طی چند سال اخیر، با توجه به برخی از مسائل و شرایط، تمایل به مهاجرت افزایش یافته و افراد زیادی به فکر مهاجرت هستند. مهاجرت اقدامی با پروسه طولانی است که مراحل مختلفی را شامل می‌شود. علاوه بر مسائل مالی، اداری و دیگر مشکلات مربوط به مهاجرت، مشکل دیگری نیز وجود دارد که آن، ترس از مهاجرت است و مانع از اقدام به مهاجرت توسط افراد می‌شود. استرس ناشی از مهاجرت نتیجه تغییرات در تعامل بین محیط‌ است و در علائم مختلف روان تنی نیز ممکن است ظاهر شود. ترس از مهاجرت کردن، احساسی است که به صورت هشیار و پنهان افراد را از اقدام به مهاجرت وا‌ می‌دارد. در این مقاله، به توضیح ترس از مهاجرت، عوامل ایجاد کننده آن و راهکارهایی برای جلوگیری از آن پرداخته می‌شود

ترس از مهاجرت چیست؟ 

همان طور که گفته شد، در چند سال اخیر تعداد افرادی که تمایل به مهاجرت دارند، افزایش یافته است. اما مشکلی روانی وجود دارد که می‌تواند مانع از این اقدام شود. فرآیند مهاجرت یک فرآیند پویا است که شامل تغییرات زیادی می‌باشد. مهاجر به دلیل استرس ناشی از مهاجرت، علائم روحی و جسمی مختلفی را از خود نشان می‌دهد. این علائم می‌تواند یک “واکنش طبیعی” به همه این تغییرات باشد. مهاجرت زیان‌های مختلفی را به دنبال دارد که بر روابط فرد با محیط‌های اطراف تأثیر می‌گذارد. از نظر روانشناسی، سه سطح محیط وجود دارد که عبارتند از: محیط خرد، که طرحواره درونی فرد (خود) را با جنبه‌های اصلی بیولوژیکی (ژنتیکی) و تجربیات زندگی او نشان می‌دهد. محیط کلان، که محیط نزدیکتر اطراف فرد را نشان می‌دهد، مانند خانواده، بستگان، دوستان و جامعه و محیط مگا که شامل فرهنگ و سنت‌های کشور بومی است. فعل و انفعالات و تعامل میان این سطوح، زمینه را برای دستیابی به احساس رفاه و هماهنگی ذهنی فراهم می‌کند و زیان‌های تجربه شده در ارتباط با مهاجرت بر تعاملات بین این سطوح تأثیر منفی می‌گذارد.

تعریف ترس و استرس از مهاجرت

در انواع مهاجرت، فرد اغلب محیط کلان و خرد خود را از دست می‌دهد. به همین دلیل است که مهاجرت معمولاً باعث ایجاد یک بحران روانی اجتماعی عمیق می‌شود که بر فرد تأثیرات منفی تحت عنوان استرس مهاجرت می‌گذارد. استرس و ترس داشتن از مهاجرت برای هر فردی که به فکر تغییر دادن محل زندگی خود است، ممکن است اتفاق بیافتد. نه تنها کشور، بلکه این امکان وجود دارد که این ترس حتی مربوط به تغییر شهر نیز باشد. برای برخی افراد، زندگی در شرایط فعلی دشوار است و یا برنامه ریزی‌هایی برای آینده خود دارند، اما شدت ترس از مهاجرت به قدری در آن‌ها زیاد است که آن‌ها را به وضعیت کنونیشان وابسته کرده و مانع از تغییر می‌شود. ترس داشتن از مهاجرت منجر می‌شود که فرد علی رغم داشتن شرایط مناسب برای مهاجرت و داشتن زندگی بهتر و پیشرفت در حوزه‌های مختلف زندگی خود، به شرایط فعالی خود رضایت داده و آن را تغییر ندهد. اضطراب مهاجرت می‌تواند ناشی از ترس از ناشناخته بودن محیط یا انتظار از دست دادن هویت خود در مورد مذهب، زبان و فرهنگ و قدرت و امتیازات مرتبط با آن هویت باشد.

علت ترس از مهاجرت

ترس از مهاجرت با توجه به شرایط زندگی، ویژگی‌های شخصیتی، مقصد مهاجرت، شرایط خانوادگی و دیگر فاکتور‌ها اتفاق می‌افتد. به طور کلی، بعضی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین علل ترس داشتن از مهاجرت عبارتند از:

ترس از تنهایی و دوری از خانواده و عزیزان

از مهم‌ترین دلایل ترس داشتن از مهاجرت، دوری افراد از خانواده و دوستان خود است. این موضوع در مهاجرت‌های انفرادی فشار بیشتری به افراد وارد می‌کند. در صورتی که تعداد اعضای خانواده یا دوستانی که همراه با فرد مهاجرت کنند بیشتر باشد، این فشار برای فرد قابل تحمل‌تر خواهد بود. مهم‌ترین موضوعی که در دوری از عزیزان مطرح می‌شود، علاوه بر حس دلتنگی، ترس از این است که تا مدت‌ها امکان دیدار با خانواده وجود ندارد و ممکن است به هنگام بیماری و یا مشکلات، این افراد نتوانند در کنار آن‌ها حضور داشته باشند. جدای از دوری از خانواده و مشکلات آن، خود تنهایی و دور ماندن از جمع‌ها برای عده‌ای کار بسیار دشواری است که نمی‌توانند آن را تحمل کنند. اگر مهاجرت کرده‌اید و احساسات آزار دهنده‌ای را تجربه می‌کنید، می‌توانید از خدمات مشاوره روانشناسی آنلاین خارج از کشور دکتر کاشفی زاده بهره مند شوید.

ترس از اتفاقات و مسائل ناشناخته‌

خارج از مهاجرت، ورود به یک محیط و جمع جدید مانند مهمانی که در آن کسی را نمیشناسیم، برای افراد زیادی همیشه کار دشواری بوده است. ورود به یک شهر و یا کشور جدید هم مشابه ورود به یک مهمانی با افراد غریبه است که در آن، افراد با موجی از ناشناخته‌ها مواجه می‌شوند. برخی از این ناشناخته‌ها عبارتند از: زبان، دین، هنجار‌ها، فرهنگ، مردم، و باور‌های رایج در کشور مقصد که می‌توانند منجر به ایجاد استرس و ترس در فرد مهاجرت کننده باشند. به همین دلیل است که روانشناسان اعتقاد دارند، مهاجرت در سن پایین می‌تواند برای این مشکل راهکار خوبی باشد و بار روانی کمتری را به فرد تحمیل کند. چرا که تُلِرانس و قدرت انطباق افراد در سنین پایین بیشتر است و بهتر و سریع‌تر می‌توانند خود را با محیط انطباق دهند.

از دست دادن موقعیت‌‌ها و برخی امکانات

اغلب اوقات، مهاجرت مساوی با از دست دادن همه داشته‌های فرد تا به این سن و شروع دوباره در کشور جدید است. این داشته‌ها می‌تواند  شامل موقعیت شغلی و تحصیلی باشد که تلاش دوباره برای دست یافتن به یک موقعیت ثابت و قابل قبول در آن‌ها، نگرانی‌هایی را برای فرد به همراه دارد.

ترس از شکست 

مهاجرت را می‌توان از جدی‌ترین و مهم‌ترین تصمیماتی دانست که فرد در زندگی خود می‌گیرد که گاهی اوقات به نقطه عطف زندگی او تبدیل شده و گاهی اوقات نیز نتیجه دلخواه فرد حاصل نمی‌شود. اگر مهاجرت موفقیت آمیز باشد، موجب پیشرفت و ترقی در زندگی می‌شود اما گاهی اوقات نیز ممکن است منجر شود تا فرد بسیاری از موقعیت‌های خوب خود را هم از دست بدهد. این موضوع، یکی از عواملی است که موجب ترس شدید از مهاجرت می‌شود. به همین دلیل، پیش از اقدام به مهاجرت، باید مشاوره‌های لازم را دریافت کرده و تمام جوانب آن را بسنجید. برای دریافت مشاوره فردی در این زمینه، می‌توانید به وب سایت دکتر کاشفی زاده مراجعه کنید.

عدم داشتن اعتمادبه‌نفس کافی و یا داشتن وابستگی‌های بیش از حد

همان طور که گفته شد، تیپ شخصیتی افراد می‌تواند از مولفه‌های مهم در ایجاد ترس از مهاجرت باشد. چرا که برای مثال، برخی افراد شخصیتی وابسته دارند که در آن به طور افراطی، به انسان‌ها، محیط و حتی اشیا وابستگی داشته و نمی‌توانند از آن‌ها دل بکنند. در این شرایط ترس شدید از مهاجرت به وجود می‌آید. علاوه بر این، برخی افراد نیز شخصیتی بدون اعتماد به نفس دارند و از اینکه بخواهند به تنهایی زندگی کنند، می‌ترسند. این به این دلیل است که این افراد، اعتماد کافی به توانایی‌ها و مهارت‌های خود نداشته و فکر می‌کنند از پس زندگی فردی و مشکلات آن بر نمی‌آیند. از آنجایی که در مهاجرت نیز زندگی تنهایی وجود دارد، منجر می‌شود تا فرد اضطراب مهاجرت داشته باشد.

آیا استرس و اضطراب از مهاجرت طبیعی است؟

مهاجرت فرآیندی پیچیده، پویا و اغلب طولانی است و به زمانی اطلاق می‌شود که افراد به صورت داوطلبانه یا به اجبار، کشور خود را ترک می‌کنند. مهاجرت فقط موضوع حرکت در مکان و زمان نیست، بلکه به حرکت بین سیستم‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی نیز مربوط می‌شود. مواجهه با فرهنگ‌ها و شیوه زندگی جدید، مستلزم بازسازی طرحواره درونی فردی به منظور سازگاری با این تغییرات و یافتن راه‌هایی برای ادغام بهتر است. بسیاری از یافته‌های تحقیقاتی نشان داده‌اند که یک فرد مهاجر ممکن است این وضعیت را به عنوان یک شرایط استرس زا تجربه کند که بنا به اعتقاد آن‌ها، این موضوع کاملاً امری طبیعی است.

متخصصان بر این باروند که ترس از مهاجرت، یک ترس کاملاً واقعی است. به این معنی که اگر آمادگی‌های لازم برای مهاجرت را نداشته باشید و زمینه‌ مناسبی برای تغییر مکان و موقعیت زندگی خود فراهم نکرده باشید، ترس‌هایتان به واقعیت تبدیل خواهند شد. بنابراین، اگرچه ترس داشتن از مهاجرت امر طبیعی است، اما در قدم اول می‌بایست شرایط ان را فراهم کرده و آمادگی روحی و روانی برای مهاجرت داشته باشید. در صورتی که در خارج از کشور حضور دارید و نیازمند دریافت مشاوره روانشناسی هستید، می‌توانید از متخصصین حاضر در کشور مورد نظر مانند روانشناس ایرانی در استانبول، کمک بگیرید. 

راهکارهایی برای از بین بردن ترس از مهاجرت

راهکارهایی وجود دارند که می‌توانند به کاهش ترس ناشی از مهاجرت کمک کنند. اگر دچار ترس و افسردگی مهاجرت هستید، پیشنهاد می‌شود در عین کمک گرفتن از یک درمانگر متخصص، راهکار‌های زیر را نیز امتحان کنید. در ادامه این بخش، این راهکار‌ها را بیان می‌کنیم.

راهکار اول؛ تصمیم‌گیری منطقی

در وهله اول، برای مواجه با ترس از مهاجرت، باید تفکر منطقی داشته و تصمیم‌گیری درستی انجام دهید. برای این منظور، همه مزایا و معایبی که فکر میکنید مهاجرت دارد را بر روی یک کاغذ یادداشت کرده و آن‌ها را از یک تا ده، نمره‌گذاری کنید. در پایان، نمرات مزایا و معایب را جمع کنید تا ببینید کدام بیشتر است. در صورتی که این راهکار هم برای تصمیم‌گیری درست کارآمد نباشد، بهتر است از یک مشاور کمک گرفته و مشاوره روانشناسی دریافت کنید.

راهکار دوم؛ افزایش اطلاعات

همان طور که گفته شد، ترس از ناشناخته‌ها و محیط جدید، یکی از دلایل ترس از مهاجرت کردن است که راهکار آن، افزایش اطلاعات است. تا حدی که بتوانید در مورد زبان، فرهنگ، شرایط کاری و تحصیل کشور جدید آشنایی نسبی کسب کرده و موضوع ناشناخته‌ای برایتان وجود نداشته باشد.

راهکار سوم؛ تغییر باورها

وجود برخی از باورهای نادرست مانند فکر به اینکه من توانایی کافی برای اداره زندگی خود را ندارم، می‌تواند موجب به وجود آمدن استرس مهاجرت باشد. باید به این به این باور برسید که استقلال، حس لذت بخشی است که می‌توانید از این فرصت استفاده کرده و آن را تجربه کنید. در این راستا، دلایلی که برای ترس از مهاجرت دارید را بر روی یک کاغذ یادداشت کرده و بررسی کنید که این باورها تا چه حدی درست هستند و چگونه می‌توانند از تصمیم‌گیری صحیح شما جلوگیری کنند. برای کار کردن بر روی این موضوع، می‌توانید از یک مشاور کمک بگیرید. اگر در خارج از کشور هستید و هنوز با محیط و افراد جدید ارتباط برقرار نکرده‌اید، می‌توانید به متخصصین ایرانی حاضر در خارج از کشور مانند روانشناس ایرانی در آمریکا، مراجعه کنید.

سوالات متداول

۱– ترس از مهاجرت چیست؟

به استرس و ترس ناشی از مهاجرت که برای هر فردی که به فکر تغییر دادن محل زندگی خود است، اتفاق می‌افتد و مانع از اقدام او به مهاجرت می‌شود، استرس مهاجرت گفته می‌شود.

۲– دلایل ترس از مهاجرت چیست؟

استرس ناشی از مهاجرت دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد که عبارتند از: ترس از تنهایی، دوری از خانواده، وابستگی بیش از حد، عدم اعتماد به نفس، ترس از دست دادن موقعیت فعلی و غیره.

۳– چه راهکارهای برای مقابله با ترس از مهاجرت وجود دارند؟

تصمیم‌گیری منطقی، افزایش اطلاعات و تغییر باورها برخی از راهکارهای مقابله با ترس از مهاجرت هستند.