعی آزاد
در ابتدا فروید تلاش میکرد تا از روش هیپنوتیزم برای شناسایی بخشنامه ذهن درمانجویان استفاده کند. اما بعد از مدتی متوجه شد که این روش برای همه افراد و همه اختلالات کارآمد نیست و از تکنیک تداعی آزاد به جای هیپنوتیزم استفاده کرد. در تکنیک تداعی آزاد. روانکاو از بیمار میخواهد که هر چیزی در هر زمینهای که به ذهنش میرسد بدون هیچ سانسوری بگوید یا اینکه روانکاو از کلماتی مثل مادر، خانواده، مدرسه، همسر و… استفاده میکند و از درمانجو میخواهد تا نظر و احساسات خود در مورد این کلمات را بیان کند. معمولاً در تکنیک تداعی آزاد خاطرات سرپوش شده و اطلاعات زیادی از بخش ناهشیار ذهن بیماران مشخص میشود. در طول این تکنیک معمولاً بیماران به دلیل یادآوری احساسات و خاطرات دردناک و بد گذشته احساساتی مثل گریه، خشم، عصبانیت، پریشانی و… را تجربه میکنند. روانکاو باید تلاش کند تا بیمار تا حد ممکن احساسات خود را تخلیه کند و جلوی احساسات را نگیرد به این فرآیند به لحاظ علمی کاتارسیس میگویند.
مقاومت
یکی دیگر از تکنیکهای مهم روانکاوی مقاومت است و روانکاو تلاش میکند با تحلیل صحبتها و حرفهای بیمار بعضی از نمونههای مقاومت را در حرفهای او پیدا کند. مثلا اگر بیمار در مورد صحبت کردن موضوع خاصی مقاومت دارد روانکاو باید تلاش کند تا دلیل این مقاومت را بفهمد. زیرا ممکن است که علت اصلی بیماری و اختلالات روحی و روانی فرد از همین موضوع خاص باشد. در واقع این افراد در این مواقع از مکانیسمهای دفاعی استفاده میکنند در صورتی که در دوره روانکاوی نباید مکانیسمهای دفاعی افراد فعال شوند.
انتقال نیز نوعی از مقاومت است. در این فرایند درمانجو بعضی از احساساتی که نسبت به دیگر افراد مثل پدر، مادر دوست و… داشته است را در رابطه خود با درمانگر منعکس میکند که به این فرایند انتقال میگویند. روانکاو متوجه میشود که این رفتارهای هیجانی واقعی نیستند و از تعارضهای حل نشده بیمار در گذشته نشأت میگیرند.
ساختار ذهن در روانکاوی
ساختار ذهن در روانکاوی یکی از مباحث مهم در روانکاوی است که به سه بخش اید، ایگو و سوپر ایگو تقسیم میشود.
اولین بخش مدل ساختاری اید است که از روز تولد فعال میشود. این بخش کاملا ناهشیار و ناخودآگاه است و به صورت غریزی عمل میکند. این بخش به دنبال دریافت و لذت است معمولاً نوزاد برای رفع تشنگی، گرسنگی از این بخش مغز استفاده میکند و در صورت گشنه یا تشنه بودن شروع به گریه میکند و تا زمانی که این نیاز را برطرف کند به گریه کردن ادامه میدهد.
بخش دوم مدل ساختاری ایگو است. این بخش به دنبال واقعیت است. فروید معتقد است که ایگو از واقعیت ساخته میشود. در واقع عملکرد این بخش براساس واقعیت است. فروید اید را به اسب و ایگو را به اسب سوار تشبیه میکند.
اما بخش سوم ساختار، سوپر ایگو است که مطابق با نظریه فروید از ۵ سالگی ظهور میکند و تمامی اصول و استانداردهای درونی شده توسط خانواده و جامعه را در بر میگیرد. در واقع این استانداردها باعث میشود که ما در مورد پدیدههای مختلف قضاوت کنیم. سوپر ایگو خود به بخشی آرمانی و وجدان تقسیمبندی میشود.
طول درمان روانکاوی
در مورد طول درمان روانکاوی باید گفت که هیچگاه نمیتوان یک بازه زمانی ثابت و مطلق را برای این موضوع در نظر گرفت زیرا فرایند درمان به فاکتورهای بسیار زیادی مرتبط است. مثلاً اختلالات فردی، نوع روانکار، نوع روش درمانی، میزان همکاری بیمار با روانکار و… همه این موضوعات در طول درمان روانکاوی موثر هستند. پس نمیتوان یک بازه مشخص را برای این درمان در نظر گرفت. معمولاً طول درمان روانکاوی نسبت به روشهای دیگر طولانیتر است. البته به این موضوع توجه کنید که هر چقدر که این طول درمان و تحلیل و شناخت فرد و روانکاو عمیقتر باشد در نهایت نتیجه بهتری را در پی خواهد داشت. در واقع روانکاو تلاش میکند تا زمانی که علائم و نشانههای منفی در شخص از بین برود این درمان را ادامه بدهد. معمولاً در صورت همکاری بیمار حداکثر مدت یک سال را برای این طرح درمان در نظر میگیرند.
سوالات متداول
آیا درمان استرس و اضطراب از طریق روانکاوی ممکن است یا خیر؟
استرس و اضطراب اگر بیش از حد نرمال باشند ریشه در کودکی و اتفاقات ناخوشایند گذشته دارند روانکاو تلاش میکند تا با ریشهیابی هر نوع اختلالی در جهت رفع آن تلاش کند. پس برای درمان استرس و اضطراب مناسب است. و راهکارهای زیادی دارد
آیا هر روانشناسی میتواند روانکاو هم باشد و از روشهای روانکاوی برای درمان بیمار استفاده کند یا خیر؟
روانکاوی گرایشی از روانشناسی است. روانکاو قطعاً یک روانشناس است اما هر روانشناسی روانکاو نیست. زیرا برای تبدیل شدن به روانکاو بعد از پایان یافتن تحصیلات روانشناسی باید دورههای مختلف روانکاوی شرکت کرد و مدارک آن را به دست آورد.
برای درمان بیماریها و مشکلات روحی روانی بهتر است که از روانشناس استفاده کنیم یا از روانکاو؟
بهتر است که این موضوع را روانشناس شما تشخیص بدهد. در مرحله اول باید به یک روانشناس حاذق مراجعه کنید در صورتی که روانشناس تشخیص بدهد ریشه مشکلات و اختلالات شما در اتفاقات و تجربیات گذشته است تلاش میکند تا شما را به یک روانکاو خوب ارجاع بدهد.
