احساس بیداری در خواب یا ذهن بیدار در خواب چیست؟

یکی از مشکلاتی که در مراجعات به مشاوره روانشناسی از آن شکایت می شود، احساس بیداری در خواب است. در واقع فرد احساس می کند که در زمان خواب، ذهن بیداری دارد از همین رو خواب بی کیفیت و در طول روز احساس خستگی دارند. به این عارضه ذهن بیدار در خواب گفته می شود. شاید برای شما سوال باشد که ذهن بیدار در خواب چیست؟ پاسخ این سوال را باید در میان علل مختلفی که باعث بروز آن می شود پیدا کرد. فعالیت مغز در طول خواب را باید در مسایل و مشکلات روحی یا روزمره افراد جستجو کرد. در این مقاله به شما خواهیم گفت ذهن بیدار در خواب چیست؟ و راه های درمان آن را نیز بیان خواهیم کرد

ذهن بیدار در خواب یا احساس بیداری در خواب چیست؟

شاید احساس کنید که ذهن بیدار در خواب نوعی اختلال خواب است. برای اینکه بتوانید تفاوت این دو را بدانید پیشنهاد می کنیم مقاله اختلال خواب چیست را مطالعه کنید.

اما اینکه ذهن بیدار در خواب چیست را می توان چنین توصیف کرد:

زمانی که فرد در طول فرایند خواب احساس می کند، مغز او در حال پردازش مسائل و اطلاعات است و بدون استراحت در حال فعالیت می باشد، در واقع فرد در حال خواب با ذهن باز است. مثال آن را می توان چنین بیان کرد. شاید برای شما هم پیش آمده که برخی مشکلات و فشارهای روحی و روانی به گونه ای ذهن شما را درگیر می کند، که حتی در زمان خواب هم حس می کنید مغز شما در حال مرور کردن واقعه و یا پیدا کردن راه حلی برای آن است. این موضوع باعث می شود که در زمان خوابیدن، ذهن شما درگیر آن مساله باشد. از همین رو از کیفیت خواب شما کم می شود.

بروز این مشکل به صورت کوتاه مدت نگران کننده نیست. اما زمانی که مدت زمان طولانی احساس کنید که در زمان خواب ذهن شما بیدار است، نیاز به کمک روان درمانگر خواهید داشت. اگر احساس می کنید، این عارضه در شما وجود دارد می توانید از خدمات مشاوره فردی مرکز مشاوره دکتر مهسا کاشفی زاده استفاده کنید. این مرکز با ارائه انواع خدمات مشاوره روانشناسی به شما کمک می کند تا در سریع ترین زمان ممکن مشکلات و اختلالات خواب خود را درمان کنید.

علت ذهن بیدار در خواب چیست؟

یکی از مهمترین مسائلی که در بررسی ذهن بیدار در خواب چیست باید مورد توجه قرار گیرد، علل و عواملی است که باعث بروز این مشکل می شود. از مهمترین علل بروز ذهن بیدار در خواب می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. اختلالات خواب: بروز اختلال در خواب یکی از مواردی است که می تواند ذهن بیدار را در شما ایجاد کند. آپنه خواب به عنوان یکی از اختلالات موثر در بروز ذهن بیدار در خواب می باشد.
2. بروز استرس و اضطراب: در صورتی که در حال گذراندن سطح بالایی از استرس در زندگی خود هستید، برای اینکه از بروز ذهن بیدار در خواب پیشگیری یا آن را کنترل کنید، باید به مهارت مدیریت استرس دست پیدا کنید. استرس و اضطراب نقش مهمی در بروز این مشکل دارد.
3. تغییرات در فعالیت های مغزی: در صورتی که فعالیت های الکتریکی مغز دچار تغییر شود بروز احساس بیداری در خواب نیز می تواند در فرد ایجاد شود.
4. مصرف مواد مخدر یا مشروبات الکلی: در صورتی که فرد به این مواد اعتیاد آور عادت کنند، رفته رفته با این مشکل دست به گریبان خواهند شد.
5. بیماری های روانی و عصبی: از دیگر عوامل ایجاد ذهن بیدار در خواب می توان به مشکلات و بیماری های روانی و عصبی در افراد اشاره کرد.

تفاوت بین مراحل خواب سبک و عمیق چیست؟

پیش از آنکه به راه های درمان ذهن بیدار در خواب بپردازیم، لازم است ابتدا کمی درباره خواب سبک و عمیق بدانید. همانطور که میدانید، خواب دارای مراحل مختلفی است. این مراحل در واقع زمانی که بدون هیچ مشکلی به درستی طی شود، می تواند منجر به خواب با کیفیت شود. این مراحل شامل موارد زیر می باشد:

1. خواب سبک: در این مرحله فرد هوشیاری کامل ندارد و به اصطلاح در حال پرت زدن است. چشم به آرامی حرکت می کند و فعالیت مغز کمتر می شود. در صورتی که فرد در این مرحله بیدار شود، احساس خواب ندارد. زمانی که فرد وارد مرحله خواب سبک می شود حتی صدای اطراف را می شنود و مغز او در حال بررسی و پردازش است.
2. خواب نیمه عمیق: در این مرحله اگرچه مغز در حال فعالیت است اما حرکت چشم ها متوقف شده و ضربان قلب و امواج مغزی کاهش پیدا می کند. فرد در این مرحله از هوشیاری پایینی برخوردار است و ممکن است متوجه صدای اطراف نیز نشود. در این مرحله دمای بدن فرد نیز رو به کاهش است.
3. خواب عمیق: در این مرحله فرد وارد فاز خواب عمیق می شود. فرد هیچ توجهی به محیط اطراف ندارد و هیچ چیزی نمی تواند توجه وی را جلب کند. مغز در این مرحله در حال تولید امواج دلتا یا امواج بسیار کند است. خواب دیدن می تواند در این مرحله رخ دهد. این مرحله حدود 60 تا 110 دقیقه طول می کشد.
4. مرحله آخر: حرکت خیلی سریع چشم ها در این مرحله رخ می دهد. شاید برای شما جالب باشد که بدانید امواج مغزی در این مرحله بسیار سریع تر است. در صورتی که فرد در این مرحله از خواب بپرد یا بیدار شود احساس سردرد و سرگیجه دارد. دیدن رویا در این مرحله از خواب رخ می دهد.

جالب است بدانید که خواب عمیق که در آن هوشیاری تا حد زیادی کاهش پیدا می کند، اتفاقات زیر را در بدن رقم میزند:

• کند شدن امواج مغزی
• ترمیم بافت های بدن
• از بین رفتن خستگی های جسمی و روحی

راه های درمان ذهن بیدار در خواب چیست؟

در صورتی که با مشکل ذهن بیدار در خواب دست و پنجه نرم می کنید، روش های مختلف برای درمان وجود دارد که بنا به تشخیص متخصص می توان هر کدام از این موارد را انتخاب کرد:

1- استفاده از کمک های روانشناس:

روان درمانی را می توان یکی از بهترین و البته روش های موثر درمان ذهن بیدار در خواب دانست. رواندرمانگر کمک می کند فرد با کسب مهارت های لازم مشکلات روزمره یا شغلی خود را رفع کند. همچنین کمک به مدیریت استرس واضطراب نیز در درمان این عارضه بسیار موثر است.

2- دارو درمانی:

در صورتی که فرد دچار افسردگی یا اضطراب مزمن باشد در زمان خواب با مرور مسائل مختلف دچار این عارضه می شود. یکی از بهترین روش های درمان اختلالات خواب نیز استفاده از داروهایی است که عمدتا برای درمان بیماری های عصبی و روانی کاربرد دارد. در صورتی که فرد برای درمان استرس نیازمند دارو باشد استفاده از داروهای مناسب برای درمان استرس نیز بسیار کمک کننده می باشد.

3- تغییر عادت خواب:

در صورتی که در طول روز مرتب چرت می زنید یا محیط خواب شما مناسب نیست لازم است کمی در عادات خواب خود تغییر ایجاد کنید. تغییر در محل خواب و نیز پرهیز از چرت زدن های روزانه می تواند بسیار کمک کننده باشد.

4- مدیریت عوامل محرک:

در صورتی که از مشروبات الکلی یا مواد مخدر استفاده می کنید، یکی از موارد بسیار مهم در درمان ذهن بیدار در زمان خواب، پرهیز از مصرف این مواد محرک است.

5- درمان بیماری های عصبی و روانی:

یکی از مواردی که می تواند منجر به بروز ذهن بیدار در خواب شود، بیماری های عصبی و روانی است که گاهی ریشه ارثی دارند. تشخیص این بیماری ها و نیز استفاده از کمک های روانپزشک با استفاده از دارو درمانی می تواند بسیار موثر باشد.

در چه صورت لازم است به پزشک یا روانشناس مراجعه شود؟

همانطور که توضیح دادیم خوابیدن 7 تا 8 ساعت در طول شبانه روز به شکلی که مغز و بدن فرصت استراحت و ریکاوری داشته باشد برای هر فردی ضروری است. در صورتی که به دلیل مشکلات مختلفی احساس می کنید، خواب شما کیفیت لازم را ندارد و مغز شما حتی در زمان خواب بیدار است، نیازمند کمک یک مشاور روانشناس هستید. نداشتن خواب با کیفیت در طولانی مدت میتواند بر رفتار، خلق و خو، میزان تحریک پذیری فرد، سلامت جسمی و روحی فرد تاثیر منفی داشته باشد. از همین رو کمک های روانشناس یا روانپزشک می تواند بسیار موثر باشد. مرکز مشاوره دکتر مهسا کاشفی زاده ارائه کننده انواع خدمات روانشناسی است که شما می توانید از طریق روش های مختلف آنلاین، تلفنی یا حضوری برای دریافت مشاوره اقدام کنید.

نتیجه گیری

خواب باکیفیت و مداوم به مدت ۷ تا ۸ ساعت در شبانه‌روز یکی از اساسی‌ترین عوامل حفظ سلامت جسمی و روحی است. این میزان خواب باعث می‌شود که سلول‌های مغزی و بدن انرژی خود را بازیابی کنند و فرد در طول روز بتواند با بازدهی بالا فعالیت کند. اما افرادی که دچار اختلالاتی مانند ذهن بیدار در خواب هستند، به دلیل ناتوانی در خاموش کردن ذهن خود، عملاً فرصتی برای استراحت و تجدید قوای مغز ندارند. این وضعیت نه‌تنها بازدهی فرد را کاهش می‌دهد، بلکه در بلندمدت می‌تواند منجر به بروز مشکلات متعددی در سلامت جسمی، مانند خستگی مزمن یا ضعف سیستم ایمنی، و همچنین مشکلات روحی، از جمله اضطراب و افسردگی، شود. این اختلال می‌تواند اثرات منفی عمیقی بر کیفیت زندگی شخصی و حتی روابط خانوادگی و اجتماعی داشته باشد. برای مثال، استرس ناشی از کم‌خوابی ممکن است باعث کاهش توانایی افراد در مدیریت تعارضات یا مشکلات ارتباطی شود. در این شرایط، مراجعه به متخصصان حوزه خواب و دریافت راهنمایی‌های کاربردی می‌تواند بسیار مؤثر باشد. علاوه بر این، در صورتی که اختلالات خواب تأثیر مستقیمی بر روابط عاطفی و زندگی مشترک فرد داشته باشد، بهره‌گیری از مشاوره ازدواج نیز می‌تواند به بهبود ارتباطات و کاهش تنش‌های ناشی از این اختلال کمک کند. بنابراین، اهمیت خواب مناسب و مداخله به‌موقع در صورت بروز مشکلات خواب، برای حفظ سلامت و کیفیت زندگی قابل‌چشم‌پوشی نیست.