ممکن است نام درمان نوروفیدبک را از زبان درمانگر خود باشید و یا در گشت و گذار در اینترنت به آن برخودهاید و دقیقا متوجه نشدهاید که نوروفیدبک چیست و چگونه میتوان از آن برای درمان استفاده کرد.
در این مقاله، قصد داریم به طور کامل بیان کنیم که نوروفیدبک چیست و چه کاربردهایی دارد. اگر میخواهید با آن آشنا شوید، از شما دعوت میکنیم ادامه این صفحه را با ما همراه باشید…
نوروفیدبک چیست و چه کاربردی دارد؟
نوروفیدبک یا “بازخورد عصبی” به روشی میگویند که در آن با استفاده از فعالیت های خود مغز، آن را آموزش میدهند تا خود را اصلاح کند. حتما میدانید که عامل بسیاری از بیماری های روحی و بعضا جسمی، فعالیت نادرست مغز است. مغز ما ممکن است به دلایل زیادی نظیر آموزش نادرست، تاثیرات محیطی، عدم تعادل هورمونها و … دچار آشفتگی شود و به مرور زمان، باعث شود که احساسات و شرایط جسمی-روحی خاصی را تجربه کنیم. به طور مثال، همه ما از زمان تولد اضطراب و استرس نداشتیم، بلکه محیط و انسان های اطراف ما را به گونهای پروراندند که آن تجربه کردیم.
گاهی اوقات در جلسات مشاوره خانواده، درمانگر متوجه این نکته میشود که ریشه برخی اختلافات، وجود مشکلات روحی یا روانی است و برای حل این مشکلات، درمان نوروتراپی را پیشنهاد میکند.
قبل از اینکه به سوال نوروفیدبک چیست جواب دهیم، بیایید کمی درباره امواج مغزی بخوانیم. امواج مغزی، همان پالس های الکتریکی هستند که سلول های مغزی به سمت یکدیگر میفرستند و به وسیله آنها، اطلاعات را منتقل میکنند. این اطلاعات شامل احساسات و عملکرد ما هستند و عادات، تفکر و رفتار ما را میسازند. در مغز ما 5 نوع موج تولید میشود که عبارتند از گاما، آلفا، بتا، تتا و دلتا.
موج گاما دارای بیشترین فرکانس است و تنها زمانی تولید می شود که فرد در حال تمرکز عمیق است و یا مغز در حال طبقه بندی و ذخیره سازی اطلاعات باشد. فرکانس گاما به طور متوسط 40 دور در ثانیه است. موج بتا، فرکانس 12 تا 25 دور در ثانیهای دارد و مرتبط با بیداری، برنامه ریزی و فکر کردن است. به عبارتی، این موج نیز با تمرکز کردن گره خورده است. موج آلفا دارای فرکانس 8 تا 12 دور در ثانیه است و در شرایطی تولید میشود که فرد در آرامش روانی و جسمی قرار داشته و چشمانش بسته باشد. فرکانس موج تتا 4 تا 8 دور در ثانیه است و در زمان خواب آلودگی تولید میشود. فرکانس موج دلتا نیز 1 تا 4 دور در ثانیه است و در زمانی تولید میشود که فرد در خواب عمیق فرو رفته است. در صورتی که فرکانس هر کدام از این امواج به هم بریزد، فرد خواب و بیداری آشفتهای را تجربه کرده و ممکن است به انواع بیماری های روحی و جسمی مانند افسردگی، بی خوابی، استرس و اضطراب و … دچار شود.
در روش نوروفیدبک، قبل از هر چیزی، اطلاعات دقیق فرد را استخراج کرده و مشکل وی را به درستی تشخیص میدهند. سپس فرد را روی صندلی مخصوص مینشانند و از او میخواهند در حالت ریلکس قرار بگیرد. سپس سنسورها (یا الکترود) را به سر وی میچسبانند. این سنسورها میتوانند نوع امواج مغزی را تشخیص داده و اطلاعات را به صورت نمودار به درمانگر نشان دهند. در ادامه، یک مانیتور در روبروی مراجعه کننده قرار گرفته و از او میخواهند فیلم یا بازی کامپیوتری که در مقابلش پخش میشود را با استفاده از فکر کردن هدایت کند.
این فکر کردن در اصل همان امواج مغزی است که توسط سنسور به دستگاه متصل است. به طور مثال، در صورتی که فرد مضطرب باشد، به این معنی است که فرکانس امواج آلفای مغزی با کاهش مواجه شده است. به همین منظور، بازی را طوری طراحی میکنند که مغز فرد را به افزایش موج آلفا تشویق کند.
اگر فرد در بازی امتیازی کسب کند، صدا یا واکنش خاصی به فرد نشان داده میشود و اگر اشتباه کند نیز یک صدا یا واکنش خاص دیگر مشاهده میشود. مراجعه کننده با این واکنشها متوجه اشتباهات میشود و سعی در تصحیح آنها دارد. با نظارت و صلاحدید درمانگر، امواج مغزی به گونهای تنظیم میشوند که در قدرت و دامنه صحیح خود قرار بگیرند.
مدت زمان و تعداد جلسات نوروفیدبک به چه صورت است؟
نوروتراپی یا همان نوروفیدبک، ممکن است به تعداد جلسات زیاد یا کمی نیاز داشته باشد. مدت زمان جلسات معمولا بین 35 تا 45 دقیقه است و تعداد آنها نیز بسته به تشخیص روانشناس یا درمانگر دارد.
معمولا، در جلسات مشاوره فردی، روانشناسان توصیه میکنند که مراجعه کننده حداقل هفتهای دو الی 3 جلسه برای نوروتراپی مراجعه کند.
نوروتراپیست به چه کسی گفته میشود؟
نوروفیدبک یک روش اصولی است و برای انجام آن، به یک نوروتراپیست نیاز دارید. به مشاوره روانشناسی، فارغ التحصیلان آموزش دیده یا پزشکان عمومی که در زمینه نوروفیدبک تمامی دوره های آموزشی را پشت سر گذاشتهاند، نوروتراپیست گفته میشود.
توجه کنید که اگر درمانگر شما، در رشته های دیگری تحصیل کرده باشد یا دوره ها را به خوبی پشت سر نگذاشته باشد، نمیتواند مشکلات را به درستی تشخیص دهد و ممکن است نتواند در درمان آن، به شما کمکی نماید.
بهترین گزینه برای فارسی زبانان، انتخاب یک روانشناس ایرانی آموزش دیده برای انجام مراحل نوروفیدبک است. درمانگر شما باید با زبان مادری شما به خوبی آشنا بوده و همچنین، بتواند مسیر درمان را به درستی هدایت نماید.
دستگاه نوروفیدبک چیست؟
نوروتراپی روشی است که در آن، با استفاده از یک دستگاه مخصوص، سیگنال های مغز را ثبت کرده و دستگاه با هدایت به یک خروجی (که در اینجا یک مانیتور است) میتواند به مغز کمک کند تا امواج خود را تنظیم نماید. دستگاه نوروفیدبک متشکل از سنسورها، کابل های مخصوص، الکترودها، چسب هادی، ژل اسکراب، آداپتور، کمربند مخصوص، ماژول، ربات و … میباشد.
این دستگاه نمیتواند سیگنال یا موج را به مغز وارد کند و کارش صرفا دریافت و ثبت سیگنال های مغزی است، تا مراجعه کننده بتواند با توجه به سیگنال های مغزی خود، بازی یا حرکتی که در مانیتور میبیند را کنترل کند.
کاربردهای نوروبیوفیدبک
نوروفیدبک کاربرد های گسترده و ثابت شدهای دارد. از این روش درمانی میتوان در درمان طیف وسیعی از مشکلاتی که به مغز و عملکرد آن مرتبط اند استفاده کرد. به طور مثال مشکلاتی نظیر افسردگی، تشنج در کودکان، اختلالات رفتاری، مشکلات خواب، بیش فعالی، کم توجهی، اوتیسم، ناتوانی در یادگیری، مشکلات تنفسی، اختلال در مفصل گیجگاهی فکی، ورم مفاصل، صرع، درد مزمن، اضطراب و استرس، میگرن، اعتیاد (مواد مخدر، الکل، رابطه جنسی پر خطر، بازی و …)، بی حالی و … را میتوان با چندین جلسه نوروتراپی به راحتی پشت سر گذاشت.
حتی افرادی که میخواهند در کار و حرفه شان به تمرکز بیشتری دست پیدا کنند نیز میتوانند از نوروفیدبک استفاده کنند. ورزشکاران، هنرمندان، خلبانان و تمام افرادی که نیاز به آرامش عمیق و فضای ذهنی آرام دارند، با استفاده از این روش، میتوانند الگو های سالم مغزی داشته باشند.
هزینه نوروفیدبک چقدر است؟
نوروتراپی یک روش کاملا تخصصی است و به همین دلیل، هزینه نسبتا بالایی دارد. در حال حاضر، نرخ ثابتی برای جلسات نوروتراپی در نظر گرفته نشده و کلینیک های مختلف، هزینه های مختلف اما نزدیک به هم را دریافت میکنند.
هزینه نوروفیدبک به عوامل مختلفی نظیر تجهیزات و مواد مصرفی، درمانگر، نحوه درمان و شهر محل درمان بستگی دارد. قطعا هزینه هر جلسه نوروتراپی در تهران با سایر شهرستانها یکسان نیست. هر چه تخصص و مهارت درمانگر بیشتر باشد و در طول روند درمان حضور بیشتری داشته باشد، تاثیر درمان بیشتر است و هزینه نیز کمی بیشتر میشود. همچنین، به کارگیری بهترین و به روزترین دستگاه های نوروفیدبک جهان، نیازمند صرف هزینه زیادی است و میتواند روی هزینه نهایی درمان تاثیر بگذارد.
عوارض نوروفیدبک
نوروفیدبک تا این لحظه، هیچ عارضه جانبی و خطرناکی نداشته است. همه ما قبل از انجام هر درمانی، به دنبال کشف عوارض آن هستیم و میخواهیم تا جای ممکن، با عارضه های جانبی آن درمان برخورد نداشته باشیم.
همانطور که قبلا عنوان شد، در این روش، امواج مغزی ثبت و هدایت میشوند و هیچ فرکانس یا جریانی وارد مغز نمیشود. مغز انسان در این روش، خودش میآموزد که چطور امواج را در حد صحیح خود نگه دارد. در نتیجه، هیچگونه عارضهای نمیتواند شما را تهدید کند.
آیا اثر بخشی نوروفیدبک قطعی است؟
نوروفیدبک نیز مانند تمام درمان های دیگر، نتیجه قطعی و صد در صدی ندارد. اثر بخشی این درمان به عوامل مختلفی مانند شدت عارضه، زمان مراجعه، میزان همکاری مراجعه کننده، ادامه درمان های جانبی و … بستگی دارد.
در صورتی که میخواهید به حداکثر رضایت برسید، بهتر است روند درمان را با جدیت پیگیری نمایید و در طول درمان، تمام تمرکز و حواس خود را متوجه آن نمایید. در بسیاری از تحقیقات، میزان اثر بخشی این روش 80 الی 90 درصد عنوان شده است. این آمار برای مشکلاتی نظیر افسردگی، بیش فعالی، عدم تمرکز و هدفمندی و … بسیار قابل توجه است؛ چرا که نشان میدهد بخش بزرگی از مشکل، با کمک هدایت امواج مغزی برطرف شده است.
توجه کنید که مصرف دارو یا قطع آن در طول درمان، باید تحت نظر روانپزشک یا پزشک معالج شما انجام شود. در برخی از مواقع، پزشک تشخیص میدهد که فرد دارو را قطع نماید یا به مصرف آن ادامه دهد و یا با جلو رفتن درمان، به آرامی مصرف آن را قطع نماید. در هر صورت شما باید تابع سخن پزشک باشید و در صورت تغییر در رفتار یا حالات، وی را در جریان قرار دهید.