تفاوت روانشناسی و روانپزشکی چیست؟ این سوالی است که قصد داریم در این مقاله به پاسخ آن بپردازیم. روانشناسی و روانپزشکی هر دو در برخی از الزامات و شیوه‌های درمانی اشتراکاتی دارند، اما از یکدیگر متمایز هستند. مردم اغلب از واژه‌های «روان‌پزشک» و «روان‌شناس» به جای یکدیگر استفاده می‌کنند. هر دو این متخصصان بیمارانی را که با مشکلات سلامت روان مواجه هستند درمان می کنند. با این حال، بین این دو حرفه تفاوت زیادی وجود دارد. روانشناسی، مطالعه ذهن، احساسات و رفتار است و دانشجویان روانشناسی، عوامل شناختی و اجتماعی را که بر کنش‌ها و واکنش‌های افراد تأثیر می‌گذارد را بررسی کرده و از انواع تکنیک‌های درمانی برای کمک به بیماران استفاده می‌کنند. روانپزشکی نیز شاخه‌ای از پزشکی است که بر تشخیص و درمان اختلالات سلامت روان و تاثیر زیست شناسی بر سلامت روان فرد تمرکز دارد و مانند روانشناسی از روان درمانی و همچنین دارو درمانی برای کمک به مراجعان استفاده می‌کند. در ادامه به فرق روانشناسی و روانپزشکی به طور جامع‌تری پرداخته می‌شود.

آیا انتخاب نوع متخصص بهداشت روان مهم است؟

هنگامی که در شرایط سلامت روانی نامناسبی قرار دارید و از مشکلاتی مانند افسردگی، اضطراب و غیره رنج می‌برید، دانستن اینکه کجا می‌توان بهترین درمان را دریافت کرد، امر مهمی است. نوع مشکل و شدت آن عواملی هستند که در انتخاب متخصص بهداشت روان موثر هستند. به عنوان مثال، شدت و نوع افسردگی یک فرد ممکن است بسیار متفاوت از افسردگی فرد دیگر باشد. به همین دلیل انتخاب یک درمانگر روان موضوع بسیار مهمی است. چرا که اگر به مراقبت‌های تخصصی نیاز داشته باشید، باید به روانپزشک ارجاع داده شده و دارو مصرف کنید. همچنین ممکن است به یک رویکرد درمانی یکپارچه که هم روان‌درمانی و هم دارو درمانی را شامل می‌شود نیاز داشته باشید که در این صورت باید از یک روانشناس کمک بگیرید.

روان درمانی چیست؟

روان درمانی یک اصطلاح کلی است که برای توصیف روند درمان اختلالات روانی و پریشانی روانی از طریق استفاده از تکنیک‌های کلامی و روانشناختی به کار می‌رود. در طول این فرآیند، یک روان درمانگر آموزش دیده به مراجع کمک می‌کند تا با مشکلات خاص یا عمومی مانند یک بیماری روانی خاص یا  استرس مقابله کند. روان درمانی، راهی برای کمک به افرادی است که دارای طیف گسترده‌ای از بیماری‌های روانی و عاطفی هستند. روان درمانی می‌تواند به حذف یا کنترل علائم آزاردهنده کمک کند تا فرد بتواند عملکرد بهتری داشته باشد. مشکلاتی که روان درمانی به آنها کمک می‌کند شامل مشکلات زندگی روزمره مانند ضربه روحی، بیماری، از دست دادن، مانند مرگ یک عزیز و اختلالات روانی خاص، مانند افسردگی یا اضطراب، است. اگرچه روان درمانی معمولا توسط روانشناس و تراپیست انجام می‌شود اما ممکن است همراه با تجویز دارو توسط روانپزشک و یا سایر روش‌های درمانی نیز استفاده شود.

برای حل مشکلی که داریم از کجا شروع کنیم؟

در صورتی که از یک مشکل روانی رنج می‌برید، ممکن است با این چالش روبه رو باشید که درمان را از کجا و به چه صورت آغاز کنید. درمان‌های اولیه بهداشت روان درمان‌هایی هستند که فردی با مشکلات سلامت روان در یک بحران روانی و برای جلوگیری از بدتر شدن مشکل سلامت روان خود انجام می‌دهد. همه ما، ممکن است گاهی اوقات در شرایطی قرار بگیریم که روزهای سختی را سپری کنیم و با یک مشکل در حال رشد سلامت روان و یا یک بحران سلامت روان مواجه شویم. بهترین تصمیم و اولین کاری که برای حل چنین مشکلاتی باید انجام دهیم، انتخاب یک درمانگر سلامت روان مانند روانشناس یا روانپزشک مجرب و مراجعه به او و بهره‌گیری از درمان‌ها و خدمات روانشناسی و روانپزشکی است.

روش های درمانی روانشناس

درمان‌‌ سلامت روان، یک سیستم درمانی گسترده با شاخه‌های بسیار گسترده است. درمان به استفاده از روش‌ها و سیستم‌های روان‌شناختی برای درمان استرس و اضطراب و افراد مبتلا به افسردگی و سایر اختلالات روانی اشاره دارد. انواع مختلفی از درمان در روانشناسی وجود دارد که در ادامه تعدادی از رایج ترین روش‌های درمانی روانشناسان را پوشش می‌دهیم.

درمان شناختی رفتاری (CBT)

درمان شناختی رفتاری یا CBT اغلب برای کمک به افرادی که با افکار منفی دست و پنجه نرم می‌کنند یا به دنبال ترک یک عادت هستند، استفاده می‌شود. در شیوه‌های CBT، روان‌شناس باید الگوهای تفکر بیمار را مطالعه کند و منشأ این الگوها را ریشه‌یابی و درک کند.

درمان روان پویایی

این نوع درمان بر خودآگاهی و خودآزمایی متمرکز است. روانشناسان بیماران را به سمت شناسایی علت اصلی هر گونه رنج یا روابط مشکل‌دار خود راهنمایی می‌کنند. بسیاری از بخش‌های درمان روان پویشی از اصول روانکاوی تکامل یافته و می‌تواند برای طیف وسیعی از اختلالات روان‌شناختی به کار رود.

درمان فردی

درمان فردی بر بررسی جهان‌بینی بیمار و چگونگی تأثیر آن بر انتخاب‌های روزمره آنها تمرکز دارد. این درمان، به کشف خود واقعی شخص، پردازش انتقاد دیگران و درک پذیرش خود می‌پردازد.

درمان روانکاوی

درمان روانکاوی با درک ضمیر ناخودآگاه سروکار دارد. این نوع درمان ممکن است مناسب افرادی باشد که برای مدت طولانی تحت درمان روانشناسی قرار گرفته‌اند و می خواهند به عمق بیشتری بروند تا منشاء ناخودآگاه افکاری را که بر اعمال آنها تأثیر می‌گذارد را درک کنند.

روان درمانی

یک رویکرد رایج روانشناسی، ارائه روان درمانی است که نوعی گفتگو درمانی برای کمک به افراد برای مقابله با علائم و بهبود سلامت روان آن‌ها می‌باشد. در برخی موارد، یک روانشناس با سایر متخصصان مانند روانپزشکان، برای ارائه درمان روان درمانی همکاری می‌کند.

آیا مشاوره با روان‌درمانی تفاوت دارد؟

روان‌درمانی و مشاوره هر دو از روش‌های روان‌شناختی برای کمک به مراجعان با مشکلات و  اختلالات روانی یا عاطفی استفاده می‌کنند. اما تفاوت‌هایی بین این دو رویکرد وجود دارد. “مشاوره” یک درمان کوتاه مدت است که یک علامت یا موقعیت خاص را هدف قرار می دهد، در حالی که “روان درمانی” یک درمان طولانی مدت است که تلاش می‌کند بینش بیشتری نسبت به مشکلات یک فرد به دست آورد.  با این حال، بسیاری از مردم از این اصطلاحات به جای یکدیگر استفاده می‌کنند. “مشاوره” را می‌توان در زمینه‌های دیگری نیز استفاده کرد. به عنوان مثال، اگرچه در زمینه سلامت روان مشاوره روانشناسی محوریت درمانی دارد، اما ممکن است افراد برای دریافت مشاوره شغلی یا خانوادگی نیز به یک مشاور مراجعه کنند. این در حالی است که، “روان درمانی” تنها به ارائه درمان روانی از طریق رویکردهای درمانی مختلف اشاره دارد.

فرق روانشناس با روانپزشک چیست؟

همان طور که گفته شد در حوزه درمان، روانشناس و روانپزشک از جهات بسیاری متفاوت از یکدیگر هستند. این در حالی است که اغلب افراد این دو را شبیه به هم دانسته و با تفاوت‌های آن‌ها آشنایی ندارند.

روانپزشکان، پزشکانی هستند که به تشخیص، درمان و پیشگیری از اختلالات مربوط به مغز کمک می‌کنند و می‌توانند سلامت بیمار را ارزیابی کنند، تشخیص دهند و یک برنامه درمانی طرح‌ریزی کنند. روانپزشکان می‌توانند طیف وسیعی از داروها را تجویز کنند و بستری شدن در بیمارستان روانی را نیز به بیماران توصیه کنند. برای تبدیل شدن به یک روانپزشک، افراد پس از گذراندن دوره هفت ساله پزشکی عمومی، باید شر‌وع به مطالعه آموزش‌های تخصصی در زمینه اعصاب و روان کرده و تخصص دریافت کنند. اما روانشناس کیست؟ روانشناسان رفتار و فرآیندهای شناختی، عاطفی و اجتماعی را مطالعه می‌کنند و اموراتی مانند تحقیقات، انجام آزمایش‌ها و روان درمانی را انجام می‌دهند. با توجه به گرایشی که فرد در دوران کارشناسی ارشد و دکتری انتخاب می‌کند، انواع مختلفی از گرایش‌های روانشناسی مانند روانشناسان بالینی، روانشناسان تربیتی، روانشناسان عمومی، روانشناسان کودک و نوجوان و روانشناسان اجتماعی وجود دارد. روانشناسان برای فعالیت، حتما باید مدرک کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی و همچنین پروانه فعالیت داشته باشند. هم روانپزشکان و هم روانشناسان نحوه عملکرد مغز، عواطف، احساسات و افکار افراد را درک می‌کنند. هر دو می‌توانند بیماری‌های روانی را با درمان‌های روانشناختی درمان کنند. علاوه بر این‌ها، روانپزشکان از آنجایی که پزشک هستند، توانایی درک ارتباط بین مشکلات روحی و جسمی و زیستی را دارند. آنها همچنین می‌توانند در کنار درمان‌های روانشناختی، دارو نیز تجویز کنند. معمولا روانشناسان بالینی عملکردی نزدیک و مشابه به روانپزشکان دارند و در زمینه تشخیص و درمان بیماری‌های روانی آموزش‌های ویژه ای را دریافت کرده‌اند. به طور کلی، سه تفاوت اصلی بین روانپزشکان و روانشناسان عبارت است از:

روانپزشکان پزشک هستند اما روانشناسان پزشک نیستند.

روانپزشکان می‌توانند دارو تجویز کنند، اما روانشناسان نمی‌توانند.

روانپزشکان بیماری را تشخیص می‌دهند، درمان را مدیریت می‌کنند و طیف وسیعی از درمان‌ها را برای بیماری‌های روانی پیچیده و جدی ارائه می‌دهند. اما روانشناسان بر ارائه روان درمانی برای کمک به بیماران تمرکز می‌کنند.

فرق روانشناسی و روانپزشکی

روانپزشکی و روانشناسی د‌و رشته‌ای هستند که شباهت‌های فراوانی داشته و با یکدیگر همپوشانی دارند. این دو حوزه لازمه یکدیگر هستند و با کمک هم می‌توانند مشکلات روانی مختلفی را درمان کنند. اما در عین شباهت‌ها، این دو حوزه تفاوت‌هایی نیز با یکدیگر دارند. روانپزشکان و روانشناسان، هر دو متخصصان سلامت روان هستند و حوزه تخصصی آنها ذهن و روان است. آنها اغلب برای پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌های روانی با یکدیگر همکاری می‌کنند. اما اصلی‌ترین فرق روانشناسی و روانپزشکی، در فرآیند درمان و نحوه ارائه آن است. در روانشناسی، روانشناسان بر ارائه درمان‌های روانشناختی تمرکز می‌کنند. اما در روانپزشکی، روانپزشکان می‌توانند طیف وسیعی از درمان‌ها را با توجه به مشکل بیمار، ارائه دهند. این درمان‌ها شامل: تجویز دارو، مراقبت‌های پزشکی عمومی، از جمله بررسی سلامت جسمانی و اثرات دارو، درمان‌های روانی، درمان‌های تحریک مغز مانند الکتروشوک درمانی (ECT) می‌باشد.

روانپزشکان اغلب افرادی را درمان می‌کنند که شرایط پیچیده روانی و همچنین نیازهای پزشکی، روانی و اجتماعی دارند. برای مثال می‌توان به افسردگی شدید، روان‌گسیختگی، اختلال دو قطبی، اسکیزوفرنی و تمایلات به خودکشی اشاره کرد. روانشناسان اما افرادی را می‌پذیرند که می‌توان به طور موثر با درمان‌های روانشناختی به آنها کمک کرد. این موضوع شامل مشکلات رفتاری، مشکلات یادگیری، افسردگی، اضطراب، پیش فعالی، مشکلات توجه و غیره باشد.

تفاوت روانشناس و روانپزشک از نظر نوع درمان

سوابق تحصیلی متفاوت روانشناسان و روانپزشکان به آنها این امکان را می‌دهد که به طور متفاوتی بر روی مسائل تمرکز کرده و برخورد کنند. این موضوع به تفاوت رویکرد درمانی آن‌ها نیز منجر شده است. روانشناسان تمایل دارند بر روی الگوهای رفتاری شما تمرکز کنند. به عنوان مثال، اگر با اضطراب سر و کار دارید، یک روانشناس الگوی خواب شما، دفعات و شدت حملات پانیک و افکار منفی را که ممکن است در سطوح بالای اضطراب شما نقش داشته باشند را بررسی می کند. بر اساس آنچه که به آن دست پیدا می‌کنند، با شما صحبت می کنند، به شما یاد می‌دهند که چگونه برخی از این الگوها را تغییر دهید و به شما کمک می‌کنند تا عادت‌های جدیدی برای کمک به تسکین و مدیریت اضطراب خود ایجاد کنید. راه و روش اصلی آنها برای کمک به افراد از طریق درمان‌های روانشناختی و انواع مختلف متد‌ها و شیوه‌های روان درمانی است. روانپزشکان نیز الگوهای رفتاری شما را مورد بررسی قرار می‌دهند، اما آنها درک قوی تری از زیست شناسی و اعصاب و مغز انسان دارند. این امر به آنها این امکان را می‌دهد تا طیف وسیع‌تری از درمان را ارائه دهند که می‌تواند شامل موارد  درمان روانی، دارو درمانی، درمان‌های تحریک مغز، مراقبت‌های پزشکی عمومی، از جمله معاینات فیزیکی به منظور ارزیابی اثرات هر داروی تجویز شده و در مواردی بستری در بیمارستان روان باشد. روانپزشکان پیش از تشخیص مشکلات روان، معاینات پزشکی را انجام می دهند. برای مثال، یک روانپزشک ممکن است پیش از تشخیص افسردگی، مشکلات تیروئید یا کمبود ویتامین فرد را بررسی کند.

روانپزشک یا روانشناس، پیش کدام بروم؟

بسیاری از افرادی که برای اولین بار به دنبال درمان برای سلامت روان هستند، ممکن است در مورد اینکه آیا باید به روانپزشک یا روانشناس مراجعه کنند و تفاوتی که بین این دو وجود دارد با چالش‌هایی مواجه باشند. در حالی که هدف هر دو این حوزه‌ها کمک به بیماران برای بهینه‌سازی سلامت روانشان است، اما تفاوت‌های مشخصی در رویکردهای درمانی آنها وجود دارد. هم روانشناسان و هم روانپزشکان مجرب و باتجربه، آموزش و دانش لازم را برای کمک به مراجعان خود دارند. روانپزشکان و روانشناسان اغلب بیماران را برای درمان به یکدیگر ارجاع می‌دهند. اما به طور کلی، بیان اینکه بهتر است به روانشناس مراجعه کنید یا روانپزشک به نوع مشکل و شدت ان بستگی دارد. اگر می‌خواهید زمانی را صرف صحبت کردن در مورد یک موضوع مشخص و حل آن در یک جلسه انفرادی کنید، ممکن است یک روانشناس گزینه مناسبی برای شما باشد. اما اگر به دنبال دریافت داروهای روانپزشکی برای تسکین علائم اختلالات روانی خود هستید، بهتر است به یک روانپزشک مراجعه کنید.

اگر موضوعی که می‌خواهید به آن بپردازید، متمرکز بر رابطه است، مثلاً مشکلی با یکی از اعضای خانواده و یا در محل کار دارید، باید از یک روانشناس کمک بگیرید. در همین حال، اگر علائم ناتوان کننده و مشکل‌زا سلامت روانی را تجربه می‌کنید که در زندگی روزمره شما اختلال ایجاد می‌کند، مراجعه به روانپزشک راه حل بهتری است. اگر به طور دقیق متوجه چیستی مشکل خود نیستید، در وهله اول و برای شروع، مراجعه به یک روانشناس خوب در تهران که در صحبت کردن با او احساس راحتی می‌کنید، بهترین گزینه است. روانشناسان به دلایل شما برای کمک گرفتن گوش می‌دهند، علائم، سابقه پزشکی، روانپزشکی و خانوادگی شما را ارزیابی می‌کنند، و به شما کمک می‌کنند تا در مورد یک اقدام رو به جلو تصمیم بگیرید. پس از بررسی‌های لازم، در صورت نیاز، شما را برای دریافت درمان‌های تکمیلی به یک روانپزشک ارجاع می‌دهند.

تفاوت روانشناسی بالینی و عمومی

همان طور که گفته شد، روانشناسان پس از پایان چهار سال دوره لیسانس، در مقطع کارشناسی ارشد می‌توانند گرایش خود را انتخاب کنند. دو مورد از این گرایش‌ها، گرایش بالینی و عمومی است. تفاوت اصلی بین روانشناس بالینی و روانشناس عمومی در مسیرهای آموزشی آنهاست. به این معنا که دروس مورد مطالعه روانشناسی عمومی محوریت کلی‌تری دارد اما دروس روانشناسی بالینی اغلب بر روان درمان و رویکرد‌های درمانی متمرکز است.

فرق روانشناسی عمومی با روانشناسی بالینی در این موضوع است که روانشناسی عمومی به مطالعه رفتارهای ذهنی و کارکردهای روانشناختی می‌پردازد. در حالی که روانشناسی بالینی صرفاً یک مطالعه علمی نیست، بلکه گامی فراتر است و به ارزیابی و سپس درمان بیماری‌های روانی می‌پردازد. روانشناسان بالینی تجربه و سابقه انجام تست‌های روانشناسی، تحقیق، مشاوره و درمان را دارند. هدف اکثر روانشناسان بالینی پیشنهاد یک روش اصلاحی عمل یا درمان برای بهبود سلامت روانی بیمارانشان است.

فرق روانشناس و روانپزشک و روانکاو

همان طور که اشاره شد، درمانگران حوزه سلامت روان، تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند. به تفاوت روانشناس و روانپزشک پیش از این اشاره شد و گفته شد که روانشناسان فرآیندها و رفتارهای ذهنی را ارزیابی، تشخیص، درمان و مطالعه می‌کنند و طیف وسیعی از درمان‌ها از درمان شناختی-رفتاری گرفته تا مشاوره، را ارائه می‌دهند. آنها همچنین ارزیابی‌های روان‌شناختی را با استفاده از آزمون‌های روان‌سنجی، مشاهده مستقیم و مصاحبه‌های ساختاریافته ارائه می‌کنند. روانپزشکان نیز بیماران را ارزیابی می‌کنند تا مشخص کنند که آیا وضعیت آنها نتیجه یک بیماری جسمی است یا ترکیبی از مشکلات روحی و جسمی. پس از این اقدام به درمان‌های غالبا دارویی می‌کنند. روانکاو، یک متخصص واجد شرایط و با‌تجربه در زمینه کاری خود است (مانند روانپزشک، روانشناس، روان درمانگر، مددکار اجتماعی)، که پس از کسب عناوین بیان شده، تحت یک دوره آموزشی طولانی و فشرده که شامل یادگیری نظریه‌های روانکاوی است، قرار می‌گیرد. روانکاوان هدف کشف و درک پویایی‌های ناخودآگاهی که بر نحوه رفتار، احساس و ارتباط فرد با دیگران تأثیر می گذارد، را دارند. روانکاوی می‌تواند به افرادی که مایل به کشف دنیای درونی خود هستند و همچنین به کسانی که مسائل شخصیتی پیچیده تری دارند، کمک کند.

روانشناسی بهتر است یا روانپزشکی

هم روانشناسان و هم روانپزشکان در حوزه خود به یک اندازه توانایی کار با بیماران و ارائه درمان‌های روانی را دارند و هیچ یک از آن‌ها بهتر از دیگری نیستند. آن‌ها در زمینه‌های تخصصی خود متخصص هستند و وقتی هر دو با هم برای بهبود سلامت روانی همکاری می‌کنند، نتایج مؤثر‌تر و بهتری حاصل می‌شود. بهتر بودن یک روانشناس و روانپزشک نه نسبت به یکدیگر، بلکه به میزان سواد، تحصیلات، توانایی، تخصص و رویکردهای درمانی آن‌ها بستگی دارد.

سوالاتی که توسط روانپزشک پرسیده می شود؟

پس از مراجعه به روانپزشک، او برای درک بهتر شرایط و کسب اطلاعات اولیه، سوالاتی درباره موضوعات مختلف از مراجعه می‌پرسد. این سوالات معمولا عبارتند از؛ دلیل مراجعه شما به روانپزشک چیست؟، اولین علامتی که در خود مشاهده کردید چه بود؟، چه مدت است که این مشکل را دارید؟، آیا فردی از بستگان و خانواده شما نیز با این مشکل مواجه بوده‌اند؟، آیا جدای از مشکلات روانی، از مشکلات جسمی نیز رنج می‌برید؟، آیا پیش از این نیز اقدام به درمان کرده‌اید؟ و غیره.

فرق روش درمانی روانپزشک و روانشناس

همان طور که گفته شد، روش‌های درمانی روانشناسان و روانپزشکان ممکن است متفاوت از یکدیگر باشد. روش درمانی که روانشناسان اغلب از آن استفاده می‌کنند، روان درمانی با استفاده از متدهای درمانی مختلف و به روز است. اما متد درمانی روانپزشکان با توجه به نوع مشکل، می‌تواند شامل روان‌درمانی، دارو درمانی و گاها بستری در بیمارستان باشد. لازم به یادآوری است که تعیین نوع روش درمان توسط روانشناس و روانپزشک، به بیمار، نوع بیماری و مشکل و شدت آن بستگی دارد.

سوالات متداول

۱- آیا روانشناسان می‌توانند در صورت نیاز، به بیماران خود دارو تجویز کنند؟

خیر، روانشناسان، حتی روانشناسان بالینی، اجازه تجویز دارو را برای بیماران و مراجعان خود ندارند و برای این امر باید مراجعان خود را به یک روانپزشک ارجاع دهند.

۲- آیا روانشناسی و روانپزشکی دو حوزه یکسان هستند؟

خیر، اگرچه روانشناسی و روانپزشکی دو حوزه درمانی مشابه هستند و با یکدیگر همپوشانی دارند اما کاملا مشابه یکدیگر نیستند و تفاوت‌هایی در رویکرد‌های درمانی آن‌ها وجود دارد.