حتما در اطراف خود کودکان بازیگوش و پر سروصدای زیادی دیده اید که گاهی اطرافیان خود را کلافه می کنند. در مواردی گفته می شود که این بچه ها مبتلا به  بیش فعالی کودکان یا  ADHD هستند. در واقع این موضوع دلیل اصلی فعالیت و سروصدای زیاد این بچه ها می شود. البته که گاهی شیطنت کودکانه با بیش فعالی اشتباه گرفته می شود.  در این مطلب به طور کامل به معرفی بیش فعالی در کودکان می پردازیم. 

منظور از بیش فعالی کودکان چیست؟

منظور از  بیش فعالی کودکان  در واقع اختلالی است که باعث نقص در توجه می شود. این اختلال باعث بروز مشکلات رفتاری در کودک می شود که ممکن است شدت آن کم یا زیاد باشد. به این اختلال ADHD نیز می گویند. بسیاری از کودکانی که مبتلا به این اختلال هستند غالبا در تمرکز مشکل دارند از همین رو فعالیت زیادی دارند و نمی توانند بر موضوع یا کاری متمرکز شوند. در نظر داشته باشید که کودک بیش فعال بی قراری و تکانشگری زیادی دارد و از خود بی توجهی مداوم نشان می دهد. از همین رو بسیاری از این کودکان در خانه و مدرسه با فعالیت زیادی که دارند دیگران را کلافه می کنند. در بسیاری از موارد معلم یا والدین کودک از میزان زیاد فعالیت و شیطنت این کودکان شکایت دارند، همین موضوع نشانه ای است که والدین برای تشخیص اختلال و درمان آن اقدام کنند.

تفاوت بیش فعالی و شیطنت کودکان چیست؟

یکی از نگرانی های خانواده ها درباره فعالیت زیاد کودکانشان این است که از کجا بدانیم فرزندمان دچار  ADHD  (اختلال بیش فعالی ) یا شیطنت کودکانه است؟

مشاوره کودک به مواردی اشاره می کند که والدین براین اساس می توانند تا حدی به این موضوع پی ببرند و به اطمینان خاطر برسند. از آنجا که کودکان انرژی فیزیکی زیادی برای بازی دارند از همین رو  هر نوع شیطنت و بازیگوشی را نمی توان تحت عنوان بیش فعالی تلقی کرد. بیش فعالی علائمی دارد که با مشاهده آن ها والدین می توانند تا حدودی وجود آن را در کودک خود تشخیص داده و برای اقدامات درمانی مداخله کنند. با این وجود داشتن چند علامت از بیش فعالی مانند:

1. تکان خوردن زیاد در رختخواب
2. بازی با دست ها
3. دویدن و پریدن
4. ترک کردن کلاس
5. انجام بازی های پر سرو صدا
6. حرکت مداوم کودک
7. زیاد حرف زدن
8. بی توجهی به جزئیات
9. نیمه رها کردن کارها
10. گم کردن وسایل

داشتن دو یا سه مورد از این علائم کلی که در کودکان بیش فعال وجود دارد الزاما به معنای تایید بیش فعالی کودک نیست. کودکان بیش فعال همه علائم را با هم دارند به طوری که این موضوع باعث مختل شدن روال عدی زندگی کودک می شود. در این شرایط است که بهترین اقدام مراجعه به روانشناس کودک برای تشخیص دقیق بیش فعالی است.

علت بیش فعالی کودک چیست؟

شاید برای شما جالب باشد که بدانید اختلال بیش فعالی یا ADHD علل مختلفی دارد که مهمترین آن ها عبارت است از:

1- نارس بودن کودک در دوران جنینی و تولد زودرس

این کودکان غالبا قبل از هفته 37 بارداری به دنیا می آیند. در این شرایط به دلیل عدم رشد کامل جنین در مغز و دیگر اعضا ممکن است کودک مبتلا به بیش فعالی شود.

2- کمبود وزن کودک در بدو تولد

یکی دیگر از عواملی که می تواند بر بیش فعالی کودک تاثیرگذار باشد، کمبود وزن در زمان تولد است.

3- مصرف الکل در دوران بارداری

یکی از مهمترین عوامل اثرگذار در بروز اختلال بیش فعالی در بسیاری از کودکان می تواند اعتیاد مادر به مواد مخدر، دخانیات و مصرف مشروبات الکلی در دوران بارداری باشد. از همین رو بسیاری از پزشکان مادر باردار را از مصرف این موارد منع می کنند.

4- آسیب مغزی

یکی از مهمترین عوامل دیگر در بروز اختلال بیش فعالی در کودک می تواند بروز آسیب هایی باشد که به مغز کودک در دوران جنینی یا پس از تولد وارد می شود. 

از آنجا که بیشترین عوامل بروز بیش فعالی می تواند مربوط به والدین به ویژه مادر باشد، از همین رو استفاده از مشاوره فردی و آمادگی روانی و روحی فرد برای بارداری می تواند بسیار کمک کننده باشد. علاوه بر اینکه والدین دارای کودک بیش فعال به لحاظ مشکلاتی که با آن دست و پنجه نرم می کنند نیازمند دریافت مشاوره های تخصصی برای مواجهه با این کودکان هستند. 

کودک بیش فعال چه علائمی دارد؟

یکی از مهمترین مسائل شناخت به موقع اختلال  بیش فعالی کودکان است. در نظر داشته باشید که شناخت این اختلال در سنین بالاتر طبیعتا بسیار راحت است، تا تشخیص آن در سنین 2 یا سه سالگی. با این وجود برخی علائم این هشدار را به والدین می دهد که در صورت مشاهده آن، برای تشخیص به موقع و درمان آن اقدام کنند. با این وجود در بیشتر موارد علائم بیش فعالی در سنین کمتر از 12 سال شناسایی می شود. نکته مهمی که باید بدانید اینکه علائم بیش فعالی در کودکان در هر سنی متفاوت است. این علامت اگرچه می تواند اشتراکاتی نیز داشته باشد اما براساس مطالعات روانشناسی صورت گرفته کودکان در هر سنی علائم متفاوتی از بیش فعالی را در خود بروز می دهند که در ادامه به مهمترین آن ها اشاره می شود.

علائم بیش فعالی در کودکان زیر 5 سال

1.   بی قراری و گیجی کودک در زمان نشستن: این کودکان علاقه زیادی به دویدن و فعالیت دارند. این کودک نمی تواند بر بازی خود تمرکز کند و دائم از این شاخه به آن شاخه می پرد.
2.   انجام بازی ها و تفریحات پر سروصدا: این کودکان از ایجاد سروصدای زیاد و فریاد زدن لذت می برند.
3.   تحرک زیاد: کودک مبتلا به بیش فعالی در این سن بسیار پر انرژی است و  دائما در حال پریدن و دویدن و جست و خیز است.
4.   تنوع طلبی زیاد در اسباب بازیها: این کودکان به سرعت از اسباب بازی های خود خسته می شوند و از وسایل دیگری برای باز یاستفاده می کنند. این کودکان نمی توانند بیشتر از یک ساعت با یک وسیله بازی کنند.
5.   عدم کنترل کودک برای انجام بازی های آرام و نشسته: این کودکان عاجز از کنترل خود برای بازی های آرام، غذا خوردن و حتی دیدن تلویزیون هستند. والدین این کودکان از این موضوع شکایت دارند که نمی توانند حتی کودک را برای  غذا خوردن یک جا نگه دارند.
6.   ناتوانی برقراری ارتباط با دیگران: از مهمترین علائمی که می تواند موید وجود بیش فعالی در کودکان باشد این علامت می باشد. این کودکان نمی توانند با همسالان و حتی بزرگترها ارتباط برقرار کنند.
7.   بروز رفتارهای خشن در کودک: کودک بیش فعال در بچه های 2تا 3 ساله به شکل جیغ و گریه و در کودکانی با سن بیشتر به شکل پرخاشگرانه است. این کودکان ممکن است باعث آزار کودکان دیگر و یا آسیب به وسایل دیگران شوند.

علائم بیش فعالی در کودکان بیشتر از 6 سال

8.   مشکل در تمرکز و توجه: این کودکان غالبا در مدرسه و سر کلاس با مشکلات عدیده ای مواجه می شوند. ناتوانی در انجام تکالیف، بی توجهی به جزئیات، انجام کارهای اشتباه، فرار از انجام تکالیف خانه و مدرسه و… از مهمترین علائم بیش فعالی در سنین 6 سال و بیشتر است.
9.   عدم تمرکز برای آرام نشستن: کودکان بیش فعال در آرام نشستن ناتوان هستند و دائم در حال شیطنت و فعالیت هستند. این بچه ها نمی توانند سر کلاس درس معلم آرام سرجای خود بنشینند.
10. اضطراب و بی قراری: از دیگر علائم و ویژگی های رایج در میان کودکان بیش فعال عدم حفظ آرامش است که باعث می شود کودک دائما برای رهایی از این احساس در حال تکاپو و بدو بدو باشند.
11. نداشتن تمرکز: کودک بیش فعال ناتوان در تمرکز برای یادگیری درس و انجام تکالیف خود است.
12. داشتن فعالیت بدنی زیاد: کودک بیش فعال دائم در حال فعالیت فیزیکی، پریدن و دویدن و شیطنت سات. این کودکان حتی در زمان خسته شدن نمی توانند خود را مهار کنند.
13. حرف زدن زیاد: کودک بیش فعال زیاد حرف میزند ودائما در حال اظهارنظر سات. این در حالی است که کودکان دیگر در این سن کمتر صحبت می کنند.
14. انتظار کشیدن سخت است: برای کودک بیش فعال انتظار کشیدن آزاردهنده است و نمی توانند صبر کنند تا نوبت آن ها شود. انتظار زیاد این کودکان را پرخاشگر و عصبی می کند.
15. انجام کارهای بدون فکر: یکی دیگر از ویژگی های بیش فعالی کودکان انجام کارهایی است که اصلا به آن فکر نمی کنند.

روش های درمان بیش فعالی چیست؟

مهمترین روش های درمانی که در حال حاضر برای اختلال بیش فعالی وجود دارد عبارت است از:

درمان به روش لورتا نوروفیدبک

این روش امروزه در کشورهای اروپایی و آمریکایی بسیار مورد توجه می باشد. روشی موثر برای بیماران مبتلا به بیش فعالی که کمک می کند فرد بدون مصرف دارو و  مواجهه با عوارض منفی دارویی در زمان کوتاهی درمان شوند. بسیاری از والدین به محض تشخیص بیش فعالی در کودک به دنبال سریع ترین روش درمان بیش فعالی هستند. این روش را می توان یکی از روش های سریع در درمان این اختلال دانست. در صورت تمایل به درمان کودک مبتلا به بیش فعالی می توانید از مشاوره های دکتر مهسا کاشفی زاده عضو انجمن روانشناسان ایران کمک بگیرید. شما می توانید جهت دریافت مشاوره آنلاین و نیز تعیین وقت مشاوره با شماره 09121433438 تماس بگیرید. 

درمان دارویی

یکی از روش های رایج برای درمان ADHD است که بسیاری از خانواده ها نگران عوارض جانبی این داروها هستند. امروزه در بسیاری از مراکز درمانی از این روش استفاده می شود و این نگرانی خانواده ها نیز بسیار به جا می باشد.

رفتار درمانی

یکی از روشهایی که والدین آن را به عنوان روشی بی خطرتر ترجیح می دهند، رفتار درمانی برای کودکان 4 تا 5 سال است. در این روش با تنظیم خواب کودک و نیز برنامه هایی که مشاور روانشناس در نظر می گیرد خانواده ها برای درمان کودک اقدام می کنند. این روش کمی سخت و نیازمند صبوری خانواده ها و همراهی آن ها برای درمان کودک است. 

عواقب درمان نکردن کودک بیش فعال چیست؟

 بیش فعالی کودکان یکی از اختلالاتی است که در صورت بی توجهی به درمان آن فرد در سنین بزرگسالی با عواقب جدی آن دست به گریبان خواهد بود. بیش فعالی اختلالی است که باید از همان سنین کودکی برای بهبود کیفیت زندگی فرد درمان شود. از مهمترین عواقب ناخوشایند بی توجهی به درمان بیش فعالی در کودکان می توان به موارد زیر اشاره کرد.

ناتوانی فرد در شکل دادن رابطه اجتماعی و عاطفی

یکی از مهمترین عواقب بی توجهی به درمان بیش فعالی می تواند شکست های عاطفی مکرر فرد و ناتوانی او در برقراری روابط سالم و درست دانست. این کودکان در سنین بزرگسالی از حل مسائل عاجز هستند و نمی توانند با آرامش و به صورت منطقی مشکلات خود را در زندگی مشترک با ارتباط با دیگران حل کند. بروز خشم و پرخاشگری در سنین بزرگسالی یکی از مشکلاتی است که می تواند فرد را دچار درگیری با افراد دیگر جامعه کند. این افراد در سنین بزرگسالی توان کنترل خشم خود را ندارند.

عدم علاقه فرد به دیگران

کودکان بیش فعال در صورتی که محبت لازم را از والدین خود دریافت نکنند در سنین بزرگسالی نمی توانند کسی را دوست داشته باشند.

مشکلات اقتصادی

عدم حمایت والدین در درمان این کودکان، در بزرگسالی به دلیل اختلال در روند تحصیل و اشتغال مشکلات مالی زیادی برای او به همراه خواهد داشت. این کودکان قدرت تمرکز بر مسائل را ندارند در صورت عدم درمان این اختلال در بزرگسالی در روند کاری خود با مشکلات عدیده ای مواجه می شوند.

ناتوانی در تصمیم گیری

یکی از مشکلات مهم این  کودکان در بزرگسالی ناتوانی در تصمیم گیری های درست است. این افراد عاجز از گرفتن تصمیمات مهم و درست برای خود هستند و دائما احساس شکست و ناتوانی دارند. از همین رو روانشناسان بر درمان بیش فعالی در کودکان تاکید زیادی دارند تا فرد در سنین بزرگسالی با عواقب آن دست به گریبان نباشد..

سوالات متداول

• بیش فعالی تا چه سنی ادامه دارد؟

در پاسخ به این سوال می توان گفت  بیش فعالی کودکان در صورت عدم درمان می تواند تا بزرگسالی با وی همراه باشد. این موضوع باعث بروز مشکلات جدی در روابط اجتماعی، شغلی و حتی تحصیلی فرد شود. از همین رو روانشناسان تاکید دارند هرگز درمان بیش فعالی را به تعویق نیندازید.

• آیا کودکان بیش فعال باهوش هستند؟

برخی معتقدند کودکان بیش فعال یا مبتلا به ADHD بسیار باهوش هستند. براساس مطالعات روانشناسان  بیش فعالی کودکان ارتباطی با ضریب هوشی بالا در کودک ندارد. در واقع هیچ ارتباطی بین هوش و بیش فعالی کودک وجود ندارد و این باور غلط است که کودکان بیش فعال باهوش هستند.

• عاقبت بچه های بیش فعال چیست؟

یکی از مهمترین نگرانی های والدین این است که اگر اختلال  ADHD درمان نشود چه عواقبی برای کودک به همراه دارد. نکته مهمی که بسیاری از روانشناسان به آن تاکید دارند تشخیص به موقع و درمان  بیش فعالی کودکان  است چرا که بی توجهی به این موضوع می تواند در آینده کودکان را تبدیل به بزرگسالانی با رفتارهای پرخطر کند.