اعتماد به نفس، اساسی‌ترین ویژگی‌ای است که می‌تواند در پیشبرد زندگی کودکان و نهایتاً در تبیین مسیر زندگی آن‌ها تأثیرگذار باشد. این مهارت ارزشمند به آن‌ها کمک می‌کند تا با اعتماد به خود، به طرح نظراتشان و مقابله با چالش‌های زندگی پرداخته و با نگرش مثبت به سمت رسیدن به اهداف خود پیش بروند. به عنوان والدین و مربیان، مسئولیت ما افزایش اعتماد به نفس در کودکان است و این یکی از موارد حیاتی تربیتی است که نباید آن را نادیده گرفت. در این مقاله، به بررسی راه‌هایی برای افزایش اعتماد به نفس در کودکان از طریق راهکار های ساده اما عملی اشاره خواهیم کرد. در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.

اعتماد به نفس در کودکان

شروع زندگی ما، یک سفر پویا و پراهمیت است که همراه با یادگیری، رشد و تکامل در طول زمان ادامه می‌یابد. اعتماد به نفس کودکان به میزان زیادی به عواملی چون خلق و خوی فردیشان، تجارب زندگی و تعاملات مثبت یا منفی با والدین و مراقبانشان بستگی دارد.

در سنین ابتدایی، به ویژه در دوره حدود 2 تا 3 سالگی، کودکان شروع به آگاهی از وجود خود و جدایی از والدینشان می‌پردازند. این مرحله بسیار اساسی برای تقویت اعتماد به نفس در کودکان است؛ زیرا در این دوران، کودکان شروع به کشف دنیای اطراف خود می‌کنند و احساس قدرت و توانایی در خود را تجربه می‌کنند.

هنگام ورود به دوره پیش دبستانی، معمولا بین 3 تا 5 سالگی، کودکان شروع به تجربه حس استقلال و خودمختاری می‌کنند. آنان آغاز به تصمیم‌گیری، حل مسائل و انجام فعالیت‌ها می‌کنند. با پیشرفت و توسعه مهارت‌های جدید، تقویت اعتماد به نفس کودکان اتفاق می‌افتد.

در دوره مدرسه، معمولا بین 6 تا 12 سالگی، کودکان شروع به مقایسه خود با دیگران می‌پردازند و ممکن است با احساس عدم کفایت یا کاهش اعتماد به نفس مواجه شوند. با این حال، با توسعه مهارت‌ها و استعدادهایشان، احساس توانمندی و اعتماد به نفس آن‌ها افزایش می‌یابد.

در دوره نوجوانی، معمولا بین 13 تا 18 سالگی، کودکان شروع به شکل‌دهی به حس هویت و ارزش‌های خود می‌پردازند. آن‌ها سؤالاتی درباره خود و وجودشان مطرح می‌کنند که می‌تواند زمینه برای شک و کشف خودشان باشد. اعتماد به نفس آن‌ها در این دوره با ایجاد باورها و ارزش‌های شخصیشان تقویت می‌شود.

والدین و مسئولان باید این نکته حیاتی را به یاد داشته باشند که اعتماد به نفس یک فرایند پویاست که در طول زندگی فرد تغییر می‌یابد. تجارب و محیط زندگی کودک، از جمله خانواده، مدرسه و جامعه، تأثیر بسزایی بر اعتماد به نفس او دارد. والدین و مراقبان نیز با ایجاد محیط‌های حمایتی، تربیتی و الگوبرداری از خودباوری، می‌توانند نقش مهمی در تقویت اعتماد به نفس کودکان خود داشته باشند. در صورتی که به عنوان والد در این مسیر گمراه هستید می توانید از طریق مشاوره والدین از کلینیک دکتر کاشفی زاده راهکارهای موثری در این باره دریافت کنید.

علل اعتماد به نفس پایین در کودکان

عدم اعتماد به نفس در کودکان یک مسئله چند بعدی است که می‌تواند از ریشه‌های مختلفی نشات بگیرد. این عوامل شامل عواملی همچون:

تجربه‌های منفی: 

کودکانی که با رویدادهای ناراحت‌کننده مثل قلدری، سوءاستفاده یا بی‌توجهی روبرو شده‌اند، ممکن است به دلیل این تجربیات، احساس اعتماد به نفس پایین و عدم اعتماد به نفس را تجربه کنند.

روش‌های تربیتی: 

والدین و مراقبانی که بیش از حد انتقادگر یا کنترل‌گر هستند، ممکن است نقش اساسی در کمبود اعتماد به نفس کودکان داشته باشند. کودکانی که حق تصمیم‌گیری را ندارند یا همواره با دیگران مقایسه می‌شوند، ممکن است دچار تصورات منفی از خود شوند.

انتظارات غیر واقعی: 

کودکانی که به صورت مداوم مورد انتظار برای رسیدن به کمال قرار گیرند یا در مقایسه با دیگران قرار گیرند، ممکن است به دلیل این فشارها اعتماد به نفس خود را از دست دهند.

تجربه شکست: 

کودکانی که با تجربه‌ی شکست روبرو شوند، مثل نمرات ضعیف، نادیده گرفته شدن توسط گروهی یا شکست در رقابت، ممکن است به توانایی‌های خود شک کنند و از عدم اعتماد به نفس رنج ببرند.

مشکلات یادگیری: 

کودکانی که با مشکلات یا ناتوانی‌های یادگیری دست و پنجه نرم می‌کنند، ممکن است در مسائل تحصیلی احساس ناتوانی کنند که باعث عدم اعتماد به نفس آن‌ها شود.

اضطراب اجتماعی: 

کودکانی که با اضطراب در ارتباطات اجتماعی دست و پنجه نرم می‌کنند، ممکن است با مسائلی روبرو شوند که منجر به کاستن اعتماد به مهارت‌های اجتماعی آنان شود.

تروما: 

کودکانی که تحت تأثیر رویدادهای آسیب‌زایی مثل جنگ، بلایای طبیعی یا از دست دادن یک عزیز، قرار گرفته‌اند، ممکن است احساس کمبود اعتماد به نفس نمایند.

عوامل ژنتیکی: 

برخی از کودکان ممکن است به دلیل استعداد ژنتیکی، انگیزه‌ی کمتری برای اعتماد به نفس یا روی‌آوردن به اضطراب داشته باشند.

در نظر داشته باشید که عدم اعتماد به نفس می‌تواند به صورت‌های متعددی در کودکان ظاهر شود و شامل مواردی همچون استفاده از واژه‌ی خجالتی یا اجتناب از تعاملات اجتماعی باشد. علاوه بر این، تأثیر فرهنگ و پیشینه‌ی فرد، نقش مهمی در شکل‌گیری اعتماد به نفس دارد. اگر کودکی عدم اعتماد به نفس دارد، ممکن است با کمک روانشناسی کودک یاد بگیرد چگونه برای کنترل احساسات خود کنترل بیشتری داشته باشد و اعتماد به نفس خود را بهبود بخشد. 

تاثیر اعتماد به نفس پایین بر کودکان

اعتماد به نفس پایین می‌تواند تأثیرات عمیقی بر توسعه عاطفی، اجتماعی و تحصیلی کودکان داشته باشد. وقتی کودکان اعتماد به نفس کافی به خود و توانایی‌هایشان ندارند، ممکن است در قبول چالش‌های جدید یا امتحان کردن چیزهای جدید مردد باشند. این ترس از شکست می‌تواند منجر به انزواطلبی شود، جایی که آن‌ها ممکن است از تعاملات اجتماعی یا فعالیت‌های تحصیلی فرار کنند تا از خود در مقابل احتمال تحقیر یا انتقاد محافظت کنند. به علاوه، کودکان با اعتماد به نفس کم ممکن است دشواری‌هایی در برقراری روابط مثبت با دیگران داشته باشند، زیرا ممکن است احساس کنند که ارزشمند یا لایق عشق و پذیرش نیستند. این می‌تواند احساس تنهایی و جدایی را بیشتر کند و بر آرامش کلی آن‌ها تأثیر بگذارد.

علاوه بر این، اعتماد به نفس پایین می‌تواند عملکرد و دستاوردهای تحصیلی کودکان را مختل کند. وقتی کودکان به توانایی‌هایشان شک دارند، ممکن است کمتر از پیش برای شرکت در کلاس یا تکمیل تکالیف اقدام کنند. این می‌تواند منجر به کاهش نمرات تحصیلی شود و چرخه‌ای از شک و کمبود موفقیت را به وجود آورد. به علاوه، اعتماد به نفس پایین می‌تواند به احساسات اضطراب و استرس کمک کند، زیرا کودکان ممکن است به طور مداوم نگران انطباق با انتظارات دیگران یا مواجهه با انتقاد از همکلاسی‌ها و افراد موظف شوند. به طور کلی، تقویت سلامت روان کودکان برای افزایش مقاومت عاطفی، مهارت‌های اجتماعی و موفقیت تحصیلی آن‌ها بسیار حیاتی است.

نشانه های اعتماد به نفس پایین در کودکان

 اعتماد به نفس یکی از جنبه‌های مهم توسعه کودکان است. وقتی کودکان اعتماد به نفس کمی دارند، ممکن است در برقراری روابط اجتماعی دچار مشکل شوند، از شرکت در فعالیت‌ها اجتماعی اجتناب کنند و احساسات منفی مانند ناراحتی و اضطراب را تجربه کنند. در زیر به برخی از نشانه های کمبود اعتماد به نفس در کودکان می‌پردازیم:

 ممکن است بدون تلاش از مواجهه با چالش‌ها یا انجام کارها تنها به دلیل ترس از شکست یا احساس بی‌اعتمادی فرار کنند.

چنانچه پس از آغاز یک بازی یا کار، با نخستین مشکل یا ناامیدی رو به رو شوند، تسلیم و پای خود را از پیشرفت بردارند.

در مواقعی که فکر می‌کنند شکست می‌خورند یا به نظر دیگران ضعیف عمل می‌کنند، ممکن است به فریب و دروغ پناه ببرند.

علائم فروپاشی و ناتوانی می‌تواند از طریق رفتارهای کودکانه یا بی‌اندازه ظاهر شود، که این باعث روبه‌رو شدن با آزار و بی‌احترامی هم‌نوعان شده و مشکل را تشدید می‌کند.

کاهش نمرات یا علاقه کمتر به فعالیت‌های عادی نیز ممکن است دیده شود.

انزوا اجتماعی، از دست دادن دوستان یا کاهش ارتباطات نیز احتمالی است.

تجربه تغییرات شدید در حالات روحی مانند غم، گریه، خشم، ناامیدی یا خاموشی نیز ممکن است باشد.

گاهی از نظرات خود که شامل جملات منفی مثل “هیچ‌وقت هیچ کاری درست انجام نمی‌دهم”، “هیچکس مرا دوست ندارد” یا “تقصیر همیشه مال من است” استفاده می‌کنند.

در صورت مشاهده هر کدام از این نشانه ها لازم است تا با مشاوره فردی برای کودکتان به آن ها کمک کنید تا مسیر زندگی خود را تغییر دهند.

10 روش برای افزایش اعتماد به نفس کودکان

شما به‌عنوان والدین تمایل دارید که فرزندانتان از خود راضی باشند و احساس خوبی از ارزشمندی و خودباور یداشته باشند. رفتار و گفتار شما بیشتر از هر چیز دیگری بر این موضوع تأثیر می‌گذارد، از آن لحظه‌ای که کودکان خود را در آغوش گرفتید. هر صدایی که از سمت شما برآید، هر نگاهی که بیندازید و هر کلمه‌ای که اظهار می‌­کنید، دقیقاً به ذهن کودکانتان نفوذ می‌شود.

احترام به خود و اعتماد به نفس می‌تواند برای هر کودکی متفاوت باشد. در ادامه به 10 راه برای کمک به افزایش عزت نفس در کودکان اشاره می‌کنیم:

 ۱. یادگیری و تجربه کارهای جدید

یکی از راه‌های مهمی که می‌توانید برای بالا بردن اعتماد به نفس کودکان خود انجام دهید، یادگیری و تجربه کارهای جدید است. از لحظه‌ای که نوزادان هنوز در حال یادگیری نگهداری فنجان یا قدم‌های اولیه خود هستند، تا زمانی که کودکان به سنین بالاتر می‌رسند و مهارت‌هایی مانند پوشیدن لباس، خواندن، یا دوچرخه‌سواری را یاد می‌گیرند،  فرصتی است که می‌تواند به افزایش اعتماد به نفس کودکان کمک کند.

ابتدا با نشان دادن و کمک به انجام کارها، آموزش دهید و سپس اجازه دهید که خودشان تلاش کنند، حتی اگر با اشتباه مواجه شوند. این امر بسیار مهم است زیرا برای ایجاد یک اعتماد به نفس مثبت، لازم است که کودکان فرصتی برای تلاش، یادگیری و احساس موفقیت داشته باشند. بنابراین، حتماً چالش‌های جدید را برای آن‌ها فراهم کنید اما آن‌ها را نیز از انجام کارهای خیلی آسان یا خیلی سخت باز نگه دارید. به آن‌ها بگویید که هیچکس لزوما برای دوست داشته شدن همیشه نیازی به کامل بودن ندارد.

۲. تقدیر از تلاش‌ها

تقدیر از تلاش‌ها و پیشرفت بسیار مهم است. بجای تمرکز بر نتایج (مثل گرفتن نمره 20) یا ویژگی‌ها (مانند باهوش بودن یا ورزشکار بودن)، بهتر است تلاش، پیشرفت و نگرش فرزندان را تحسین کنید. به صورت بیانی بگویید که اینکه بر روی پروژه‌هایشان سخت کار کرده‌اند یا در املا بهبود پیدا کرده‌اند، چقدر برای شما اهمیت دارد و از آن قدردانی می‌شود. این نوع تشویق باعث می‌شود که کودکان تلاش بیشتری برای رسیدن به اهدافشان بکنند و به این ترتیب، فرصت بیشتری برای موفقیت خواهند داشت.

 ۳. صداقت در تقدیر

صداقت در تقدیر از تلاش‌های فرزندان بسیار ارزشمند است. از تمجیدهایی که صادقانه نیستند پرهیز کنید؛ زیرا کودکان معمولاً حس می‌کنند که دروغ می‌گویید و این امر می‌تواند به اعتماد به نفس آن‌ها آسیب بزند. به جای اینکه بگویید “این بهترین کاری نبود که انجام دادی”، می‌توانید بگویید “به تلاشت افتخار می‌کنم؛ این کار نشان می‌دهد که بهترین توانایی‌هایت را به کار می‌گیری.”

 ۴. تبدیل شدن به الگوی خوب

شما به عنوان والدین الگوی خوبی برای فرزندانتان هستید. وقتی به ترتیب و کنترل امور خانه می‌پردازید، به فرزندانتان یاد می‌دهید که برای انجام کارها تلاش کنند. همچنین از لحاظ روحی، نحوه مواجهه با چالش‌ها و مسائل را نیز از شما الگوبرداری می‌کنند. بنابراین، همیشه سعی کنید بهترین نمونه را برای آن‌ها ارائه دهید. حتی شما هم به عنوان بک والد ممکن است درگیری های ذهنی داشته باشید که نیاز دارید تا به واسطه روان درمانی ذهن خود زا آزاد کنید. برای اطلاعات بیشتر و دریافت این خدمات با کلینیک دکتر کاشفی زاده در ارتباط باشید.

5. اجتناب از انتقاد: 

پیام‌هایی که کودکان از دیگران درباره خودشان می‌شنوند می‌تواند تأثیر گسترده‌ای بر روی اعتماد به نفس آنها داشته باشد. اظهارات منفی مانند توصیف‌های تند (مثلاً برچسب زدن به کودک به عنوان تنبل) نه تنها انگیزه ای برای پیشرفت کودکان ایجاد نمی‌کند، بلکه ممکن است به اعتماد به نفس آنها آسیب برساند. به جای انتقاد، به کمک صبر و تمرکز بر روی بهبود کارهای آینده کودکان از طریق نشان دادن روش‌های صحیح کار به آنها کمک کنید.

6. تمرکز بر نقاط قوت: 

بر روی کارها و موفقیت‌هایی که کودکانتان انجام می‌دهند و از آنها لذت می‌برند تمرکز کنید. اطمینان حاصل کنید که آنها در این نقاط قوت فردی خود زمینه مناسبی برای رشد و توسعه دارند. با تمرکز بر نقاط قوت، اعتماد به نفس کودکان افزایش می‌یابد و این ویژگی از طریق تقویت خودکارآمدی آنها تقویت می‌شود.

7. تمرکز بر پیشرفت: 

به جای تمرکز بر روی اشتباهات گذشته، کودکان را به سمت نگاه به جنبه‌های مثبت و پیشرفت‌هایشان هدایت کنید. وقتی کودکان از خودشان یا روزشان شکایت می‌کنند، آنها را تشویق کنید که به دنبال مواردی بگردند که خوب پیش رفته است. این عمل از دادن فرصت به کودکان برای تشخیص موفقیت‌هایشان و تقویت اعتماد به نفس آنها می‌تواند موثر باشد.

8. تشویق به دوستی‌های سالم: 

به کودکان آموزش دهید که دوستان خوب آنهایی هستند که رفتار مثبت و سازنده دارند و از آنها ایده‌های مفیدی می‌گیرند. آن‌ها باید از افرادی که به دیگران آسیب می‌زنند دوری کنند و به جای آن دوستانی را انتخاب کنند که به آنها احساس خوبی نسبت به خودشان داشته باشند و از این دوستان برای ایجاد روابط سالم و مفید استفاده کنند.

9. تشویق به کمک به دیگران: 

وقتی کودکان می‌بینند که کاری که انجام می‌دهند برای دیگران مهم است، اعتماد به نفس آنها رشد می‌کند. انجام کارهایی مانند کمک به خانواده، مشارکت در پروژه‌های خدماتی در مدرسه یا نشان دادن محبت و مهربانی به دیگران می‌تواند به تقویت اعتماد به نفس در کودکان کمک کند و احساسات مثبتی را در آنها ایجاد کند.

10. تعیین اهداف هفتگی:

برای فرزندتان، هر هفته اهداف کوچک و قابل دستیابی را تعیین کنید. این اهداف می‌توانند از کارهای ساده مثل خواندن یک کتاب، تمیز کردن اتاق، تمرین 60 پرش در یک دقیقه و غیره باشند. همچنین، می‌توانید یک هدف بلندمدت مشخص کنید، مثلاً بهبود عملکرد در آزمون ریاضیات تا پایان ترم مدرسه. اهداف باید قابل دستیابی و محرک باشند و فرزندان شما هرگاه به آنها دست یافتند، باید احساس موفقیت و رشد را تجربه کنند. این کار به بالا بردن اعتماد به نفس در کودکان و ایجاد انگیزه برای دستیابی به اهداف آینده کمک می‌کند.

خدمات روانشناسی کلینیک دکتر کاشفی زاده 

با توجه به اهمیت اعتماد به نفس در رشد و توسعه کودکان و نوجوانان، کلینیک دکتر مهسا کاشفی زاده به ویژه به این جنبه مهم توجه ویژه‌ای دارد. برنامه‌های درمانی و مشاوره‌های ارائه شده در این کلینیک، به منظور افزایش اعتماد به نفس، تقویت ارتباطات خانوادگی، و پشتیبانی از رشد سالم و موفقیت کودکان و نوجوانان می‌باشد.

در کلینیک دکتر کاشفی زاده، به ارائه خدمات روانشناسی برای کودکان و نوجوانان، به همراه مشاوره والدین، پرداخته می‌شود. تیم متخصص و کارآزموده کلینیک، با بهره‌گیری از روش‌های مدرن و علمی، در تشخیص و درمان مشکلات روانی کودکان و نوجوانان موثر عمل می‌کند.

نتیجه گیری

اعتماد به نفس در کودکان اساسی‌ترین عاملی است که بر رشد و توسعه آن‌ها تأثیر می‌گذارد. با توجه به اهمیت این موضوع، می‌توان با اعمال روش‌های مناسب و موثر، اعتماد به نفس کودکان را افزایش داد و زمینه‌ای سالم برای رشد و پیشرفت آن‌ها فراهم نمود. با اجرای روش‌هایی نظیر تشویق، ارائه پشتیبانی، ایجاد محیط مثبت و تشویق به خودباوری، می‌توان اعتماد به نفس کودکان را بهبود بخشید و زندگی‌شان را به سمت موفقیت هدایت کرد. این اقدامات نه تنها به ایجاد اعتماد به نفس قوی‌تر در کودکان کمک می‌کند بلکه زندگی آن‌ها را به سمت شادی، موفقیت و رضایت بیشتر هدایت می‌کند.

سوالات متداول 

 ۱. چرا اعتماد به نفس در کودکان مهم است؟

اعتماد به نفس در کودکان اساسی‌ترین عاملی است که بر رشد و توسعه آن‌ها تأثیر می‌گذارد. این ویژگی ایجاد احساس اعتماد و اطمینان در کودکان را برای مواجهه با چالش‌ها و موفقیت در زندگی آینده‌شان فراهم می‌کند.

 ۲. چگونه می‌توانیم اعتماد به نفس کودکان را تقویت کنیم؟

اعتماد به نفس کودکان را می‌توان با روش‌هایی نظیر تشویق، ارائه پشتیبانی، ایجاد محیط مثبت، تشویق به خودباوری و تربیت مثبت تقویت کرد.

 ۳. چگونه می‌توان از انتقاد سازنده برای افزایش اعتماد به نفس کودکان استفاده کرد؟

استفاده از انتقاد سازنده با تاکید بر نقاط قوت و ارائه پیشنهادات سازنده می‌تواند به افزایش اعتماد به نفس کودکان کمک کند.