اختلال اضطراب اجتماعی یا همان فوبیای اجتماعی نوعی اضطراب است که باعث دوری از محیط های اجتماعی می شود. کسانی که مبتلا به این اختلال هستند هنگام صحبت کردن، ملاقات با افراد جدید و ورود به اجتماعات دچار اضطراب و ترس از اجتماع می شوند و شاید به نتیجه برسند ترس و اضطراب شان غیرمنطقی است، اما در مقابله کردن با آن ناتوان هستند.

خیلی ها این مشکل را با کمرویی و خجالتی بودن اشتباه می گیرند. اگرچه احساس خجالتی بودن شرایط را برای ورود به موقعیت های زندگی را سخت می‌کند، اما به اندازه اضطراب اجتماعی نخواهد بود. اضطراب اجتماعی مداوم و طاقت فرساست، بر فعالیت های روزمره مانند خرید تاثیرگذار است و حتی ممکن است زندگی عادی را مختل کند. خوشبختانه این مشکل قابل درمان است که برای کسب اطلاعات بیشتر و آشنایی با علائم و نحوه رفع آن در این مطلب حتماً همراه ما باشید.

اضطراب اجتماعی چیست؟

یکی از شایعترین اختلالات، اختلال اضطراب اجتماعی است که فرد ابتلا به آن در بسیاری از موقعیت ها مانند صحبت کردن در جمع، ملاقات با افراد جدید، حضور در محیط کاری و حتی رفتن به مدرسه دچار استرس می شود و تصور می‌کند نسبت به دیگران مورد بررسی ارزیابی و قضاوت قرار می گیرد. همچنین در مواقعی با علائمی همچون اضطراب یا استرس شدید روبرو می شود و نسبت به انجام کارهای روزمره در مقابل دیگران مانند خوردن یا نوشیدن، استفاده از سرویس بهداشتی احساس نگرانی می کند.

چنین فردی به دلیل تحقیر یا قضاوت کردن از طرف دیگران ترس و ناگهانی را در وجودش حس می کند و این ترس از اجتماع آن قدر شدید است که از کنترل فرد خارج می شود و حتی احتمال این که مانع رفتن به سرکار، مدرسه و انجام کارهای روزمره شود زیاد است. دسته دیگر ممکن است دچار اختلال اضطراب برای تعامل اجتماعی نشوند، اما حین اجرای آن و مواجه شدن با موقعیت حساس مانند سخنرانی، رقابت یا نواختن موسیقی روی صحنه با علائم اضطراب روبه‌رو شوند. جالب است بدانید خانم ها بیشتر از آقایان با این مشکل مواجه می شوند و در صورت عدم درمان احتمال اینکه مدت ها یا حتی تا پایان عمر ادامه دار باشد وجود دارد.

علل ایجاد اختلال اضطراب اجتماعی چیست؟

برای تشخیص اختلال اضطراب اجتماعی بهتر است با رایج‌ترین دلایل آن آشنا می شوید:

•     ویژگی های شخصیتی

کودکان یا نوجوانان  با خلق و خوی بیش از حد خجالتی روبرو هستند که این موضوع برای آنها خطرساز تلقی می‌شود و احتمال مورد آزار و اذیت، رفتار بد و خجالت زدگی قرار گیرند، وجود دارد

• 
  

      عملکرد برخی قسمت های مغز

قسمت های مغز که به ترس از اجتماع و اضطراب مربوط می شود روی ایجاد اضطراب اجتماعی اثرگذار است و نحوه تعامل مغز و بدن ممکن است نشانه های این اختلال را تشدید کند.

•     ریشه در خانواده

خطر بروز این اختلالات در بسیاری از خانواده ها وجود دارد، اما هنوز محققان دلایل اصلی بروز آن را پیدا نکردند. آنها مطالعات دقیق روی ارتباط مغز و بدن افراد مبتلا انجام داده اند تا بتوانند به صورت هدفمند تر روی درمان آن فوکوس کنند. علاوه براین راهکارهایی پیدا کردند که روی استرس و عوامل محیطی آن اثر گذار است.

افراد دچار اضطراب اجتماعی چه علائمی دارند؟

این دسته از افراد هنگام روبرو شدن با موضوعات اجتماعی و برقرار کردن ارتباط با دیگران با نشانه های زیر روبه رو می‌شوند:

• عرق کردن
• لرزیدن
• سرخ شدن صورت
• افزایش ضربان قلب
• حالت تهوع
• احساس بیماری معده
• احساس سفت شدن حالت بدنی
• صحبت کردن با صدای بیش از حد نرمال
• ناتوانی در برقراری تماس چشمی در کنار افرادی که نمی شناسند
• احساس ترس از اجتماع و خود آگاهی نسبت به قضاوت منفی دیگران
• دوری از مکان هایی که افراد ناشناس در آن حضور دارند.

فوبیای اجتماعی چه مشکلاتی برای فرد ایجاد می کند؟

این اختلال مشکلات زیادی ایجاد می کند که مهمترین آنها را در ادامه بیان می کنیم

• ابتلا به افسردگی 

در مواقعی که فرد  نمی تواند با دوستان، خانواده و همسرش ارتباط خوبی برقرار کند و برای ورود به محیط کاری دچار مشکل می شود، کم کم احساس افسردگی ایجاد می شود. مشکل افسردگی و اختلالات اضطراب در صورت عدم درمان ادامه پیدا می کند و تا پایان زندگی همراه فرد خواهد ماند.

• حس نگرانی بیش از حد 

فوبیای اجتماعی موجب احساس ترس و نگرانی هنگام قرار گرفتن در موقعیت اجتماعی می شود و فرد از عدم تایید از طرف دیگران واهمه دارد. این دسته از افراد همیشه از مرکز توجه قرار گرفتن می ترسند و حتی ممکن است رفتارهایشان با نگرانی و دلهره همراه باشد که دیگران نیز متوجه آن شوند.

• حس عجیب و احمق بودن 

از دیگر مشکلا فوبیای اجتماعی غیرعادی بنظر رسیدن و احساس احمق بودن است. به همین خاطر، خیلی ها از حضور در موقعیت های جدید دوری می کنند و در مواقعی که مجبور هستند با جمع جدیدی روبرو شوند استرس زیادی را تحمل می کنند.

• مختل دستاوردهای تحصیلی 

اضطراب در زندگی کودکان نیز بسیار خطرساز است و احتمال این که آن ها از شرکت در موقعیت های تحصیلی درخشان دور کند، وجود دارد. این دسته از کودکان همیشه برای حضور در مدرسه به دنبال بهانه هستند و هیچ تمایلی برای شرکت در سرگرمی های اجتماعی و موقعیت های دوستیابی نشان نمی دهند.

• از دست دادن اعتماد به نفس 

داشتن اعتماد به نفس تاثیر شگفتی در زندگی افراد دارد و موجب می شود در بسیاری از موقعیت های اجتماعی، تحصیلی و شغلی به موفقیت های بالایی دسترسی پیدا کنید. اما هنگام مواجه شدن با فوبیای اعتماد به نفس نیز ضعیف و ضعیف تر می شود و گاهی فرد به هیچ کدام از شرایط خود احساس رضایتی ندارد.

انواع اضطراب اجتماعی کدامند؟

مدل های مختلف اضطراب اجتماعی به دو دسته کلی خاص و منتشر تقسیم می شوند. کسانی که دچار اضطراب اجتماعی خاص هستند تنها اضطراب و ترس را در یک موقعیت تجربه می کنند اما افرادی که با اضطراب اجتماعی منتشر روبرو می شود در بسیاری از موقعیت ها احساس ترس و اضطراب را تجربه می کنند.

بیشتر افراد ابتلا به این مشکل با نوع منتشر روبرو هستند و هنگامی که در موقعیت های مختلف زندگی قرار می گیرد با احساس افسردگی سرزنش اضطراب نگرانی ترس و حقارت روبرو می شوند.  در ادامه بیشتر با این دو نوع اضطراب اجتماعی آشنا می شوید

1- اضطراب اجتماعی منتشر یا فراگیر

این اضطراب فراگیر به صورت نگرانی در مورد سلامتی، موقعیت شغلی، روابط خانوادگی و پول خودش را نشان می دهد و به طور مداوم فرد را آزار می دهد. علائم جسمی افراد مبتلا به اضطراب منتشر شامل بی قراری، تعریق، مشکل در بلعیدن، استرس و تکرر ادرار است که براساس تحقیقات انجام شده بسیاری از بزرگسالان با این عارضه روبرو هستند. خیلی از افراد نیز در برخی مراحل زندگی اضطراب فراگیر را تجربه می کنند. که برای درمان آن باید دوره های روان درمانی را بگذرانند یا یاد بگیرند چطور علائم آن را مدیریت کنند.

2- اضطراب اجتماعی خاص

نشانه های اضطراب اجتماعی خاص همانند مدل منتشر است، اما افراد مبتلا به آن تنها در برخی موقعیت ها دچار نگرانی می شوند و همانند اختلال اضطراب منتشر در هر موقعیت استرس های روزمره را تجربه نمی کنند. برای مثال، خیلی ها با احساس ترس شدید از اشیا، حیوانات و موضوعات خاص روبرو هستند و این فوبیا به بدترین شکل ممکن خودش را نشان می دهد. طوری که موجب می شود فرد از انجام  یا مواجه شدن با آن دوری کند.

از ترس های خاص می توان به ترس از مار، هواپیما، رعد و برق، باد و خون اشاره کرد در بیشتر مواقع این اختلال اضطرابی نیاز به درمان ندارد و ممکن است فرد در طول زندگی با  موضوع ترس و استرس خاصش روبرو نشود. اما اگر احساس شود زندگی بدلیل فوبیایی در حال تغییر است و مشکلات جدی به دنبال دارد بهتر است برای درمان آن برنامه ای داشته باشید.

علائم اظطراب اجتماعی خاص

• ترس زیاد از حد از موقعیت خاص 
• احساس وحشت و هراس از موضوعی که نسبت به آن فوبیا دارید.
• عدم تحمل از برخی شرایط زندگی به خاطر آن حس ترس دارید.
• عدم توانایی در رفع ترس هایی که حتی ممکن است غیرعادی بنظر رسد.
• دوری مداوم از موقعیت هایی که احساس ترس ایجاد می کند.

ریشه اضطراب اجتماعی در چیست؟

تنها با کمک روانشناس خوب می توان ریشه اختلال اضطراب واقعی را مشخص کرد. با پیدا کردن موضوع اصلی راحت‌تر می‌توان روی درمان اختلالات اضطرابی اجتماعی تمرکز نمود و راه های موثرتری برای رفع آن ایجاد کرد. از بهترین راهکارها این است که نوع اضطراب را بشناسید، راهکارهای درمانی را بسنجید و برای رهایی از اضطراب اجتماعی اقدامات مختلفی را امتحان کنید.

بد نیست ریشه های اصلی آن را بشناسید:

• عوامل محیطی 

عوامل محیطی مختلف موجب اختلال اضطراب اجتماعی می شود  که در مراحل مختلف رشد  سلامتی روان را به خطر می اندازد. در صورت ابتلا یکی از خانواده شما به این اختلال، احتمال روبرو شدن شما نیز به این بیماری افزایش می یابد. برای مثال، والدین می توانند به صورت ناخودآگاه از طریق بیان کلمات یا انتقال احساس در موقعیت های اجتماعی این مشکل را نیز در کودکانشان ایجاد کنند.

علاوه براین باید رفتار کودک را در موقعیت اجتماعی بررسی کنید، برای مثال آیا کودک از شرکت در کلاس های بازی خودداری می کند؟ آیا کودک مداوم از سمت دیگر بچه ها مورد تمسخر واقع می شود؟ اگرچه تجربه این مشکلات در این سن رایج است اما در سال های جدید می تواند روی ایجاد ترس و دلهره های مختلف اثرگذار باشد.

• عوامل اجتماعی 

عوامل اجتماعی نیز در بروز این مشکل موثر است که گاهی بدلیل وجود فرهنگی با تمایلات مشترک و اثربخش باعث رشد آن می شود.

• ژنتیک 

اگر احساس می کنید دچار به این بیماری هستید بهتر است به ژن های تاثیرگذار بر ابتلا به این بیماری نگاهی بینداید. معمولا بستگان نزدیک مبتلا به اضطراب اجتماعی شما را هم در برابر بروز آن قرار می دهند. درصد وراثت این بیماری متفاوت است، اما بین 30 الی 40 درصد متغییر می باشد.

روش های درمان اختلالات اضطراب اجتماعی چیست؟

روش های مختلفی برای درمان این اختلال وجود دارد، اما این که کدام روش روی بیمار تاثیر بهتری می گذارد به آزمون و خطا نیازمند است. همچنین برخی افراد تنها با یک روش درمانی مشکل خود را رفع می‌کند، اما برخی دیگر باید برای رفع مشکلات و احساس استرس و اضطراب از ترکیبی از درمان ها استفاده کنند. بنابراین با مراجعه به روانشاس خوب و انجام مراقبت‌های اولیه نوع درمان مشخص می شود و در صورت عدم نتیجه درست ممکن است پزشک بیمار را به یک متخصص سلامت روان معرفی کند. گزینه های درمانی شامل موارد زیر است:

1- درمان شناختی رفتاری

در این راه کار کمک می کند راه حل هایی که به مدیریت اضطراب و استرس می پردازد را بیاموزید و چگونه از احساس منفی و افکار نادرست دوری و آنها را با حس بهتر و افکار مثبت جایگزین کنید.

2- درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد

افراد با کمک این روش به ذهن آگاهی پذیرش رفتار ها دست می یابد تا بهتر متوجه شوند چگونه با احساسات نادرست زندگی با ارزش خود را آغاز کنند.

3- گروه درمانی یا گروه حمایتی

این راهکار با کمک مهارت ها و تکنیک های اجتماعی به افراد می آموزد چگونه در محیط های اجتماعی قرار بگیرد و با دیگر افراد تعامل برقرار کند. با شرکت در کارهای گروهی متوجه می شوید شما تنها نیستید و باید برای رفع آن از راهکارهای عملی نیز استفاده کنید.

4- مشاوره درمانی

این رو شامل گفت و گو و ایجاد تعامل بیشتر است که فرد با حس اطمینان به صورت انفرادی و گروهی جلسات مشاوره فردی را می گذراند.

چه افرادی در معرض اضطراب اجتماعی هستند؟

این اختلال بیشتر در دوران کودکی و اوایل نوجوانی خودش را نشان می دهد و کم پیش می آید که افراد بعد از 25 سالگی با این مشکل مواجه شوند. کسانی که دچار این بیماری هستند برای مواجه شدن با شرایط استرس زا دچار ناتوانی می شوند و به مصرف مواد، خوردن برخی غذاها و دیگر کارها روی می آورند و حتی ممکن است به سلامتی خود صدمه بزنند. این دسته از افراد هنگام مواجه شدن با اضطراب و ترس متوجه موقعیت نیستند و تا جای غرق در نگرانی می شوند که علائم مختلفی مانند تپش قلب، لرزش صدا، حالت تهوع، تعریق زیاد و سرخ شدن درون آن ها پیدا خواهد شد.

چگونه با افراد دارای اختلال اضطراب اجتماعی رفتار کنیم؟

یکی از راهکارهای خوب برای مواجه شدن با افراد دچار به این اختلالات این است که اطلاعات زیادی در این مورد به دست آورید و در مورد علائم خطرساز تحقیق کنید. گزینه های درمانی مختلف را یاد بگیرید و اطلاعات خود را به روز نگه دارید. اگر خودتان نیز با این اختلال مواجه هستید احساسات خود را با فردی قابل اطمینان در میان بگذارید و گفتگویی صادقانه با او داشته باشید. اگر فکر می کنید یکی از دوستان یا اعضای خانواده با اختلال اضطراب اجتماعی دست و پنجه نرم می کند هنگام صحبت کردن با او سعی کنید اطمینان خاطر  ایجاد کنید تا نگرانی های خود را با شما مطرح کند.

باید بدانید چه زمانی نیاز به کمک دارید. زمانی که اضطراب شما زندگی به مشکلات مختلفی برای دیگر عزیزان ایجاد می کند مانند دوری از قرار گرفتن در موقعیت های اجتماعی ضروری و یا حضور در جمع دوستان و خانواده وقت آن رسیده است که به فکر درمان قطعی باشید و در مورد سلامت روان خود با روانشناس حرفه ای صحبت کنید.

درمان مشکلات اضطراب اجتماعی از طریق مشاوره روانشناسی

با کمک مشاوره روانشناسی می توان رفتار درمانی و شناختی رفتاری را برای کاهش اضطراب و استرس ها تجربه کرد و افکار منفی که موجب اختلال اضطراب می شود را از بین برد. بهترین راهکار برای درمان اضطراب اجتماعی قرار گرفتن در معرض موقعیت و چیزی است که از آن دوری می کنیم و احساس ترس را دو چندان می‌کند.

در این راستا فرد در موقعیت ترسناک قرار می گیرد؛ طوری که این اعتماد در دل او ایجاد می‌شود که هیچ خطری در این موقعیت او را تهدید نمیکند و در آخرین مرحله نیز راهکارهایی به او یاد داده می شود که درصورت عدم تایید شدن بدترین اضطرابش را تصویر سازی و با واکنش های سازنده با ترسش مقابله کند. این روش درمانی با نظارت تراپیست انجام می شود و با روش هایی مانند تنفس عمیق اضطراب ها و تنش های منفی قابل کنترل است.

سوالات متداول

آیا می توانم اضطراب اجتماعی و خودم درمان کنم؟

اگرچه درمان این مشکل با کمک متخصص روان درمانگر انجام می شود، اما برخی تکنیک ها برای مدیریت موقعیت های خطرساز قابل امتحان است. برای این کار منظم ورزش کنید و به اندازه کافی بخوابید. همچنین آموختن مهارت های کاهش استرس بسیار کمک کننده است.

آیا احساس خجالتی بودن عامل اختلال اضطراب اجتماعی است؟

اگرچه این دو عامل بسیار شبیه به هم است، اما تفاوت هایی میان خجالتی بودن و اضطراب اجتماعی وجود دارد، مانند شدت ترس.

آیا آزمایشی برای تشخیث اضطراب اجتماعی وجود دارد؟

این مشکل را نمی توان از طریق خون یا اشعه ایکس تشخیص داد. اما با مصاحبه بالینی یا صحبت با درمانگر کاملا قابل حدس است.

آیا اضطراب اجتماعی بدون درمان قابل رفع است؟

این مشکل در برخی مواقع کم کم از بین می رود. اما در اکثر اوقات نیاز به دانستن مهارت های مناسب دارد.