اسکیزوفرنی یکی از پیچیده‌ترین اختلالات روانی است که بر روی تفکر، احساسات و رفتار فرد تأثیر می‌گذارد. این اختلال معمولاً در دوران بزرگسالی آغاز می‌شود و به طور مستمر و مزمن تحت تأثیر قرار می‌گیرد. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی تجربه های بی‌نظیری را تجربه میکنند، که اغلب شامل هلاوس، توهمات، افکار ناهنجار و انزوای اجتماعی است.
در این مقاله، قصد داریم به شما اطلاعات کاملی درباره روان گسیختگی ارائه دهیم تا بهتر بتوانید این اختلال را درک کنید و به خود و افرادی که به آن مبتلا هستند، کمک کنید.
اسکیزوفرنی یا جنون جوانی چیست؟
اسکیزوفرنی یا روان گسیختگی یک بیماری روانی است که باعث می شود فرد تجربه تغییر یافته ای از واقعیت داشته باشد. این یعنی زمانی که افراد دچار هذیان و توهم می شوند، در واقع روان پریشی را تجربه میکنند. اسکیزوفرنیا روی افکار، ادراکات و رفتار افراد تأثیر می گذارد و در توانایی آنها برای عملکرد در محل کار، مدرسه یا ارتباط با افراد دیگر اختلال ایجاد می کند.
افراد مبتلا به اسکیزوفرنیا اغلب در جامعه طرد می شوند که می تواند یکی از بزرگترین مشکلات آنها باشد. درک این بیماری برای بسیاری از مردم سخت است و افسانه های زیادی در مورد اسکیزوفرنیا وجود دارد. آنها اختلال دو قطبی ندارند و فقط تعداد بسیار کمی از افراد مبتلا به اسکیزوفرنیا به خشونت رو می آورند. با این حال، افراد مبتلا به اسکیزوفرنیا نسبت به جمعیت عمومی، نرخ خودکشی بالاتری دارند.
نشانه‌ها و علائم اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی یکی از اختلالات روانی پیچیده است که با شناخت هر چه بیشتر در مورد نشانه‌ها و علائم آن، می‌توان هر چه سریعتر فرایند تشخیص و درمان آن را آسان‌تر کرد. علائم اسکیزوفرنی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- توهم – شنیدن یا دیدن چیزهایی که خارج از ذهن وجود ندارند
- هذیان – باورهای غیرعادی که بر اساس واقعیت نیستند
- افکار و گفتار درهم بر اساس توهم یا هذیان
- از دست دادن علاقه به فعالیت های روزمره
- عدم تمایل به مراقبت از خود مانند عدم توجه به بهداشت شخصی
- تمایل به دوری از افراد، از جمله دوستان
- احساس جدا شدن از احساسات یا عواطف خود
مراحل اسکیزوفرنی چیست؟
از اوایل تاریخ پزشکی، اسکیزوفرنیا به عنوان یکی از بیماری های روانی شناخته شده است که تأثیرات عمیقی بر روی زندگی فرد مبتلا دارد. این اختلال برای هر فرد ممکن است متفاوت باشد اما در کل شامل سه مرحله اصلی است:
1. مرحله پرودرومال:
در این مرحله اولیه، تغییرات پنهانی در رفتار، اندیشه‌ها و احساسات خود را نشان می‌دهید. احساسات بیشتری از اضطراب، خود بزرگ بینی اجتماعی، کاهش تحریک، مشکل در تمرکز و تغییرات در الگوی خواب ممکن است تجربه شوند.
2. مرحله فعال:
در این مرحله، بروز علائم روانی فعال مشخص می‌شود. سفسطه‌ها، هالوسیناسیون‌ها، سخنان نامرتب، رفتار نامنظم و کاهش توانایی خودمراقبتی بیشتر به چشم می‌خورند. در این مرحله اسکیزوفرنیا تشخیص داده می‌شود.
3. مرحله باقیمانده:
در بیشتر موارد در این مرحله، افراد علائمی مثل توهم یا هذیان را تجربه نمی‌کنند. در کل، مرحله بعدی بیماری اسکیزوفرنیاا شبیه به مرحله پرودرومال یا مقدماتی است. در این مرحله، افراد ممکن است علایم منفی مانند افسردگی، کاهش انگیزه، کمبود انرژی یا داشتن خلق و خوی ناپسند تجربه کنند.
لازم به ذکر است که همه افراد مبتلا به این اختلال تمامی این مراحل را تجربه نمی‌کنند و مرزهای بین آنها میتواند مبهم باشد. مدیریت علائم با روان درمانی و پشتیبانی موثر بسیار حائز اهمیت است.
روانشناسان مهارت‌های لازم را برای تشخیص درست و زمان‌سنجی این اختلال دارند. دکتر مهسا کاشفی زاده میتواند به تداوم درمان صحیح و به موقع و در نتیجه به بهبود بیماران کمک کند. همچنین ممکن است افراد اختلالات دیگری مثل اختلال شخصیت مرزی راه نیز تجربه کنند که با مراجعه به روانشناس میتوانند آن را نیز کنترل کنند.
انواع اسکیزوفرنی کدامند؟
اختلال اسکیزوفرنیا یکی از اختلالات روانی شایع است که بر اساس علایم و نشانه های خاص خود دسته بندی می شود. علایم و نشانه های روانگسیختگی برای هر فرد متفاوت است، این اختلال در اکثر موارد با دسته بندی های زیر شناخته می شود:
1- اسکیزوفرنی پارانوئید (Paranoid schizophrenia):
این همان تصویری از این اختلال است که به طور گسترده در فیلم ها و رسانه ها به تصویر کشیده شده است. روانگسیختگی پارانوئید با توهمات بینایی و شنوایی مکرر، درگیر بودن با یک یا چند هذیان، گفتار نامرتب، مشکل در تمرکز، و اختلال رفتاری قابل توجه مشخص می شود.
2- روانگسیختگی کاتاتونیک (Catatonic schizophrenia):
کاتاتونیا با حرکت بیش از حد مشخص می شود که به آن هیجان کاتاتونیک گفته می شود یا کاهش حرکت که به عنوان بی حسی کاتاتونیک شناخته می شود.افرادی که کاتاتونیا را تجربه می کنند ممکن است به محرک ها واکنش نشان ندهند، اغلب در موقعیت های بدن عجیب باقی می مانند، حرکات عجیب و غریب انجام می دهند و ممکن است سفتی شدید اندام ها را تجربه کنند.
3- روانگسیختگی منفی (Negative schizophrenia):
در این نوع اسکیزوفرنی، بیماران با علایمی مانند بی‌انگیزگی، انزجار، افسردگی شدید و کاهش تمایل به فعالیت‌های اجتماعی مواجه هستند.
4- روانگسیختگی باقیمانده (Residual.sch)
اسکیزوفرنیا باقیمانده می تواند تا حدودی گیج کننده باشد. این تشخیص زمانی مورد استفاده قرار گرفت که فردی قبلاً مبتلا به این اختلال تشخیص داده شده بود و دیگر علائم برجسته ای مانند هذیان و توهم را تجربه نمی کرد، اما هنوز علائمی مانند عاطفه صاف، مشکلات روانی حرکتی و اختلال در گفتار را نشان می دهد.
5- روانگسیختگی تمایز نیافته (Undifferentiated.sch)
روانگسیختگی تمایز نیافته تشخیصی بود که برای توصیف کسانی که علائمشان در بیش از یک زیرگروه این اختلال قرار می‌گیرد استفاده می‌شد. برای مثال، ممکن است یک فر همزمان هم هذیان و هم توهم همراه با رفتار کاتاتونیک و مشکلات شناختی را تجربه کند.
علل بیماری اسکیزوفرنی چیست؟
روانگسیختگی شامل تغییرات پیچیده ای در عملکرد مغز است، اما کارشناسان هنوز دلایل دقیق آن را نمی دانند. افراد در صورت داشتن سابقه این بیماری در یکی از اعضای خانواده، بیشتر در معرض ابتلا به اسکیزوفرنی هستند. در جمعیت عمومی، از هر 500 نفر فقط 1 نفر شانس ابتلا به روانگسیختگی را دارند. احتمال ابتلا به این اختلال در افرادی که والدین یا خواهر و برادری با سابقه این بیماری دارند، 1 در 10 است.
اگر فردی استعداد ژنتیکی برای روانگسیختگی داشته باشد، عواملی مانند استرس یا مواد مخدر (ماری جوانا، ال اس دی و…) می تواند محرک شدیدی برای بروز ان باشد.
سوءتغذیه، برخی عفونت‌های جدی در بارداری و عوارض زایمان میتواند خطر ابتلای کودک به روانگسیختگی را در مراحل بعدی زندگی افزایش دهد. افرادی که خشونت یا تروما را تجربه کرده اند نیز در معرض خطر بیشتری هستند.
تست و تشخیص اسکیزوفرنی
فقط یک روانپزشک و متخصصان این حوزه میتواند به درستی تشخیص روانگسیختگی بدهد. روانپزشک از طریق مشاوره فردی درباره سلامت روانی شما صحبت می‌کند.
این مکالمه ممکن است شامل موضوعات زیر باشد:
- علائم و تجربیات شما
- احساسات، افکار و اقدامات شما
- سلامت و رفاه فیزیکی شما
- روابط اجتماعی و خانوادگی
- استفاده از مواد مخدر یا الکل
- تجربیات گذشته، از جمله مشکلات مشابه
در طول این مکالمه هرچه شفاف‌اندیش‌تر و راستگوتر باشید، برای روانپزشک آسان‌تر خواهد بود. این به آنها کمک می‌کند تا به تشخیص صحیح برسند و درمان مناسبی به شما ارائه کنند. در صورتی که وجود این اختلال را در خود یا یکی از اطرافیان خود مشاهده می‌کنید میتوانید با دکتر مهسا کاشفی زاده در ارتباط باشید تا به درستی بتوانید علت رفتار های موجود را درک کنید و زودتر نسبت به بهبودی حرکت کنید.
عوارض اسکیزوفرنی چیست؟
روانگسیختگی درمان نشده میتواند منجر به مشکلات شدیدی شود و بخش های مختلف زندگی تحت تأثیر قرار دهد. عوارضی که این اختلال ممکن است ایجاد کند عبارتند از:
- خودکشی، اقدام به خودکشی و افکار خودکشی
- اختلالات اضطرابی و اختلال وسواس اجباری (OCD)
- افسردگی
- سوء مصرف الکل یا سایر داروها، از جمله نیکوتین
- ناتوانی در کار یا حضور در مدرسه
- مشکلات مالی و بی خانمانی
- انزوا شدید اجتماعی
- مشکلات بهداشتی و پزشکی
- قربانی شدن
- رفتار پرخاشگرانه، (اگرچه غیر معمول است)
راه های درمان بیماری اسکیزوفرنی
روان گسیختگی بیشتر از هر زمان دیگری قابل درمان و کنترل است. برخی از افراد ممکن است به صورت کامل بهبود یابند و برخی از افراد دیگر ممکن است علائمی داشته باشند که می‌آیند و می‌روند. درمان باید تحت نظر روانپزشک باشد. همچنین ممکن است تیمی از متخصصان مختلف سلامت روان شامل پزشکان، پرستاران سلامت روان، مددکاران اجتماعی، کاردرمانگران، روانشناسان بالینی باشد. شما میتوانید با کمک گرفتن از دکتر مهسا کاشفی زاده، دکتر روانشناس، در کنار روش‌های زیر به بهبودی این بیماری کمک کنید.
1- داروها
دارو شکل اصلی درمان روانگسیختگی است. داروهای ضد روان پریشی می توانند علائم اصلی مانند توهم و هذیان را کاهش دهند.
عملکرد این داروها ممکن است نیاز به صبوری داشته باشد بنابراین لازم است به زودی از آنها ناامید نشید و داروهای مختلف را برای بهبودی با توجه به پیشنهاد روانپزشک خود استفاده کنید.
2- درمان های روانشناختی
درمانهای روانشناختی میتوانند به افراد در درک و مدیریت علائم خود و یادگیری راه‌های جدید مقابله کمک کنند. گزینه ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- رفتار درمانی شناختی (CBT)
- روان درمانی حمایتی
- خانواده درمانی
- حمایت جامعه
برخی از افراد مبتلا به جنون جوانی ممکن است نیاز به توانبخشی و آموزش مهارت داشته باشند تا به آنها کمک کند تا به کار یا تحصیل بازگردند.
3- درمان بیمارستانی
برخی از افراد مبتلا به جنون جوانی نیاز به درمان در بیمارستان دارند. بستری شدن در بیمارستان زمانی که علائم شدید هستند یا در خانه امکان مدیریت آن را ندارد ، موثر خواهد بود.
اثرات مثبت درمان بیماران اسکیزوفرنی
قدم گذاشتن در مسیر درمان و بهبودی این بیماری میتواند مزیت‌هایی برای شخص و افرادی که با آنها در ارتباط است داشته باشد این اثرات مثبت ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کاهش علائم: درمان موثر میتواند علائم جنون جوانی مانند هالوسیناسیون‌ها، سفسطه و رفتارهای غیرعادی را به طور قابل توجهی کاهش دهد.
- بهبود عملکرد: با کاهش علائم، بیماران قادر به انجام فعالیت‌های روزمره مانند خواب به موقع، مدیریت بهداشت شخصی، حضور در محیط کار و ارتباط با دیگران بهبود می‌یابند.
- افزایش رشد روانی: درمان موثر میتواند روانشناسی بیماران را تقویت کند و باعث افزایش احساس خوشبختی، خشنودی، رضایت زندگی و حالت عمومی بهتر شود.
- بهبود کیفیت زندگی: با کاهش علائم و بهبود عملکرد، کیفیت زندگی بیماران اسکیزوفرنیا به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌یابد. این شامل بهبود روابط اجتماعی، توانایی انجام فعالیت‌های لذت‌بخش و بهبود قابل توجه در حالات روحی و احساسی است.
نتیجه گیری
بروز بیماری روانگسیختگی دلایل مختلفی از جمله ژنتیک، محیطی و شیمیایی دارد. این بیماری باعث تحلیل شخصیت و حواس، اضطراب، تعقیب وسواسی، و تغییر رفتاری شده و میتواند در صورت عدم درمان، تبدیل به یک مشکل جدیتر شود. برای اینکه بیماران روانگسیختگی به بهترین شکل ممکن مورد درمان قرار بگیرند و به سبب مشکلات خود زندگی کنار بیایند، لازم است به نوع درمانی مناسب و بستری‌سازی جهت درمان بیمار مراجعه شود.
امروزه، مشاوره روانشناسی و روان‌پزشکان، با استفاده از روش‌های تشخیصی و درمانی پیشرفته، بیماران روانگسیختگی را بهبود داده و از این بیماران پشتیبانی میکنند. مراجعه به روانشناس دکتر مهسا کاشفی زاده برای بیماران روانگسیختگی بسیار حائز اهمیت است، چرا که به عنوان یک روانشناس متخصص، وی میتواند به بیماران روانگسیختگی در روند تشخیص و درمان آنها کمک کند و زندگی بهتری را برای آنها به ارمغان بیاورد.
سوالات متداول
۱. اسکیزوفرنی چیست و چه علائمی دارد؟
اسکیزوفرنیا یک بیماری روانی خطیر است که به طور عمده با اختلال در تفکر، عواطف و رفتار همراه است. علائم آن میتواند شامل شنیدن صداها یا دیدن چیزهایی که وجود ندارد، وهم (داشتن اعتقادات غلط و غیرقابل اثبات)، اختلال در گفتار و اندیشه، انزوا و بی‌انگیزگی و عدم توانایی در تمرکز و توجه باشد.
۲. آیا روانگسیختگی قابل درمان است؟
بله، روانگسیختگی قابل درمان است. با مداخلات و درمانهای صحیح، بیماران میتوانند بهبود یابند و در کنترل علائم بیماری کمک بزرگی صورت گیرد. تلفیق درمان دارویی با درمانهای روانشناسی مانند درمان شناختی-رفتاری و درمان خانواده معمولاً موثرترین روش در مدیریت این بیماری است.
۳. آیا روانگسیختگی به وراثت میرسد؟
بله، عوامل ژنتیکی نقش مهمی در روانگسیختگی ایفا میکنند. پژوهشها نشان دادهاند که وجود یک فرد در خانواده با روانگسیختگی، ریسک افزایش یافته برای بقیه اعضای خانواده برای ابتلا به این بیماری را نشان میدهد. با این حال، نقش عوامل محیطی نیز مهم است و میتواند در کنار عوامل ژنتیکی تأثیر گذاشته باشد.