احساس اضطراب در موقعیت‌های خاص طبیعی است و می‌تواند با اضطراب موقعیتی نیز مرتبط باشد. تجربه هر از گاهیِ اضطراب، لزوماً به این معنا نیست که شما با یک اختلال اضطرابی زندگی می‌کنید. اضطراب یک واکنش طبیعی به یک تهدید درک شده است. این تهدید می‌تواند واقعی باشد یا نباشد، اما آنچه مهم است این است که فکر کنید یا احساس کنید در خطری هستید، حتی اگر هیچ اتفاقی در اطراف شما نمی‌افتد. به عبارت دیگر، این فکر تهدید است که علائم اضطراب را القا می‌کند. در این مقاله، درباره اضطراب موقعیتی، از جمله چیستی، علائم و نشانه‌ها، گزینه‌های درمانی و راه‌های مقابله را مطالعه می‌کنید.
اضطراب موقعیتی (Situational Anxiety) چیست؟
اضطراب موقعیتی تنها یکی از انواع اضطراب است که در پاسخ به یک نمونه خاص یا گروهی از موقعیت‌ها رخ می‌دهد. بعبارتی این اضطراب در پاسخ به موقعیت‌های جدید یا ناآشنا اتفاق می‌افتد. برای مثال، اگر کارفرما از او بخواهد مسئولیت جدیدی را به عهده بگیرد، یا اگر برای اولین بار به خارج از کشور سفر کند، ممکن است احساس اضطراب موقعیتی داشته باشد.
با این حال، بسته به فرد و موقعیت می‌تواند شدت آن نیز متفاوت باشد. این احساسات می‌تواند برای برخی افراد قابل کنترل باشد اما برای برخی دیگر طاقت فرساتر است.
خبر خوب این است که راه‌هایی برای کنترل بیشتر این نوع اضطراب وجود دارد. چنین تاکتیک‌هایی اغلب شامل راهبردهای مانند تنفس عمیق است. یا ممکن است مستلزم صحبت با درمانگر در مورد درمان استرس و اضطراب باشد که می‌تواند کمک کند.
آیا اضطراب موقعیتی از نوع اختلالات اضطرابی است؟
اضطراب موقعیتی یک وضعیت پزشکی مشخص نیست. درعوض، این راهی برای توصیف اضطراب معمولی است که بسیاری از افراد زمانی که خارج از “منطقه راحتی” خود هستند، تجربه می کنند.
در نتیجه، افراد معمولاً فقط گاهی اوقات اضطراب موقعیتی را تجربه می کنند معمولاً زمانی که کاری جدید یا چالش برانگیز انجام می دهند.
در مقابل، اختلالات اضطرابی تأثیر قابل توجهی بر زندگی روزمره افراد دارد. در زیر چند مقایسه وجود دارد.
-
اضطراب موقعیتی در مقابل اختلال اضطراب فراگیر
اضطراب موقعیتی به این معنی است که شما در مواجهه با یک یا چند موقعیت خاص برخی یا همه علائم اضطراب را تجربه می‌کنید. این معمولا یک بار اتفاق می‌افتد، اما می‌تواند در طول زمان تکرار شود.
به عبارت دیگر، اضطراب موقعیتی یک اختلال اضطرابی نیست. به عنوان مثال، علائم اضطراب را قبل از اولین روز مدرسه، صحبت کردن در یک جلسه یا تماشای اخبار تاثیرگذار تجربه می‌کنید. این فکر که ممکن است چیزی اشتباه پیش برود یا به راهی که از آن می‌ترسید برود کافی است تا علائم اضطراب را تجربه کنید.
از سوی دیگر، اختلال اضطراب فراگیر (GAD)، به تجربه علائم مزمن اضطراب اشاره دارد که مختص هیچ رویداد یا موقعیتی نیست. ممکن است برخی موقعیت‌ها شما را بیش از دیگران مضطرب کنند یا ممکن است علائمی را تجربه کنید بدون اینکه بدانید چه چیزی باعث آن‌ها شده است.
افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر یا GAD در مورد طیف وسیعی از چیزها احساس اضطراب می‌کنند، حتی اگر رویدادی که آن‌ها نگران آن هستند در حال حاضر اتفاق نمی‌افتد یا ممکن است هرگز رخ ندهد.
این با اضطراب موقعیتی متفاوت است، که معمولاً خاص‌تر است و در لحظه حال اعمال می‌شود. افراد مبتلا به اضطراب موقعیتی فقط نسبت به چیزهایی که قرار است اتفاق بیفتند یا در حال حاضر اتفاق می‌افتند احساس اضطراب می‌کنند. تشخیص تمامی این موارد با کمک خانم دکتر مهسا کاشفی زاده صورت می‌گیرد.
-
اضطراب موقعیتی در مقابل اضطراب اجتماعی
در ظاهر، اضطراب موقعیتی و اختلال اضطراب اجتماعی می‌توانند بسیار شبیه به هم به نظر برسند. آن‌ها تا حدودی همپوشانی دارند؛ زیرا افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی می‌توانند از رویدادهایی که معمولاً باعث اضطراب موقعیتی می‌شوند، بترسند.
تفاوت بین آن‌ها این است که علائم اختلال اضطراب اجتماعی نه تنها در موقعیت‌های اجتماعی جدید یا ناآشنا رخ می‌دهد؛ بلکه در بسیاری از موقعیت‌های اجتماعی قابل اعتماد رخ می‌دهد.
دلیل این امر این است که اضطراب اجتماعی به دلیل ترس عمومی از قضاوت منفی دیگران ایجاد می‌شود. یک فرد ممکن است به طور مداوم نگران باشد که دیگران از او متنفر باشند، حتی اگر در این صورت هیچ عواقبی در پی نداشته باشد.
در مقابل، افرادی که اضطراب موقعیتی را تجربه می‌کنند ممکن است تنها زمانی از قضاوت منفی بترسند که عواقبی در پی داشته باشد.
به عنوان مثال، عواقب نارضایتی یک مصاحبه‌گر شغلی می‌تواند این باشد که او به شغل مورد نظر خود دست پیدا نمی‌کند. آگاهی از این موضوع می‌تواند باعث شود که فرد فشار بیشتری را برای تحت تاثیر قرار دادن احساس کند.
علائم اضطراب موقعیتی
علائم اضطراب موقعیتی مانند سایر اشکال اضطراب است. تنها تفاوت این است که آن‌ها در موقعیت‌های خاص رخ می‌دهند. احساس کمی استرس یا اضطراب در پاسخ به موقعیت‌های ناآشنا طبیعی است. وقتی با یک چالش یا تهدید بالقوه مواجه می‌شوید، این استرس به آمادگی بدن شما برای پاسخگویی کمک می‌کند.
با این حال، اضطراب بیش از حد می‌تواند علائم ناراحت کننده‌ای ایجاد کند که تمرکز را دشوار می‌کند. با این وجود، هر کس به طور متفاوتی واکنش نشان می‌دهد، و علائم خود شما ممکن است بسته به اینکه چقدر موقعیت را برانگیخته می‌کنید، متفاوت باشد.
-
علائم روانی
علائم اضطراب موقعیتی ممکن است با نشانه‌های روانی و فیزیکی همراه باشد که در هریک از افراد متفاوت است. برخی از مهم‌ترین علائم روانی که شما در موقعیت‌های اضطرابی ممکن است تجربه کنید، عبارت است از:
- عصبی
- بی قرار
- ترسیدن
- تحریک پذیر
- احساس خستگی بعد از ترک موقعیت
- تلاش برای تمرکز
- تحریک پذیر بودن یا به راحتی اذیت شدن
- نگران بودن، عصبی بودن و احساس استرس
-
علائم فیزیکی
یک فرد ممکن است متوجه علائم دیگری از اضطراب موقعیتی شود که بر احساس بدن او تأثیر می‌گذارد. علائم فیزیکی اضطراب موقعیتی عبارتند از:
- افزایش ضربان قلب
- عرق کردن و احساس گرما یا برافروختگی
- احساس لرزش
- گزگز در دست یا پا
- ناراحتی یا درد در قفسه سینه
- سردرد یا معده درد
- تنفس سریع و کم عمق
- دست‌های لرزان
- عضلات منقبض
برای طبقه بندی به عنوان اضطراب موقعیتی، این علائم فقط باید با فکر کردن به موقعیت یا قرار گرفتن در معرض آن شروع شوند. هنگامی که رویداد به پایان می‌رسد، افکار تغییر می‌کنند و علائم نیز فروکش می‌شوند.
علت اضطراب موقعیتی چیست؟
عوامل مختلفی وجود دارد که ممکن است اضطراب موقعیتی را ایجاد کند، مانند موقعیت‌های جدید یا در حال تغییر. از آنجایی که مردم اغلب مطمئن نیستند که چه انتظاری داشته باشند یا چگونه به یک موقعیت خاص پاسخ دهند، ممکن است اضطراب رخ دهد.
علائم اضطراب موقعیتی ممکن است در شرایطی نیز رخ دهد که افراد قبلاً تجربه منفی یا ناراحت کننده‌ای داشته‌اند. به عنوان مثال، اگر هنگام صحبت کردن در مقابل جمعیت تجربه بدی داشته‌اید، ممکن است دفعه بعد که با موقعیت مشابهی روبرو شدید، اضطراب موقعیتی را تجربه کنید.
به طور کلی بیشتر مستعد بودن در برابر اضطراب می‌تواند احتمال تجربه اضطراب موقعیتی را افزایش دهد.
از نظر خانم دکتر مهسا کاشفی زاده تعدادی موقعیت خاص وجود دارد که اغلب با اضطراب مرتبط هستند. برخی از رایج‌ترین محرک‌های اضطراب موقعیت عبارتند از:
- اولین روز مدرسه یا کار جدید
- مصاحبه‌های شغلی
- ارائه‌ها
- اولین قرارها
- سفر به یک مکان جدید
- دور بودن از خانه
- رفتن به دانشگاه
- ملاقات با مردم در یک اجتماع جدید
- موقعیت‌های اجتماعی
- صحبتهای کوچک با غریبه‌ها
- منصوب شدن برای رهبری یک گروه
- سخنرانی عمومی
- تغییرات عمده زندگی همچنین می‌تواند باعث ایجاد اضطراب شود، مانند روز عروسی، روز فارغ التحصیلی یا تولد فرزند.
چرا در موقعیت‌های خاص دچار اضطراب می‌شویم؟
آنچه باعث اضطراب موقعیتی می‌شود می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. برخی از علل رایج شامل:
- موقعیت‌های جدید
وقتی مطمئن نیستید که چه انتظاری داشته باشید یا چگونه پاسخ دهید، به احتمال زیاد احساس عصبی یا اضطراب می‌کنید.
- تجربیات منفی
همچنین ممکن است در صورتی رخ دهد که در گذشته تجربه منفی یا ناراحت کننده‌ای در یک موقعیت خاص داشته باشید. به عنوان مثال، اگر یک بار در حین سخنرانی در جمعی تجربه بدی داشتید، ممکن است دفعه بعد که با موقعیت مشابهی روبرو شدید، دچار اضطراب شوید.
- داشتن یک اختلال اضطرابی
همچنین اگر به طور کلی بیشتر مستعد اضطراب هستید، احتمال بیشتری دارد که دچار اضطراب موقعیتی شوید.
- عوامل دیگر
عوامل دیگری که ممکن است در ایجاد اختلالات اضطرابی نقش داشته باشند عبارت است از ژنتیک، شیمی مغز و تأثیرات محیطی.
روش تشخیص اختلال اضطراب موقعیتی
برای تشخیص اختلال اضطراب، پزشک در مشاوره فردی یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد، در مورد علائم شما می‌پرسد، و آزمایش خون را توصیه می‌کند، که به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دهد که آیا بیماری دیگری، مانند کم کاری تیروئید، ممکن است باعث علائم شما شود یا خیر. همچنین ممکن است پزشک در مورد داروهایی که مصرف می‌کنید بپرسد.
اضطراب موقعیتی یک وضعیت پزشکی مشخص نیست که روانشناسان آن را تشخیص دهند. با این حال، اضطراب موقعیتی هنوز هم می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر زندگی یک فرد داشته باشد و فرد می‌تواند برای مقابله با آن کمک بگیرد.
به عنوان مثال، اگر شخصی به دنبال شغلی باشد که شامل سفرهای خارجی زیاد باشد، ممکن است بخواهد برای کاهش اضطراب خود در مورد این فعالیت خاص، به دنبال حمایت باشد. یک پزشک، درمانگر یا مشاور می‌تواند در مورد بهترین رویکردها مشاوره ارائه دهد.
همچنین مهم است که توجه داشته باشید که تشخیص اضطراب موقعیتی و اختلالات اضطرابی دشوار است. یک پزشک یا درمانگر دارای مجوز می‌تواند به فرد کمک کند تا بفهمد کدام نوع اضطراب را دارد.
محرک های اضطراب موقعیتی کدامند؟
مک کراسکی توضیح می‌دهد که اضطراب موقعیتی، دلهره ارتباطی است که توسط “ترکیب منحصر به فرد تأثیرات ایجاد شده توسط مخاطب، زمان و زمینه” ایجاد می‌شود. هر رویداد ارتباطی شامل ابعاد مختلفی است: فیزیکی، زمانی، اجتماعی-روانی و فرهنگی. این ابعاد برای ایجاد یک موقعیت ارتباطی منحصر به فرد که با هر رویداد ارتباطی قبلی متفاوت است ترکیب می‌شوند. موقعیتی که توسط یک مخاطب معین، در زمان معین و در یک زمینه معین ایجاد می‌شود، می‌تواند در اضطراب موقعیتی ادغام شود.
در زیر چند نمونه رایج از محرک‌های اضطراب موقعیتی آورده شده است:
- سخنرانی در جمع
- مصاحبه‌های شغلی یا آزمون‌های آزمایشی
- ملاقات با افراد جدید
- امتحان کردن چیزهای جدید
آیا نگرانی و هراس شدید موقعیت‌های جدید درمان می‌شود؟
اگر فردی نیاز داشته باشد یا بخواهد اضطراب موقعیتی خود را کاهش دهد، گزینه‌های مختلفی دارد. در ادامه دو مورد از مهم‌ترین روش‌های روان درمانی را که برای درمان اضطراب موقعیتی استفاده می‌شوند را برای شما توضیح می‌دهیم.
-
مواجهه درمانی
این نوع درمان شامل قرار گرفتن تدریجی در معرض منبع ترس است. یک فرد با یک هدف بسیار کوچک و دست یافتنی شروع می‌کند، مانند یک سفر یک روزه به یک شهر مجاور. سپس برای رسیدن به اهداف چالش برانگیزتر کار می‌کنند، مانند رفتن به تعطیلات آخر هفته و شاید یک سفر خارج از کشور.
یک فرد تنها زمانی به مرحله بعدی می‌رود که با مرحله قبلی احساس راحتی کند. این به آن‌ها اجازه می‌دهد تا با موقعیت جدید آشنا شوند و احساس اطمینان کنند که می‌توانند آن را مدیریت کنند.
-
دارو درمانی
اکثر داروهایی که پزشکان برای اضطراب تجویز می‌کنند، فرد را ملزم به مصرف منظم آن‌ها می‌کنند. به عنوان مثال، افراد باید هر روز به طور مداوم از مهارکننده‌های بازجذب سروتونین استفاده کنند، در غیر این صورت موثر نیستند.
با این حال، برخی از داروهای ضد اضطراب وجود دارد که افراد می‌توانند در دوزهای یکبار، مصرف کنند. این شامل داروهایی مانند بنزودیازپین‌ها می‌شود که نوعی آرام بخش هستند.
پزشک ممکن است مقدار محدودی از این داروها را برای افرادی تجویز کند که در موقعیت‌های خاص، مانند زمانی که با هواپیما سفر می‌کنند، برای حفظ آرامش خود به کمک نیاز دارند.
با این حال، بدن به‌سرعت به بنزودیازپین‌ها و دیگر آرام‌بخش‌ها وابسته می‌شود و برخی افراد می‌توانند به اعتیاد مبتلا شوند. پزشکان آن‌ها را فقط برای یک بار مصرف یا کوتاه مدت تجویز می‌کنند.
افرادی که به دلیل شغل یا سبک زندگی خود به طور مرتب اضطراب موقعیتی را تجربه می‌کنند، نباید از داروهای ضد اضطراب به عنوان یک راه حل طولانی مدت استفاده کنند. تا حد امکان و بعد از بررسی‌های انجام گرفته خانم دکتر مهسا کاشفی زاده، دارو درمانی را استفاده نمی‌کند.
روش های مقابله و درمان اضطراب موقعیتی
اضطراب موقعیتی را اغلب می‌توان با استفاده از راهبردهای خودیاری مدیریت کرد، اما در مواردی که اضطراب شما بسیار ناراحت کننده می‌شود یا با زندگی روزمره شما تداخل پیدا می‌کند، ممکن است به درمان حرفه‌ای نیاز داشته باشید.
اختلال اضطراب مانند هر مشکل سلامتی دیگری است که نیاز به درمان دارد. شما نمی‌توانید آن را کنار بگذارید. موضوع نظم و انضباط شخصی یا نگرش نیست. محققان در چند دهه اخیر پیشرفت‌های زیادی در درمان بیماری‌های روانی داشته‌اند. ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما یک برنامه درمانی مناسب برای شما تنظیم می‌کند. برنامه شما ممکن است ترکیبی از دارو و روان درمانی باشد
نتیجه گیری
اضطراب موقعیتی اضطرابی است که در موقعیت‌های جدید یا ناآشنا رخ می‌دهد. اغلب، زمانی اتفاق می‌افتد که فرد مجبور است «منطقه آسایش» خود را ترک کند، مانند زمانی که در حال سفر دور از خانه است.
بسیاری از افراد هر از گاهی اضطراب موقعیتی را تجربه می‌کنند. لزوماً نیازی به درمان ندارد، اما اگر فردی مرتباً در موقعیت‌هایی قرار می‌گیرد که این نوع اضطراب را به او می‌دهد، ممکن است بخواهد با یک درمانگر حرفه‌ای همچون خانم دکتر مهسا کاشفی زاده صحبت کند.
سوالات متداول
1- اضطراب موقعیتی چیست؟
اضطراب موقعیتی تنها یکی از انواع اضطراب است که در پاسخ به یک نمونه خاص یا گروهی از موقعیت‌ها رخ می‌دهد.
2- علائم فیزیکی اضطراب موقعیتی چیست؟
- افزایش ضربان قلب
- عرق کردن و احساس گرما یا برافروختگی
- احساس لرزش
- و …
3- روش‌های درمان موقعیت اضطرابی چیست؟
- مواجهه درمانی
- دارو درمانی