زمانی که فرد در زندگی فردی، اجتماعی یا شغلی خود با رویدادهای ناگهانی و سخت مواجه می شود، بروز برخی علائم بالینی و عصبی ممکن است برای لحظاتی او را فرا بگیرید. یکی از این علائم بروز حمله پانیک یا عصبی است که فرد برای دقایقی از نظر جسمی دچار مشکلاتی مانند تنگی نفس، سرگیجه، حالت تهوع و … می شود. بسیاری از کسانی که به مشاوره فردی و روانشناسی مراجعه می کنند، اذعان دارند که حمله پانیک یکی از تجربیات ناخوشایندی است که در زندگی داشته اند. در این مقاله شما را با این حمله عصبی و روش های درمانی آن آشنا خواهیم کرد.
حمله پانیک چیست؟
احتمالا این تجربه را داشته اید که در شرایط استرس و اضطراب شدید یا رویدادهای هیجان انگیز ناگهانی مانند تصادف یا دعواهای شدید دچار نوعی حمله عصبی شوید. تجربه ای که مدت کوتاهی در کمتر از چند دقیقه محو می شود و نیازی به مصرف دارو ندارد. این حملات را پانیک می نامند.
بروز این حملات عصبی در فرد می تواند علل و عوامل مختلفی داشته باشد. نکته مهمی که باید درباره حملات پانیک بدانید، بروز آن در سنین نوجوانی به ویژه در شرایط استرس و اضطراب، نگرانی و ترس شدید است. البته بزرگسالان نیز ممکن است با این حملات مواجه شوند. از مهمترین علل بروز این حملات:
- سابقه ژنتیکی و خانوادگی فرد
- سابقه آزار جنسی و جسمی در کودکی
- مواجهه با شرایط استرس زا و بحران ها
- پرکاری و کم کاری تیروئید
- انجام ورزش های سنگین
- افت قند خون
- رزیم های غذایی نادرست و مصرف الکل
- آسم یا تنگی نفس
- بروز مشکلات شدید مالی
- عوارض برخی داروها یا محرک های عصبی
- استفاده بیش از حد از کافئین و الکل
- وقوع حوادث سخت مانند تصادف، تجاوز جنسی، مرگ عزیزان، طلاق و…
در صورتی که تجربه این حملات را دارید، باید برای پیشگیری مجدد از بروز آن یا آمادگی داشتن برای مدیریت و کنترل آن از کمک مشاوره های روانشناسی بهره ببرید. برای اینکار استفاده از مشاوره آنلاین یا تلفنی در سریعترین زمان ممکن بسیار موثر است. در صورتی که برای مواجهه با فشارهای روحی و روانی نیازمند کمک یک روانشناس خبره هستید، در هر نقطه از دنیا که باشید می توانید از خدمات مشاوره ای دکتر مهسا کاشفی زاده عضو انجمن روانشناسان ایران استفاده کنید. دکتر کاشفی زاده امکان ارائه مشاوره ایرانیان خارج از کشور را نیز برای هموطنان فراهم کرده است.
اثر اضطراب در حمله پانیک
اضطراب شدید می تواند به اشکال مختلفی در افراد بروز کند. گاهی بروز حملات پانیک را نیز به همراه دارد اما باید در نظر داشته باشید که پانیک با اختلال اضطراب اجتماعی کاملا تفاوت دارد. وقتی فرد دچار اضطراب شدید می شود تمام علائمی که حملات پانیک نشان می دهد، را تجربه می کنند. با این تفاوت که پانیک به فرد احساس خفگی و مرگ ناگهانی را القا می کند. اما اضطراب قطعا تاثیر مستقیم بر بروز این حملات دارد. استفاده از دارو یا مشاوره روانشناسی نیز بهترین راهکاری است که می توان برای مدیریت این حملات و پیشگیری از آن انجام داد.
ویژگی های حمله پانیک
زمانی که فرد دچار حمله های عصبی و اختلال اضطراب اجتماعی می شود علائم و ویژگی های زیر را بروز می دهد:
- ترس و وحشت ناگهانی
- اضطراب از تجربه حمله قبلی
- تجربه احساسات غیرقابل کنترل
- بیش فعالی
- احساس سفت شدن گلو
- عدم درک واقعیت
- ترس از مرگ
این حملات در کمتر از 10 دقیقه رفع می شود، اما مدیریت حال فرد در زمانی که با این حملات مواجه می شود اهمیت زیادی دارد. این علائم همانطور که ناگهانی بروز می کند، به همان سرعت هم رفع می شود.
ویژگی های بالینی اختلال پانیک چیست؟
از جمله ویژگی های بالینی حمله پانیک نیز می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس درد در قفسه سینه
- لرزش بدن و دست ها
- احساس خفگی و مردن
- احساس ترس شدید
- بروز حالت تهوع شدید
- بی حسی در انگشتان دست و پا
- بالا رفتن میزان ضربان قلب
- گر گرفتگی
- سرگیجه
- مشکل در تمرکز
- تحریک پذیری نسبت به محرک های محیطی
- بروز مشکل در خواب
- سردرد
بیماری های همراه با بیماری پانیک
در صورتی که فرد تجربه مکرر از حملات پانیک را تجربه کند، ممکن است به دلیل برخی بیماری های زمینه ای باشد، البته گاهی نیز با مشکلات و بیماری های زیر مواجه می شود:
- بیماری های قلبی
- دیابت
- مشکلات کم کاری یا پرکاری تیروئید
- اختلالات تنفسی مانند بیماری مزمن انسداد ریه یا آسم
روند اختلال پانیک
حملات پانیک می تواند انواع مختلفی داشته باشد که مواجهه با هر کدام از این موارد می تواند تجربه سختی برای فرد باشد. اختلال هراس خاص، اختلال اضطراب اجتماعی، ترس از شلوغی یا آگورافوبیا، ترس از تنهایی، پانیک در خواب و اختلال بدشکلی هراسی از جمله انواع اختلال پانیک می باشد.
شاید برای بار اول یا دوم که با این اختلال مواجه می شوید، آن را جدی نگیرید اما با مشاهده علائم زیر باید برای درمان به پزشک مراجعه کنید:
- تجربه استرس یا اضطراب شدیدی که زندگی روزمره شما را مختل کرده است
- ترس یا نگرانی دائمی و عدم کنترل شما بر آن، که احساس افسردگی را در شما به همراه دارد
- گرایش شما به مواد مخدر یا مصرف بیش از حد مشروبات الکلی را به همراه دارد
- مشکلات جسمی مانند بیماری های قلبی یا تنفسی را در خود مشاهده می کنید
- افکار منفی مانند خودکشی یا رفتارهای پرخطر را در ذهن خود مرور می کنید
درمان های حمله پانیک
روش های مختلفی می توان برای درمان این حمله های عصبی در پیش گرفت اما مهمترین آن روان درمانی که فرد باید بسته به میزان و شدت این حملات جلسات مشاوره را پشت سر بگذارد. علاوه بر این روش، از هر راهکاری برای درمان حمله های عصبی پانیک استفاده شود باید مشاوره های روانشناسی نیز به موازات آن ادامه پیدا کند تا فرد علائم بهبودی کامل را بدست آورد. از جمله درمان های حمله های عصبی پانیک می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دارودرمانی: استفاده از داروهای ضد اضطراب و ضد استرس یکی از روش های رایجی است که بیماران آن را ترجیح میدهند، چرا که در سریعترین زمان ممکن می توانند از تجربه مشترک این حملات پیشگیری کنند. با این وجود در کنار دارو درمانی باید فرد تحت روان درمانی نیز قرار گیرد. از جمله داروهای مورد استفاده برای پیشگیری از این حملات می توان به کلونازپام، پاروکستین، ویلازودون، سیتالوپرام، فلوکستین و…. اشاره کرد.
- افشا درمانی: مواجه شدن با علل اضطراب مانند دلیل بروز این حملات یا یادآوری آن تا حد زیادی می تواند در کنترل این حملات موثر باشد.
- درمان بر اساس رفتارهای آگاهانه: در این روش مشاور روانشناس یا روانپزشک برای درمان اختلالات و بیماری های روانی فرد تلاش می کند که آن ها را ریشه یابی و درمان کند. در این روش تلاش برای بهبود کیفیت زندگی فرد است.
از جمله مواردی که باید در کنار روش های درمانی مورد توجه بیمار باشد، عبارت است از:
- پرهیز از مصرف دخانیات، مواد مخدر و مشروبات الکلی
- انجام حرکات ورزشی آرامش بخش و مدیتیشن
- ارتباط با دوستان و آشنایان
- تمرین و تکرار تنفس
- پیشگیری از بروز افکار منفی
- داشتن تغذیه سالم در کنار ورزش
- خواست و استراحت کافی
نقش روانشناسی در درمان حملات پانیک
روانشناسی امروزه با استفاده از تکنیک ها و روش های مختلفی برای درمان این حملات پیشقدم شده است. روانشناسان برای درمان پانیک با کنترل فرد بر احساسات منفی و اضطراب کمک می کنند تا روال زندگی او بهبود پیدا کند. دکتر مهسا کاشفی زاده عضو انجمن روانشناسان ایران برای درمان حملات پانیک فرایند زیر را طی می کند:
- بررسی علائم پیشرفت بیمار
- آموزش به بیمار برای شناخت اضطراب و روش های مقابله با آن
- بررسی افکار فرد در زمان اضطراب
- بررسی احساسات بیمار در مواجهه با این حملات
- آزمایش های رفتاری
- تمرین مهارت های لازم در طول روزمره
- پیشگیری از بروز مجدد حملات و برنامه ریزی برای تکمیل درمان فرد
براساس مطالعات و تجربه بیماران مشاوره ها و مداخلات روانشناسی بیشترین تاثیر را در درمان این اختلال داشته است. از همین رو در کنار سایر روش های درمانی، پیگیری مشاوره های روانشناسی نیز مورد تاکید است. چرا که ریشه این حملات روحی و روانی است و تا زمانی که فرد نتواند با ترس ها و اضطراب خود کنار بیاید، درمان این اختلال چندان موفقیت آمیز نیست.
نتیجه گیری
بروز ناگهانی احساس ترس، استرس و اضطراب می تواند منجر به بروز حمله عصبی یا پانیک در فرد شود. این علائم در بین تمام افراد مشترک است و به صورت تنگی نفس، بی حسی دست و پا، سرگیجه و حالت تهوع و… بروز می کند. بروز این حملات می تواند در شرایط مختلفی صورت بگیرد، اما مدت آن کوتاه است و پس از چند دقیقه رفع می شود. خوشبختانه این حملات عصبی منجر به مرگ نمی شود اما فرد مبتلا احساس مرگ ناگهانی را تجربه می کند، از همین رو در صورت تکرار این حملات فرد باید برای درمان آن اقدام کند.
سوالات متداول
1- عوارض حمله پانیک چیست؟
زمانی که فردی این حملات را تجربه می کند دچار خستگی، بی حالی، بدن درد و احساس خواب آلودگی می شود.
2- چند درصد حملات پانیک به مرگ منجر می شود؟
نکته مهمی که لازم است درباره پانیک بدانید، صفر بودن آمار مرگ براثر این حملات است. اما فرد زمانی که این حملات را تجربه می کند، احساس مرگ ناگهانی دارد. با این وجود درمان و ریشه یابی این حملات می تواند مانع از بروز بیماری هایی مانند بیماری های قلبی و تنفسی در فرد شود.
3- آیا حملات پانیک قابل درمان است؟
در صورتی که فرد این حملات را به صورت مکرر تجربه می کند، حتما باید برای درمان آن اقدام کند. در صورت بی توجهی به درمان این حملات روند عادی زندگی فرد بیمار مختل می شود.