آیا تا به حال به احتمال فکر کرده‌اید که چگونه جدایی از شریک زندگی، دوستان یا اعضای خانواده‌تان تأثیر بزرگی در زندگی شما خواهد گذاشت؟ به چه اندازه این تجربه می‌تواند روی شما تأثیر بگذارد؟ این افکار گسترده و با اهمیت نشان‌ دهنده‌ی یک زمینه‌ی عمیق و پر از پتانسیل برای بررسی و درک بهتر طرحواره رهاشدگی در ذهن شما است. در زمینه‌ی روانشناسی، مفهوم “طرحواره” یک ساختار شناختی است که باعث پردازش سریع اطلاعات و تصمیم‌گیری‌های ما در ذهن می‌شود. این طرحواره‌ها نقش مهمی در شکل‌گیری باورها و رفتارهای ما دارند؛ به ویژه زمانی که مرتبط با وضعیت‌های نااطمینان‌آوری مانند ترک شدن است. بنابراین، ایجاد طرحواره‌ رهاشدگی می‌تواند آسیب‌های روانی نظیر ایجاد نگرانی‌های ناپایدار نسبت به روابط و ترس از رها شدن را تقویت کند. در این مطلب قصد داریم به بررسی مفهوم طرحواره رهاشدگی، علائم شناختی و عاطفی آن، علل احتمالی و راه‌های درمان این اختلال مهم در حوزه روانشناسی پرداخته و سعی خواهیم کرد با ارائه اطلاعات مفید، به خوانندگان عزیز کمک کنیم تا مسیر بهبودی خود را ادامه دهند. 

طرحواره رهاشدگی چیست؟

در ابتدا بیاید به صورت دقیق تر بررسی کنیم که طرحواره رهاشدگی چیست‌؟ در زندگی ما، طرح‌واره‌ها دارای اهمیت بسیار زیادی هستند. زیرا آنها نقش مهمی در شکل‌دهی به باورها و انتظارات ما نسبت به خودمان، دیگران و جهان ایفا می‌کنند. این طرحواره ها عمدتاً از طریق تجربیات کودکی با افرادی که در اطراف ما بودند (معمولاً والدین، پدر و مادر، خواهر و برادر) شکل می‌گیرند.

افرادی که طرحواره رهاشدگی یا Abandonment schema داشته باشند، ممکن است احساس کنند که “تنها هستند” یا “دیگران از آنها دور شده‌اند”. این نگرش ممکن است از تجارب نامطمئن در گذشته مانند احساس عدم اعتماد به دیگران و قطع ارتباط و برقراری مجدد روابط ایجاد شده باشد.

به عنوان مثال، تجربیات کودکی ممکن است باعث ترس از رها شدن شوند؛ مثلاً، اگر فردی در کودکی نتوانست نیازهای احساسی اساسی خود را برآورده کند، احتمالاً در آینده نیز به مشکلات ارتباطی برخورد خواهد کرد. به طور کلی، تجربیات ناخوشایندی نظیر جدایی از عزیزان به دلیل علل مختلف مانند طلاق و موارد دیگر، می‌توانند در ایجاد طرحواره رهاشدگی افراد تأثیر گذار باشند. در این زمان کمک گرفتن از طریق مشاوره فردی توسط روانشناس می تواند به شما در مسیر بهبودی کمک کند.

 طرحواره رهاشدگی چگونه ایجاد می‌شود ؟

عوامل مختلفی می‌توانند به شکل‌گیری طرحواره رهاشدگی در افراد منجر شوند. یکی از این عوامل، نبود تعلق امن از سنین کودکی است. زمانی که یک فرد در محیطی بزرگ می‌شود که عشق، مراقبت، صمیمیت و توجه قابل پیش‌بینی ندارد، احتمالاً در ایجاد اعتماد و درک مفاهیم یک رابطه سالم ناتوان خواهد بود.

عوامل دیگری همچون مشکلات روانی، ناپایداری هیجانی یا سوءمصرف مواد توسط والدین یا سرپرستان نیز می‌توانند تأثیر گذار باشند و توانایی مراقبت از کودک را تحت تأثیر خود قرار دهند. همچنین، تجربه ترک یا اهمال رفتاری با فرزند در گذشته نیز ممکن است باعث تشکیل تروما شده و الگوهای افکاری را در ذهن فرد ایجاد کند که ممکن است باعث عدم اعتماد به دیگران و عدم توانایی برقراری روابط پایدار شود.این موارد می توانند زمینه ساز بروز طرحواره های دیگری مثل طرحواره وابستگی ( مقاله جدید) باشند

نشانه های طرحواره رهاشدگی

در جوامع امروز، یکی از مسائلی که بسیاری از افراد دچار آن می‌شوند، مسئله‌ی نگرانی از رد شدن توسط دیگران یا همان طرحواره رهاشدگی می‌باشد. افراد تحت تأثیر تله رهاشدگی نه تنها از احتمال رد شدن توسط دیگران نگران هستند، بلکه نسبت به هر نشانه‌ای که بتواند بر کمبود حمایت و ارتباط با عزیزانشان اشاره کند، حساس هستند.

طرحواره رهاشدگی در کودکی

این طرحواره‌ی رهاسازی به وضوح در دوران کودکی نیز قابل مشاهده است. کودکان، که هنوز در فرآیند یادگیری نحوه‌ی کنترل و پردازش احساساتشان هستند، ممکن است با رفتارهای ناخوشایند و غم‌انگیز توجه مراقبین خود را جلب کنند. همچنین، هنگامی که نیازشان به حمایت از افراد مهم برایشان واضح می‌شود، ممکن است با مشکلاتی همچون کاستی در تمرکز در محیط‌های آموزشی و افسردگی روبرو شوند.

طرحواره رهاشدگی در بزرگسالی 

پس از گذر از دوران کودکی به سن بزرگسالی، این طرحواره همچنان تأثیر خود را بر روابط فردی می‌گذارد. بزرگسالانی که با این طرح مواجه هستند، ممکن است به صورت پیچیده، حسادت‌آمیز یا کنترل‌گر عمل کنند. آن‌ها ممکن است به طور مداوم نیاز به تایید دیگران داشته باشند و گاهی حتی در روابطشان به صورت وسواسی عمل کنند.

به علاوه، افراد مبتلا به این طرحواره ممکن است با اضطراب و استرس زیادی روبه‌رو شوند که می‌تواند منجر به واکنش‌های ناپسندی مانند انتقاد منفی خود یا مصرف مواد مخدر و تغذیه‌های ناسالم برای لذت بردن و یافتن آرامش شود.

این مسئله تحت تأثیر شرایط و تغییرات مختلف، بر روحیه و ارتباطات فردی افراد تاثیرگذار است. از این رو، شناخت و درمان این الگوهای رفتاری می‌تواند بهبود قابل توجهی در کیفیت زندگی افراد دارای این مشکل به ارمغان آورد. روان درمانی توسط دکتر مهسا کاشفی زاده می تواند به شما کمک کند تا با ذهن خود آشنا شوید و بتوانید رفتار های خود را بهبود ببخشید

علت طرحواره رهاشدگی 

این تجربه ممکن است به دلایل گوناگونی نظیر عدم تامین نیازهای اساسی در دوران کودکی، ارتباط ناکافی و ناپایدار با والدین یا مراقبین به دلیل عوامل مختلفی از جمله اختلالات روانی والدین و مشکلات زندگی، جسارت نماید. زمانی که کودک احساس تنهایی یا رهاشدگی می‌کند، طرحواره‌ای ذهنی به نام “رهاشدگی” به تدریج شکل می‌گیرد. بیاید به صورت دقیق تر بدانیم عوامل ایجاد تله رهاشدگی چیست:

 از دست دادن والدین یا مراقبان:

 فوت والدین یا مراقبان باعث ایجاد احساس محرومیت از پذیرش احساسات عمیق و عاطفی ای می‌شود که کودک از ایشان دریافت کرده است. این موقعیت ممکن است منجر به ظهور طرحواره رهاشدگی در افراد گردد.

نپرداختن به نیازهای فرزندان:

 هر فرد و به ویژه کودکان به نیازهایی احتیاج دارند که بخشی از آن‌ها باید توسط والدین برطرف شود. رها نمودن این نیازهای اساسی شخصی در طول رشد، منجر به ایجاد زمینه‌ای برای طرحواره رهاشدگی در افراد می‌گردد.

بی توجهی به نیازهای دیگران و بدرفتاری:

 رفتارهای ناپسند و خشونت‌آمیز والدین می‌تواند احساس تنهایی و رهاشدگی را در کودکان بوجود آورد. این وضعیت باعث می‌شود که کودکان که به دنبال آغاز یک رابطه ارتباطی سالم با والدین خود هستند، احساس پوچی و دوری از یکدیگر کنند. 

 تجربه تنهایی برای مدت زمان طولانی:

 والدینی که به دلایلی همچون شغل، مشغولیت‌های فراوان، به دلیل بیماری یا جدایی و طلاق، مجبور به تنها گذاشتن فرزندان خود می‌شوند، احساس تنهایی شدیدی در آن‌ها ایجاد می‌شود که ممکن است بستری برای ظهور طرحواره رهاشدگی در دوره بلوغ آن‌ها فراهم کند.

دوران کودکی از مهم تربن دوران برای هر شخص محسوب می‌شود و در صورت تجربه شرایط ناخوشایند می توانند طرحواره های دیگری مثل طرحواره اطاعت ( مقاله جدید) را ایجاد کند. در صورتی که تمایل دارید بیشتر درباره آن بدانید به مقاله مفصل درباره آن مراجعه کنید.

 علائم طرحواره رها شدگی 

هر طرحواره دارای نشانه‌ها و علائم قابل تشخیصی است که معمولا در آن وجود دارد. در ادامه به بررسی برخی از مهم‌ترین علائمی که ممکن است نشان‌دهنده درگیری شما با طرحواره رهاشدگی باشد، می‌پردازیم.

– نگرانی از از دست دادن رابطه، رها شدن یا فقدان شخص مورد علاقه؛

– شما در برابر نشانه‌ها و رفتارهای عادی و اهمیت‌پذیر، بسیار نگران شده و اگر پیام شما به مدت زمان طولانی بی‌پاسخ بماند، به طور مداوم فکر می‌کنید که ممکن است رابطه به پایان برسد.

– تمام رفتارهای دیگر را به ارتباط با خود در نظر می‌گیرید؛ به عنوان مثال، فهم اشاراتی که طرف مقابل به شما می‌دهد، ممکن است روحیه و احساسات شما را تحت تأثیر قرار دهد. در حالی که در واقعیت ممکن است این رفتارها نشانه‌ای از خستگی و نیاز به استراحت باشند.

– نسبت به زمانبندی رفتارهای طرف مقابل به صورت چشمگیری حساس هستید؛ به عنوان مثال، ممکن است تأخیر در رسیدن به خانه پس از پایان کار شخص مقابل، برای شما منزجر کننده و نشانه ترک شدن باشد.

– اظهار حس مالکیت نسبت به افراد مهم در زندگی؛

– کنترل‌گری در روابط عاطفی؛

– وابستگی بی‌معنی به خانواده یا دوستان؛

– تغییرات باعث ترس وحشتناکی در شما می‌شود و همواره به دنبال کشف حقیقت درباره احساسات طرف مقابل هستید! 

درمان طرحواره رهاشدگی 

وقتی که یک فرد طرحواره رهاشدگی را تجربه می‌کند، ممکن است با مشکلاتی مانند کاهش اعتماد به نفس، مشکلات در روابط اجتماعی، و اضطراب مواجه شود. این طرحواره می‌تواند تأثیرات منفی بر زندگی روزمره فرد داشته باشد و نیاز به مداخله و درمان مناسب دارد. برای کنترل، بهبود و در نهایت درمان طرحواره رهاشدگی، می‌توانیم از راهکارهای زیر در کنار طرحواره درمانی توسط روانشناس، استفاده کنیم:

سعی کنید خود را به چالش بکشید و هر دیدگاه اغراق‌آمیزی که درباره اینکه دیگران ممکن است شما را ترک کنند، فوت کنند یا رفتاری غیرمنتظره داشته باشند، را بررسی کنید.

 در واکنش به جدایی موقت از دیگران، مراقب باشید و سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید تا اتفاقات را به عنوان فاجعه ننگرید.

 انتظارات غیرمنطقی خود نسبت به فضای خصوصی دیگران را کنار بگذارید و حق آن‌ها برای تعیین مرزها و ایجاد فضای خصوصی را احترام بگذارید.

 مراقب رفتارهای غیرعادی و زننده خود باشید و آن‌ها را کاهش دهید تا اطمینان حاصل کنید که افراد از رابطه با شما فرار نمی‌کنند.

 از انتخاب شرکای ناپایدار و غیرقابل اعتماد پرهیز کنید و به دنبال روابط سالم و پایدار بگردید.

 رفتارهای حسادت‌آمیز، چسبیدن به دیگران، عصبانی شدن یا کنترل کردن فرد مقابل منجر به از دست دادن شریک زندگی می‌شود. بنابراین از این رفتارها دوری گزینید.

 به سرعت از روابط ناپایدار فاصله بگیرید و با آموختن تنهایی، به خودتان بپردازید.

 مواقعی که تجربه رهایی را از زندگی‌تان داشتید را به خصوص در دوران کودکی، یادداشت کنید و احساسات خود را ابراز کنید تا بتوانید این مسائل را در ذهن خود حل کنید.

طرح واره رها کردن چگونه می تواند بر روابط عاشقانه ما تأثیر بگذارد

همواره معنای عمیقی در پشت این سوال و تفکر پنهان است، که چگونه این الگوی رفتاری می‌تواند در روابط عاشقانه ما تأثیر گذار باشد؟ آیا واقعاً بازی نفس ما با احساسات عمیق و واقعی عشق است یا ترس از رها شدن ما را به سمت روابط ناپایدار و پر از اضطراب کشانده است؟

روابط عاشقانه، پایه‌ی ارتباط انسانی‌اند که شفافیت، اعتماد و آزادی از جمله مبانی اساسی آن‌ها می‌باشد. اما وقتی که الگوهای انطباقی از زمان کودکی به همراه ما بماند و احساس ناامنی درونی را به همراه داشته باشیم، می‌تواند منجر به یک سری از رفتارهای افسرده‌کننده و تخریب‌گر در روابطمان شود.

نشانه‌هایی چون ترس از رفتن دیگران، عصبانیت ناخوشایند به همراه افزایش حساسیت و اغماض نسبت به نیازهای شریک زندگی می‌تواند خود را نشان دهد. جستجو بیش از اندازه برای اطمینان و دوام رابطه نیز ممکن است به جای محکم نگه داشتن روابط، باعث فاصله و عدم ارتباط عاطفی شود.

به وضوح، تلاش برای رهایی از الگوهای قدیمی و یادگیری از تجارب گذشته می‌تواند مرحله اولیه‌ای برای ساختن روابطی سالم و پایدار باشد. این به ما کمک می‌کند تا باورها و برداشت‌هایمان از روابط را بازبینی کرده و الگوهای بهتری را برای خودمان و شریک زندگیمان ایجاد کنیم.

طرحواره های دیگری مانند طرحواره نقص و شرم ( مقاله جدید) در صورت عدم درمان می توانند به صورت مستقیم در روابط عاطفی ما تاثیر بگذارند. از این رو، طرح واره رها شدگی یک فرصت بزرگ برای رشد، آگاهی و بالندگی است. با شناخت عمیق‌تر از خود و باورهای خود، می‌توانیم در مسیری متفاوت و آگاهانه به روابطمان نگریسته و از لحظه به لحظه، ساختن یک ارتباط عاشقانه و الهام‌بخش را تجربه کنیم.

نتیجه‌گیری 

طرحواره رهاشدگی یکی از الگوهای شایع در رفتار و روانشناسی افراد است که معمولاً از تجربیات ناخوشایند و ناامن در دوران کودکی نشأت می‌گیرد. افرادی که این طرحواره را تجربه می‌کنند احساس می‌کنند که ارزشمند نیستند، ترس از رهاشدگی و ترک شدن را تجربه می‌کنند و به دنبال تأیید و عشق هستند. در نتیجه، روانشناسی یک نقش بسیار مهم در شناسایی و درمان طرحواره رهاشدگی دارد. افراد مبتلا به این مشکل می‌توانند به کمک روانشناسان متخصص مثل دکتر مهسا کاشفی زاده، علائم و علت‌های این وضعیت را شناسایی کرده و با هدایت صحیح، برای ایجاد تغییر مثبت و بهبود وضعیت خود، گام‌های موثری بردارند. اهمیت درک عمیق این وضعیت و ارتباط آن با روانشناسی، می‌تواند بهبود و کیفیت زندگی افراد را تضمین کند. 

سوالات متداول 

1: طرحواره رهاشدگی چیست؟

طرحواره رهاشدگی یک الگوی رفتاری است که اغلب به دلایل کودکی شکل گرفته و می‌تواند در طول عمر فرد اثر بگذارد. این الگو ممکن است باعث افزایش احساس ترس از رهاشدگی، دشواری در ایجاد روابط سالم و تاثیر منفی بر روابط فرد با خود و دیگران شود.

 2: چه علائمی نشان دهنده وجود طرحواره رهاشدگی می‌باشد؟

علائم طرحواره رهاشدگی شامل اضطراب، رهاشدگی احساسی، ناتوانی در ایجاد روابط عاطفی سالم، ناامیدی، اضطراب اجتماعی و عدم اعتماد به خود و دیگران می‌باشد.

 3: چه عواملی می‌تواند منجر به طرحواره رهاشدگی شود؟

عواملی همچون تجربه رهاشدگی های مکرر در کودکی، اهمال عاطفی، بدرفتاری و نپذیرفتن احساسات کودک می‌تواند به شکل گرفتن این الگوی رفتاری کمک کند.

 4: چه روش‌هایی برای درمان طرحواره رهاشدگی وجود دارد؟

درمان طرحواره رهاشدگی شامل روان‌درمانی (از جمله تحلیل رفتاری مبتنی بر پذیرش و تعهد)، تکنیک‌های مدیتیشن و روش‌های کاهش استرس مورد استفاده قرار می‌گیرند.