کسی را می شناسید که به شدت نسبت به دیگران بدبین و شکاک باش، به نحوی که دیدگاه او را نسبت به جهان منحرف می کند؟ پارانوئید حالتی است که با احساس مزمن اضطراب و بی اعتمادی شناخته می‌شود. برخی از انواع پارانویید تنها بر یک جنبه خاص از زندگی فرد تأثیر می گذارد. برخی دیگر فراتر رفته و ممکن است در تصمیم گیری و روابط افراد  تداخل داشته باشند. در ادامه این مقاله با ما همراه شوید تا این اختلال را به صورت دقیق تر بررسی کنیم. 

بیماری پارانوئید چیست؟

اختلال شخصیت پارانوئید با اختصارأ (PPD) یک حالت سلامت روانی چالش برانگیز است که با نشانه هایی مانند بی اعتمادی و سوء ظن تعریف می شود. این حالت به گونه ای است که با رخداد های فکری، رفتار و عملکرد روزانه تداخل می کند و آن ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. یک فرد مبتلا به پارانوئید معمولا هر لحظه نسبت به دیگران محتاط است و همیشه به دنبال علائمی مثل  تهدید، بدرفتاری یا فریب دادن در افراد دیگر می‌گردد. حتی با وجود اینکه برخی اوقات باورها بی اساس را دنبال میکنند، ممکن است بارها وفاداری، صداقت یا قابل اعتماد بودن دیگران را زیر سوال ببرند. زمانی که آنها احساس کنند تحت آزار و اذیت، طرد شدن یا تحقیر قرار گرفته اند، احتمالاً با  خشم، رفتارهای کنترل گر و یا با انداختن تقصیر به گردن دیگران پاسخ می دهند.

تاثیر پارانویید بر اطرافیان

ادراکات ترسناک و بی اعتمادی که با پارانویا همراه است می تواند ایجاد و حفظ روابط نزدیک را بسیار دشوار کند و بر توانایی فرد برای انجام فعالیت در خانه، محل کار و مدرسه تأثیر بگذارد. اگر یکی از عزیزانتان مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید است، ممکن است از دیدگاه نادرست او نسبت به جهان ناامید شوید، از اتهامات مداوم آنها خسته شده باشید، یا به دلیل خصومت و لجاجت آنها دائما مورد قضاوت قرار بگیرید. به نظر می رسد که آنها می توانند جنبه های منفی هر موقعیت یا مکالمه ای را بیابند و اغراق کنند.

درمان تخصصی می تواند به فرد مبتلا به پارانویید کمک کند تا علائم را درک و به نوعی ان ها را مدیریت کنند؛ اما به دلیل ماهیت این اختلال، اکثر افراد مبتلا به شخصیت شکاک به دنبال کمک نیستند. آن‌ها عقیده دارند که ترس‌ها و شک هایشان موجه است و هر گونه تلاش برای تغییر طرز فکرشان، تنها سوء ظن آنها را تأیید می‌کند که آن‌ها تحت نظر مردم هستند.

علت ایجاد اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟

بیماری بدبینی یا پارانویید یک انتخاب شخصی نیست و بروز آن به دلیل انجام یا عدم انجام کار خاصی نیست. در حالی که دانشمندان هنوز یک علت واحد برای پارانویید ایجاد نکرده اند، اما عقیده دارند که ترکیبی از عوامل ممکن است  سبب بروز این اختلال شود. این عوامل می توانند:

• بیولوژیکی
• ژنتیکی
• اجتماعی
• محیطی
• روانشناسی

پژوهش های قابل اعتماد نشان می دهد که آسیب های دوران کودکی ممکن است یکی از قوی ترین عوامل دخیل در ایجاد اختلال شخصیتی بدبین باشد. از جمله این تجربه ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• بی توجهی فیزیکی
• غفلت عاطفی
• سوء استفاده فیزیکی و جنسی
• آزار عاطفی و روانی

داشتن یک خویشاوند نزدیک مبتلا به این بیماری یا سایر اختلالات شخصیتی نیز ممکن است احتمال ابتلا به آن را افزایش دهد .

علائم ظاهری افراد پارانوئید چیست؟

  تحقیقات نشان می‌دهد بیماری‌ پارانویید در افرادی که سابقه خانوادگی اسکیزوفرنی دارند، شایع‌تر است. فرد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویا رفتار مشکوک خود را غیرعادی یا غیرقابل توجیه نمی بیند. بلکه آن را دفاع از خود در برابر نیت های بد و فعالیت های فریبنده و غیرقابل اعتماد اطرافیان می دانند.

علائم رایج PPD عبارتند از:

1. بدون هیچ دلیل قاطعی شک دارند که دیگران سعی در آسیب رساندن یا فریب آنها دارند.
2. وسواس در عدم وفاداری یا اعتماد خانواده، دوستان و آشنایان.
3. امتناع از اعتماد به مردم به دلیل ترس از اینکه هرگونه اطلاعاتی که فاش می کنند علیه آنها استفاده شود و این مسئله آن ها را به انزوا می کشاند.
4. تفسیر معانی مخفی و مخرب در حرکات، رویدادها یا مکالمات عادی.
5. حساسیت بیش از حد نسبت به توهین‌ها، انتقادها. سریع قضاوت کردن و کینه توزی.
6. پاسخ دادن به حملات خیالی به شخصیت خود با خشم، خصومت یا رفتار کنترل گر.
7. مکرراً بدون هیچ دلیلی به شریک عاشقانه یا همسر خود به خیانت مشکوک می شوند. مراجعه به مشاوره ازدواج در این زمان می‌تواند ایده خوبی برای درک آنچه واقعا اتفاق افتاده باشد.

علیرغم اینکه این اختلال یکی از شایع ترین اختلالات شخصیتی است ، تشخیص پارانویئد تا زمانی که علائم خفیف به شدت بیشتری نگیرند، دشوار است. به هر حال اکثر ما در مقطعی از زندگی خود بدون اینکه این اختلال را داشته باشیم، بی اعتماد، مشکوک یا خشمگین رفتار کرده ایم. تشخیص علائم پارانویید می‌تواند پیچیده‌تر باشد، زیرا اغلب با مشکلات سلامت روان دیگری مانند اختلال اضطراب (اغلب اضطراب اجتماعی )، اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD)، سوء مصرف مواد یا افسردگی همراه است.

اختلال شخصیت پارانوئید چه مشکلاتی برای فرد ایجاد می کند؟ 

ممکن است در نتیجه افکار پارانوئید خود کارهای خاصی انجام دهید یا احساس کنید. برخی از این رفتار ها می توانند در زمان خود مفید باشند، اما در دراز مدت می توانند پارانویید شما را بدتر کنند. در ادامه به بررسی هر یک می‌پردازیم:

1- رفتارهای ایمنی

رفتارهای ایمنی در واقع کارهایی هستند که با انجام آن احساس امنیت می‌کنید. برای مثال، ممکن است از افراد یا مکان‌های خاصی دوری کنید یا مثلا زمان زیادی در خانه بمانید. رفتارهای ایمنی گاهی اوقات می توانند به عنوان مدرکی برای افکار پارانویید شما عمل کنند. ممکن است تصور کنید که با انجام این کار هایی من می شوید اما باید بدانید که با این کار فرصت مقابله با چالش ها را از دست می دهید و نمی توانید از صحت باورهای خود اطمینان کسب کنید.

2- رفتار با افراد دیگر

اگر فکر می‌کنید کسی شما را تهدید می‌کند یا می‌خواهد به نحوی به شما آسیب برساند، ممکن است رفتاری مشکوک یا پرخاشگرانه نسبت به او داشته باشید. ممکن است آنها را کنار بزنید یا تصمیم بگیرید که آن ها را دایره اطرافیانتان حذف کنید.

اما این به معنی آن است که مردم هم ممکن است شروع به رفتار متفاوتی با شما کنند و از شما دوری کنند. این کار پیدا کردن یا حفظ دوستان سخت تر می‌کند؛ با تکرار این اتفاقات می تواند باعث شود که شما در وهله اول احساس کنید که باورهای شما توجیه شده است.

3- انزوا

افکار پارانوئید باعث می شود احساس تنهایی کنید. ممکن است احساس کنید که هیچ‌کس شما را درک نمی‌کند و وقتی دیگران چیزی را که برای شما بسیار واقعی و آزار دهنده است باور نمی‌کنند، شما را ناراحت می‌کند. اگر از مردم دوری کنید یا زیاد در خانه بمانید، ممکن است حتی بیشتر احساس انزوا کنید.

4- نگرانی و غم

ممکن است در مورد افکار پارانویا خود مضطرب و نگران باشید یا نسبت به معنای آنها و تأثیر آنها بر زندگی احساس ناراحتی کنید. اضطراب و خلق و خوی ضعیف ممکن است شما را در برابر افکار پارانوئید آسیب پذیرتر کند. تحقیقات همچنین نشان داده است که افرادی که بیشتر مضطرب هستند یا خلق و خوی حساس تری دارند، بیشتر از افکار پارانویید ناراحت می شوند.

روش های درمان بیماری پارانوئید چیست؟ 

با توجه به اطلاعات محدود در مورد اختلال شخصیتی بدبین، پزشکان تازه شروع به درک بهترین روش های درمانی کرده اند. همچنین، افراد مبتلا به پارانویید اغلب به دنبال درمان نیستند و وضعیت خود را غیر عادی تلقی نمی کنند. پزشکان ممکن است گاهی اوقات گزینه های درمانی مثل داروها و روان درمانی را در نظر بگیرند. با این حال، حتی اینها نیز یک چالش بزرگ هستند. زیرا اعتماد، یک احساس چالش برانگیز برای مبتلایان به اختلال شخصیت شکاک، و در عین حال یک عنصر روان درمانی ضروری محسوب می‌شود. در نتیجه، بسیاری از افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید از برنامه درمانی خود پیروی نمی کنند و حتی ممکن است انگیزه های درمانگر را زیر سوال ببرند.

1- داروها

تا به امروز، سازمان غذا و دارو هیچ درمان دارویی برای اختلال شخصیت پارانوئید را تایید نکرده است. پیشنهاداتی وجود دارد مبنی بر اینکه درمان پارانویید با همان داروهایی که برای درمان اختلال شخصیت مرزی استفاده می شود ممکن است مفید باشد. فرض پشت این تفکر این است که این دو وضعیت دارای ویژگی های تشخیصی مشابهی مانند خصومت و پرخاشگری نسبت به دیگران هستند. متخصصان سلامت روان همچنین ممکن است داروهای ضد روان پریشی، تثبیت کننده های خلق و خو و داروهای ضد افسردگی را برای کمک به کاهش علائم تهاجمی تجویز کنند.

2- روان درمانی

مانند درمان دارویی، ارائه دهندگان پزشکی در مورد اثربخشی روان درمانی برای پارانویید اطلاعات زیادی ندارند. با این حال، بسیاری از درمانگران معتقدند که درمان شناختی-رفتاری ممکن است به کاهش علائم این اختلال کمک کند؛ همچنین برخی از مطالعات موردی محدود وجود دارد که از استفاده از آن حمایت می‌کنند. هدف کلی جلسات درمانی این است که فرد را تشویق کند تا به دیگران اعتماد بیشتری کند و از واکنش خشم  به توهین‌های برداشت شده، جلوگیری کند.

علاوه بر این، درمان  کمک می کند تا وفاداری خانواده و دوستان نزدیک خود را زیر سوال نبرد و نظرات خوش خیم یا حتی مثبت را به عنوان تهدید تلقی نکند. در حالی که امکان پیشگیری از اختلال شخصیت شکاک به کشل دقیق وجود ندارد، اما امتحان کردن روش های  درمانی گاهی اوقات می تواند به افراد اجازه دهد تا راه های موثرتری برای مقابله با احساسات و موقعیت ها را بیاموزد.

چه افرادی در معرض اختلال پارانوئید هستند؟

مهم ترین عامل خطر برای اختلال شخصیت شکاک، سابقه خانوادگی این بیماری یا سایر اختلالات مرتبط است. فعالیت مغز مرتبط با تعامل اجتماعی، فعال سازی عاطفی، یادگیری و حافظه در افراد مبتلا به این شرایط با دیگر افراد متفاوت است. جدای از ژنتیک، عوامل محیطی مهم ترین عوامل خطر برای ایجاد اختلال شخصیت پارانوئید هستند. افرادی که در خانواده هایی با سبک های ارتباطی عاطفی کمرنگ و حتی بدون ارتباط عاطفی، دعوا های مکرر، سوء استفاده یا آسیب را تجربه می کنند، در معرض خطر خاصی برای ایجاد این سبک شخصیتی هستند. داشتن تجارب قربانی شدن مکرر می تواند این جهان بینی را تقویت کند که نمی توان به افرادی که در موقعیت های قدرت هستند اعتماد کرد.

چگونه با بیماران پارانوئید رفتار کنیم؟

زندگی با فردی که مبتلا به پارانوئید است نیاز به صبر، شفقت و مرزهای شخصی قوی دارد. نکات زیر می تواند به شما کمک کند حمایت و کمک لازم را برای کمک به او در مبارزه اش برای غلبه بر پارانوئید ارائه دهید.

1- او را به درمان را تشویق کنید

بی اعتمادی او ممکن است در تمایل او به مصرف داروهای تجویز شده یا شرکت در جلسات درمانی اختلال ایجاد کند. این مسئله عموما در افرادی که برای پارانویید تحت درمان قرار می‌گیرند اتفاق می‌افتد و بهبودی آنها را به میزان قابل توجهی کند می‌کند. او را تشویق کنید تا برنامه درمانی خود را دنبال کند.

2- واضح صحبت کنید 

جملات ساده و کلمات بدون ابهام احتمال سوء تعبیر را کاهش می دهند.

3- پذیرنده و در عین حال محکم باشید 

هذیان ها برای فردی که دچار این اختلال است بسیار واقعی است. به او بگویید که به عقاید او احترام می گذارید، اما تظاهر نکنید که آنها را تایید میکنید و در مورد تصورات خود صادق باشید.

4- توضیح دهید

 می توانید با تشویق او به بیان افکارش و توضیح اعمال خود به روشی خنثی و غیر تدافعی به او کمک کنید تا با سوء ظن و بی اعتمادی خود مقابله کند.

5- محرک ها را پیش بینی کنید 

علائم ممکن است تحت شرایط جدید یا استرس زا تشدید شوند. اطلاعات کافی را از قبل ارائه دهید تا فرد برای تغییرات و بدتر شدن علائم احتمالی آمادگی بهتری داشته باشد.

6- بر نقاط قوت او تأکید کنید

 افراد مبتلا به پارانوئید به غیر از چالش هایی که روابط بین فردی دارند، اغلب بسیار باهوش و با عملکرد بالا هستند. از او به عنوان یک فرد کامل آگاه باشید و روی ویژگی ها و رفتارهای مثبت او تمرکز کنید.

ازدواج با افراد پارانوئید چه مشکلاتی ایجاد می کند؟ 

چالش‌های معمول رابطه زمانی تشدید می‌شوند که با یک پارتنر با اختلال شخصیت پارانوئید (PPD) در ارتباط باشید. اگر آنها به دنبال درمان یا کنترل این موضوع نباشند، ممکن است نتوانند دید واضحی از ادراکات اشتباه خود داشته باشند، بنابراین پارانویید آشفته آنها به واقعیت آنها تبدیل می شود. عدم تعادل بین دیدگاه آنها و حقایق واقعی در مورد شریک زندگی خود و رابطه می تواند چالش های متعددی ایجاد کند:

1- سوء ظن

آنها می توانند در برابر اعتماد به دیگران بسیار مقاوم باشند و حتی ممکن است در زمانی که با هم نیستید از شما بخواهند تا موقعیت و فعالیت خود را اثبات کنید. آنها ممکن است به عشق و ابراز احساسات شما هم شک کنند.

2- انتقاد

آنها ممکن است قضاوت کننده باشند؛ ممکن است آن را ابراز نکنند و یا ممکن است به صورت کلامی آن را بیان کنند؛ همچنین ممکن است به اشتباه شما یا دیگران را مقصر بدانند.

3- سرسختی

آنها ممکن است کینه داشته باشند و نسبت به ایده ها و مکالمات خود انعطاف ناپذیر باشند، به خصوص زمانی که به باورهای پارانوییدی اشتباه پایبند باشند.

4- بدبینی

آنها ممکن است یک نگرش کلی منفی داشته باشند که سبب شود از شادی و تجربیات عشق دوری کنند. آنها همچنین ممکن است درگیر تهدیدهای بالقوه و کشف شواهدی از آن تهدیدات باشند، حتی اگر در واقعیت هم مستندات خاصی نتوانند درباره ان موضوع پیدا کنند.

5- رازداری

آنها ممکن است از احساسات و راز های خود محافظت زیادی کنند و مشکوک شوند که دیگران نیز همینطور هستند. این موضوع همچنین می تواند به عنوان رفتار منفعل-تهاجمی نشان داده شود.

6- کنترل رفتار

 آنها ممکن است احساس کنند نیاز به کنترل دیگران در اطراف خود هستند. این مسئله می تواند شما را از حفظ سایر روابط سالم با خانواده و دوستان باز دارد، زیرا آنها بیش از حد به شما وابسته هستند و در فعالیت هایی که آنها همراه شما نیستند، مقاومت می کنند.

7- پارانویا

 آنها ممکن است دائماً نگران وفاداری دیگران از جمله وفاداری شما باشند.

علاوه بر رفتار شریک زندگی خود، احساسات و الگوهای رفتاری خود را در چارچوب رابطه در نظر بگیرید. اگر احساس فشار، منفی، استرس، انزوا از افراد و فعالیت‌هایی که قبلاً از آنها لذت می‌بردید، هستید و احساس می کنید باید مراقب هر رفتاری از سمت خود باشید، وقت آن رسیده است که به دنبال کمک  از سمت مشاوره خانواده باشید و برای بهبود شرایط زندگی خود اقدام کنید.

بدون کمک گرفتن از روش هایی درمانی، ممکن است فرد مبتلا به اختلال شخصیت شکاک در طول زمان به جای ایجاد یک الگوی سالم از اعتماد و همکاری با شما، در حال ایجاد باورهای اشتباهی باشد که شما و سایر افراد را درگیر می کند. بیماری بدبینی اغلب به عنوان یک اختلال جدی سلامت روان در نظر گرفته می‌شود و تشخیص دقیق و حرفه ای آن بسیار مهم است تا افراد بتوانند کمک مورد نیاز خود را دریافت کنند و به زندگی خود بازگردند.

درمان بیماری بدبینی (پارانوئید) از طریق مشاوره روانشناسی

افراد مبتلا به افکار پارانویید ممکن است به سختی به پزشک یا متخصص سلامت روان اعتماد کنند و ممکن است در پذیرش درمان مشکل داشته باشند. ایجاد یک رابطه مثبت با یک ارائه دهنده سلامت ممکن است زمان بر باشد، اما می تواند منجر به بهبودی شود. مشاوره روانشناسی می تواند برای موارد خفیف پارانوئید یا بیماری بدبینی مفید باشد.

این می تواند به فرد کمک کند تا بینش خود را نسبت به شرایط اتغیز دهد، با علائم کنار بیاید و دید واقع بینانه تری نسبت به انگیزه های دیگران داشته باشد. گفتار درمانی  می تواند به شما کمک کند افکار خود را آزمایش کنید و در مواجهه با موقعیت ها و افراد بهتر عمل کنید. شروع این کار ممکن است در ابتدا بسیار ناراحت کننده باشد، اما درمانگر باید حمایت زیادی از شما انجام دهد و کارها را با سرعتی در نظر بگیرد  که شما بتوانید آن را مدیریت کنید.

سوالات متداول

آیا بیماری پارانویید ارثی است؟

 علت دقیق PPD مشخص نیست، اما احتمالاً ترکیبی از عوامل بیولوژیکی و روانی را شامل می شود. این واقعیت که PPD در افرادی که خویشاوندان نزدیک مبتلا به اسکیزوفرنی دارند شایع‌تر است، نشان دهنده ارتباط ژنتیکی بین این دو اختلال است.

آیا بیماری پارانوئید درمان می شود؟

هیچ درمانی برای پارانوئید وجود ندارد، اما طبق شواهد برخی از درمان های روانشناسی یا دارویی می توانند کمک زیادی به افراد کنند و علائم را بهبود ببخشد. روان درمانی می تواند برای کمک به تغییر تفکر منفی و توسعه مهارت های مقابله ای برای بهبود روابط بسیار موثر باشد.

چگونه تست تشخیص پارانوئید دهیم؟

پارانویید را می توان توسط یک متخصص سلامت روان یا پزشک تشخیص داد. اگر پزشک شما هیچ دلیل فیزیکی برای علائمی که تجربه می کنید پیدا نکرد، ممکن است شما را برای ارزیابی کامل سلامت روان به روانپزشک یا روانشناس ارجاع دهد.