یکی از افسردگی‌های مهم و ناشناخته، افسردگی فصلی است. این افسردگی نشانه‌ها و علائم مختلفی دارد که از طریق آن می‌توان دچار شدن به این نوع افسردگی را تشخیص داد. در صورتی که شما هم تمایل دارید که در مورد اختلال زمستانی و تابستانی یا همان افسردگی فصلی بیشتر بدانید تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

منظور از افسردگی فصلی چیست؟

قبل از هر چیز بهتر است که بدانیم اصولا افسردگی فصلی به چه افسردگی می‌گویند. در این نوع از افسردگی فرد مورد نظر در بعضی از ماه‌های سال بدون علت خاصی، حال احساسی و عاطفی خوبی ندارد. این اختلال که به اختلال عاطفی فصلی (SAD) مشهور است متناسب با یک الگوی فصلی خود را نشان می‌دهد. در اکثریت موارد این اختلال بیشتر در فصل‌های سرد و زمستانی و بیشتر برای زنان و نوجوانان اتفاق می‌افتد.

علت ایجاد افسردگی فصلی چیست؟

حالا که با مفهوم افسردگی فصلی آشنا شده‌اید، نوبت به آن رسیده است که علل بروز آن را با هم بررسی کنیم. با بررسی تحقیقاتی که در این حوزه انجام شده است به این نتیجه می‌رسیم که هیچ علل و دلایل مشخصی برای بروز این نوع افسردگی وجود ندارد. اما بعضی از مواردی که در این زمینه تاثیرگذار هستند را در ادامه با هم بررسی خواهیم کرد.

‌1- داشتن سابقه افسردگی

افرادی که دارای انواع مختلفی از حالت‌های افسردگی هستند ممکن است که با تغییرات فصلی این نشانه‌های افسردگی در آن‌ها بیشتر یا کمتر شود. این موضوع می‌تواند نشان دهنده بروز افسردگی مربوط به فصول سال در فرد مورد نظر باشد.

2- داشتن سابقه افسردگی در اعضای خانواده

ممکن است که بعضی از اعضای خانواده دچار افسردگی‌های مختلف از جمله افسردگی فصلی باشد که این موضوع بر سایر اعضای خانواده نیز تاثیرگذار خواهد بود.

3- افت سروتونین مغز

در بعضی از ماه‌های سال به دلیل اینکه نور خورشید کمتر از سایر مواقع است، سروتونین در مغز به مقدار کمتری ترشح می‌شود. سروتونین یک ماده شیمیایی در مغز است که  انتقال دهنده عصبی است. سروتونین  می‌تواند در خلق و خوی افراد تاثیرگذار باشد. کاهش ترشح سروتونین می‌تواند بروز افسردگی فصلی را در پی داشته باشد.

4- تغییر ساعت بیولوژیکی بدن

یکی از اتفاقات دیگری که در بعضی از ماه‌های سال اتفاق می‌افتد این است که مدت زمان روز یا شب بسیار زیاد یا کم می‌شود. این موضوع ساعت بدن افراد را دچار اختلال می‌کند و این موضوع می‌تواند در تنظیم ساعت خواب و بیداری آن‌ها نیز تاثیرگذار باشد. این موضوع می‌تواند یکی از علل بروز بیماری SAD باشد. از طرفی این موضوع برای افرادی که در مناطق جغرافیایی خاصی زندگی می‌کنند که شب‌های زمستانی بسیار طولانی دارد، بیشتر از سایر مناطق اتفاق می‌افتد.

5- تغییر سطح ملاتونین مغز

 ملاتونین نیز که یکی دیگر از هورمون‌های مربوط به خلق و خوی و الگوهای خواب است در بعضی از فصول سال کمتر یا بیشتر ترشح می‌شود، این موضوع هم می‌تواند از علل بروز اختلال عاطفی فصلی باشد.

علائم افسردگی فصلی (SAD) چیست؟

بعد از اینکه با علل و مفهوم کلی اختلال عاطفی فصلی یا همان SAD آشنا شدیم حالا نوبت به آن رسیده است که علائم و نشانه‌های این نوع از افسردگی را با هم بررسی کنیم. نشانه‌های این نوع از افسردگی می‌تواند در هر فردی به یک شکلی بروز و ظهور کند. اما یک سری الگوهای تکرار شونده که در این نوع از علائم وجود دارد را در ادامه این مطلب برای شما لیست کرده‌ایم. به این موضوع مهم توجه کنید که بیماری SAD نشانه‌های متفاوتی در فصول تابستان و زمستان دارد. در ابتدا نشانه‌های مهم این اختلالات را برای فصل زمستان که افسردگی در آن شایع‌تر است را با هم بررسی خواهیم کرد.

• خوابیدن بیشتر از حد متعادل
• افزایش وزن ناگهانی و بروز چاقی
• کاهش میل جنسی
•  افزایش تحریک پذیری افراد 
• احساس خستگی همیشگی و نداشتن انرژی 
• اشتیاق و تمایل زیاد به غذاهای پرکربوهیدرات
•  افزایش تحریک پذیری و عصبی شدن
• علائم و بروز اختلالات فی فصلی در فصل تابستان
• کم خوابی یا بی خوابی
•  کم اشتها شدن 
• کاهش وزن بدون علت خاصی 
• افزایش استرس و اضطراب
•  هجوم افکار خودکشی ( در صورت شدید بودن افسردگی فصلی)

افسردگی فصلی چه مشکلاتی برای فرد ایجاد می کند؟ 

بعد از اینکه علائم و نشانه‌های اختلالات عاطفی فصلی را با هم بررسی کردیم حالا باید ببینیم که اصولاً این نوع از افسردگی می‌تواند چه مشکلاتی را برای افراد ایجاد کند.

1- گوشه گیری و منزوی شدن 

اصولاً گوشه گیری و منزوی شدن می‌تواند یکی از نشانه‌های مهم در هر نوعی از افسردگی باشد. اختلالات فصلی نیز یکی از این افسردگی‌ها است که گوشه‌گیری می‌تواند نشانه‌ای از آن باشد.

2- سوء مصرف مواد مخدر و اعتیاد به آن

بسیاری از افراد به دلیل بروز اختلالات بسیار زیادی که در نتیجه این نوع از افسردگی به وجود می‌آید به مصرف مواد مخدر و اعتیاد به آن روی می‌آورند.

3- هجوم افکار خودکشی

بسیاری از افراد علت بروز نشانه‌های این نوع از افسردگی را نمی‌دانند و از همین رو نمی‌دانند که دچار بیماری SAD شده‌اند. این موضوع باعث می‌شود که دائماً افکار خودکشی به سراغ آن‌ها بیاید. به همین دلیل است که پیشنهاد می‌شود حتماً با علائم این نوع از افسردگی آشنا شوید تا در صورتی که بعضی از آن‌ها در شما بروز کرد در جهت درمان آن اقدام کنید.

4- بروز مشکلات و چالش‌هایی در محیط های تحصیلی و شغلی

با بروز بعضی از نشانه‌ها و علائم این نوع از افسردگی مثل پرخوابی، افزایش استرس و …. مشکلات و چالش‌های زیادی برای افراد در محیطی که مشغول به کار هستند و یا در محیط‌های تحصیلی به وجود می‌آید.

 5- افزایش اضطراب و استرس

اضطراب و استرس یکی از رایج‌ترین مشکلاتی است که در زمان بروز این نوع از افسردگی در افراد دیده می‌شود. گاهی افزایش این اضطراب و استرس می‌تواند تا حدی باشد که زندگی این افراد را دچار اختلال و مشکل کند.

 6- کم اشتهایی یا پرخوری غیرعادی

کم اشتهایی یا پرخوری غیرعادی در افرادی که به این نوع از افسردگی دچار هستند می‌تواند آن‌ها را با چاقی افراطی یا لاغری بیش از اندازه روبرو کند.

انواع اختلال عاطفی فصلی کدامند؟ 

همانطور که می‌دانید و از اسم آن مشخص است اختلال عاطفی فصلی متناسب با یکسری الگوهای مشخص و در فصل‌های مختلف سال رخ می‌دهد. به صورت کلی این اختلال را به دو دسته اختلال عاطفی فصل زمستان و اختلاف عاطفه فصل تابستان دسته‌بندی می‌کنند.

1- اختلالات عاطفی در زمستان و پاییز

منظور از اختلال فصل پاییز و زمستان یعنی فصولی از سال که هوا سرد و روزهای کوتاه و شب‌های طولانی را در پی دارد به همین دلیل در این دسته بندی فصل پاییز و زمستان قرار می‌گیرند. آمار نشان می‌دهد که بیماری SAD در فصل زمستان بسیار رایج‌تر و بیشتر از این اختلال در فصول گرم سال است. معمولاً در این فصول به این دلیل که شب‌های طولانی دارد افراد نور کمتری دریافت می‌کنند و همچنین به دلیل سردی هوا معمولاً در منزل خود هستند و کمتر به بیرون از منزل و یا به مهمانی و دیدار دیگران می‌روند که این موضوع می‌تواند اختلال عاطفی در فصل زمستان را تشدید کند.

2- اختلالات عاطفی فصل تابستان

منظور از اختلالات عاطفی فصل تابستان فصل بهار و تابستان است که هوا رو به گرمی و روزهای طولانی و شب‌های کوتاه را در پی دارد. اما بعضی از افراد نیز در فصول گرم سال مثل بهار و تابستان دچار این اختلال می‌شوند. این افراد معمولاً در این فصول اضطراب و استرس شدیدی را تحمل می‌کنند و غروب‌های آفتاب برای آن‌ها بسیار دلگیر و اذیت کننده است. این اختلالات می‌تواند تا حدی پیش برود که افراد به مصرف انواع مواد مخدر روی بیاورند و یا دائماً افکار خودکشی و ناامیدانه به آن‌ها هجوم آورد. به صورت کلی مشاوره و روانشناسی می‌تواند برای تمامی این افراد راهگشا و کاربردی باشد.

چه افرادی در معرض اختلال عاطفی فصلی هستند؟

سوالی که ممکن است در این قسمت برای شما هم پیش آمده باشد این است که معمولاً چه افرادی بیشتر دچار این بیماری SAD می‌شوند و آیا شما جز این دسته هستید یا خیر؟ آمار نشان می‌دهد که خانم‌ها بسیار بیشتر از آقایان دچار این اختلال می‌شوند. همچنین این اختلالات عاطفی بیشتر در نوجوانان و جوانان رخ می‌دهد تا میانسالان. اما اگر بخواهیم به طور لیست‌وار، بیشترین افرادی که دچار این اختلال عاطفی می‌شوند را نام ببریم لیست زیر به وجود خواهد آمد.

1. افرادی که در مناطق جغرافیایی دور از خط استوا زندگی می، کنند و معمولاً شب‌ها و زمستان‌های طولانی را تجربه می‌کنند.
2. داشتن سابقه خانوادگی در بیماری‌های روانی و افسردگی، می‌تواند در میزان درگیر شدن افراد به این اختلال تاثیرگذار باشد.
3. افرادی که در گذشته دچار بعضی از دیگر بیماری‌های روانی و افسردگی از جمله دوقطبی اسکیزوفرنی و… بوده‌اند.
4. افرادی که دارای بیش فعالی یا نقص توجه هستند.
5. افرادی که به صورت معمول استرس و اضطراب بیشتری نسبت به دیگر افراد تجربه می‌کنند.
6. افرادی که دچار انواع ترس و فوبیا هستند.
7. افرادی که از انواع اختلال خوردن از جمله پرخوری و یا کم خوری رنج می‌برند.

روش های درمان افسردگی فصلی چیست؟

حالا که با انواع افسردگی فصلی و عوارض و پیامدهای آن آشنا شدید، نوبت به آن رسیده است که با روش‌های درمانی این نوع از اختلال و افسردگی نیز آشنا شوید. لازم به ذکر است که درمان این مشکل نیاز به مشاوره روانشناسی دارد. زیرا درمان برای هر درجه از بیماری متفاوت است.

1- دارو درمانی

اولین روش درمان و راهکار برای این نوع از افسردگی، دارو درمانی است. اگر مطالب بالا را مطالعه کرده باشید حتماً شما هم به این نکته توجه کردید که افت سروتونین باعث می‌شود که این اختلال ظهور پیدا کند. برای حل این مشکل می‌توان از داروهایی استفاده کرد که افت سروتونین را جبران کند. بعضی از این داروها عبارتند از: فلوکستین، سیتالوپرام، سرترالین، پاروکستین و اس سیتالوپرام. اما به این نکته مهم توجه کنید که تمامی این داروها به دلیل عوارضی که دارند فقط با مجوز و نسخه پزشک باید مصرف شوند.

2- روان درمانی

روان درمانی و مشاوره فردی برای هر مشکل روحی و روانی راهگشا و تاثیرگذار است. در واقع شما می‌توانید با طراحی‌های مختلف و در میان گذاشتن مشکلات خود با روانشناس و مشاور این مشکل را تا حد زیادی درمان کنید.

3- نور درمانی

روش درمانی نور درمانی که به آن فتوتراپی هم می‌گویند یکی از روش‌های درمانی برای انواع افسردگی‌های فصلی است. همانطور که در مطالب بالا هم به آن اشاره شد یکی از مشکلاتی که باعث می‌شود افراد به این نوع از افسردگی دچار شوند دریافت نور کم در فصول سرد و زمستان است. برای حل این مشکل این افراد بهتر است در طول روز در فاصله کوتاهی از یک جعبه نور قرار بگیرند و همچنین بلافاصله بعد از بیداری در تایم صبح در معرض نور خورشید قرار داشته باشند. به این موضوع مهم توجه کنید که نور درمانی نتیجه کوتاه مدتی ندارد و معمولاً برای اینکه تغییرات آن را متوجه شوید باید یک مدت زمان مشخص به آن فرصت بدهید.

راه های پیشگیری از افسردگی فصلی

درست است که برای این نوع از اختلال و افسردگی راه‌های درمانی مختلفی وجود دارد اما بهترین راه حل این است که قبل از ابتلا به این نوع از افسردگی‌ها از بروز آن پیشگیری کنید. برای پیشگیری از این نوع افسردگی چه روش‌ها و راهکارهایی وجود دارد؟ در ادامه تاثیرگذارترین و مهم‌ترین این روش‌ها را با هم بررسی خواهیم کرد.

1- ورزش

درست است، ورزش یک روش جلوگیری و پیشگیری از ابتلا به افسردگی‌های مختلفی از جمله افسردگی فصلی است. ورزش شبیه به داروهای ضدافسردگی عمل می‌کند. آمار نشان می‌دهد افرادی که از یک یا چندین ورزش مختلف استفاده می‌کنند خیلی کمتر به این نوع اختلال و افسردگی دچار می‌شوند.

2- استفاده به اندازه و کافی از ویتامین دی

ویتامین D یکی از ویتامین‌هایی است که در صورت کمبود آن در بدن، افراد بیشتر دچار این نوع از افسردگی و اختلال می‌شود. به همین دلیل پیشنهاد می‌شود که حتما از داروهای استاندارد ویتامین دی برای پیشگیری و جلوگیری از این نوع اختلال استفاده کنید. به این نکته مهم توجه کنید که میزان ویتامین دی در بدن شما نباید بیشتر از حد معمول آن باشد. برای این که ویتامین دی بدن شما کمتر یا بیشتر از اندازه مجاز نباشد، مصرف آن باید زیر نظر پزشک متخصص باشد.

3- رژیم غذایی مناسب

رژیم غذایی مناسب می‌تواند در درگیری به این اختلال بسیار تاثیرگذار و راهگشا باشد. پرهیز از غذاهای فرآوری شده و مصرف مواد غذایی سالم و تازه می‌تواند یک روش پیشگیری و جلوگیری مناسب و تاثیرگذار به انواع افسردگی‌ها از جمله افسردگی فصلی شود.

4- بهینه‌سازی سلامت روده

بسیاری از متخصصین و کارشناسان روده را مغز دوم افراد می‌دانند. به این نکته مهم توجه کنید که روده می‌تواند بیشتر از مغز شما سروتونین تولید کند. سروتونین توانایی دارد که بخش خلق و خوی شما را تنظیم کند. به همین دلیل است که توصیه می‌شود به سلامت روده خود اهمیت بدهید.

چگونه با افراد دارای بیماری SAD رفتار کنیم؟

به صورت کلی افسردگی و هر نوع اختلالی می‌تواند تاثیرات بسیار بدی در زندگی افراد بگذارد. اگر یکی از عزیزان شما به این نوع یا هر نوع از افسردگی دچار است بهتر است از روش‌های مختلفی به آن کمک کنید. اولین و شاید مهمترین کاری که می‌توانید در حق فردی که دچار این نوع اختلال افسردگی است بدانید این است که او را درک کنید و دائماً به دلیل رفتارهایی از قبیل گوشه‌گیری، پرخاشگری، استرس زیاد و … او را سرزنش نکنید. ب

هترین راهکار این است که بتوانید فرد را به یک روانشناس و مشاوره خوب ارجاع دهید و با او همراهی کنید تا جلسات درمانی خود را با یک روانشناس یا مشاور ادامه دهد. از طرفی بهتر است که دائما نشانه و علائم دائماً به او یادآوری نکنید که دچار این نوع از افسردگی و اختلال فصلی است. همچنین در صورتی که هر نوع رفتار پرخاشگرایانه عصبی و حتی فحاشی از فردی که دچار این اختلال است را مشاهده کردید آن را شخصی نکنید بلکه سعی کنید با درک کردن این فرد از کنار این رفتار بگذرید.

درمان مشکل افسردگی فصلی از طریق مشاوره روانشناسی

همانطور که در قسمت‌های بالا در مورد آن با شما صحبت کردیم بسیاری از این روش‌های درمانی از جمله دارو درمانی فقط با استفاده از یک مشاور یا روانشناس خوب انجام خواهد شد. پس بهتر است که در اولین گام به یک تراپیست یا روانشناس خوب مراجعه کنید و تمامی نشانه‌ها و علائمی که دارید را با او در میان بگذارید. ممکن است که اصلاً شما دچار اختلال عاطفی فصلی نباشید و این علائم نشان دهنده یک اختلال دیگر باشد.

همچنین میزان ویتامین D بدن شما نمی‌تواند توسط خود شما تشخیص داده شود، پس بهتر است که حتماً بعد از مراجعه به روانشناس با مراجعه به یک آزمایشگاه یک آزمایش پاتولوژی از خود بگیرید تا متوجه شوید که میزان ویتامین دی شما چقدر است. اگر به دنبال یک روانشناس خوب در تهران هستید می‌توانید به کلینیک درمانی دکتر کاشفی‌زاده مراجعه کرده و از روانشناسان و مشاوران باسابقه و معتبری که این کلینیک دارد استفاده کنید.

سوالات متداول

روش‌های درمانی اختلال عاطفی فصلی چیست؟

دارو درمانی، نور درمانی، تغذیه سالم، مراجعه به روانشناس و مشاور و …

آیا بیماری SAD فقط در فصول سرد و زمستانی سال اتفاق می‌افتد یا خیر نشانه‌های آن چیست؟

خیر.  بیماری SAD می‌تواند در فصول گرم و تابستانی نیز اتفاق بیفتد. اما معمولاً نوع سرد و زمستانی آن بسیار رایج‌تر است. از نشانه‌های اختلال عاطفی فصلی در فصل تابستان کم خوابی، استرس و اضطراب زیاد، پرخوری و … است.