آیا تا به حال کودکی را ملاقات کرده اید که به نظر می رسد در گفتگو با خانواده خود در خانه کاملاً راحت است، اما لحظه ای که بیرون می آید نمی‌تواند صحبت کند؟ این اختلال لالی انتخابی یا موتیسم نام دارد، یک اختلال اضطرابی که صحبت کردن را در موقعیت‌های خاص غیرممکن می‌کند. در این مقاله در مورد لالی انتخابی و علائم و راه‌های درمان آن صحبت خواهیم کرد.

موتیسم چیست؟

کودکی را تصور کنید که با هیجان در خانه با خانواده خود صحبت می کند، اما در مدرسه ساکت می شود و به نظر می رسد خجالتی است. اما فقط خجالت نیست که مانع از صحبت کردن او می‌شود، بلکه دچار وضعیتی به نام لالی انتخابی یا موتیسم شده است. اضطراب شدید کودک صحبت کردن را در موقعیت‌های خاص، مانند مدرسه یا با غریبه‌ها غیر ممکن می‌سازد.
در حالی که می‌تواند آزادانه در محیط‌هایی که در آن‌ها راحت است صحبت کند، اما موقعیت‌های «انتخابی» باعث ایجاد اضطراب شدید می‌شوند و حتی یک «سلام» ساده برایش بسیار دشوار است. این عدم تکلم یک انتخاب نیست، بلکه واکنش اضطرابی قدرتمند بوده که باعث می‌شود احساس انزوا داشته باشد. اگر این علائم را در فرزند خود مشاهده می‌کنید، پیشنهاد می‌کنیم به مشاوره فردی مراجعه نمایید. دکتر مهسا کاشفی زاده، عضو سازمان نظام روانشناسی و انجمن روانشناسان ایران در این زمینه به شما کمک خواهد کرد.

چه عواملی باعث ایجاد و ماندگاری لالی انتخابی می‌ شود؟

در حالی که علت دقیق لالی انتخابی در کودکان به طور کامل شناخته نشده است، احتمالاً ترکیبی از چندین عوامل این اختلال را به وجود می‌آورد. برخی از این عوامل شامل موارد زیر می‌شوند:

• ژنتیک و خلق و خوی: کودکان با سابقه خانوادگی اضطراب یا سایر شرایط سلامت روان ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به لالی انتخابی باشند. بعلاوه، برخی از کودکان به طور طبیعی خلق و خوی محتاطانه یا مضطرب تری دارند که آنها را در برابر موقعیت های اجتماعی آسیب پذیرتر می کند.
•  اختلالات اضطرابی: لالی انتخابی نوعی اختلال اضطرابی در نظر گرفته می شود، بنابراین کودکان مبتلا به اضطراب فراگیر یا اختلالات اضطراب اجتماعی در معرض خطر بیشتری هستند. ترس از ارزیابی منفی، قضاوت اجتماعی یا خجالت می تواند در موقعیت های خاص سبب این اختلال شود.
• مشکلات گفتاری و زبانی: گاهی اوقات، مشکلات اساسی گفتار یا زبان می تواند به اضطراب کمک کند. اگر کودک با تسلط، تلفظ یا درک زبان مشکل داشته باشد، ممکن است برای جلوگیری از خجالت یا ناامیدی از صحبت کردن به طور کلی بترسد.
• تجارب تروماتیک: در حالی که همیشه اینطور نیست، یک تجربه آسیب زا مانند آزار و اذیت، سوء استفاده، یا تغییر عمده در زندگی می تواند باعث اضطراب شود و منجر به لالی انتخابی در برخی از کودکان گردد.
• عوامل محیطی: برخی محیط‌ها، مانند مدرسه با گروه‌های بزرگ و چهره‌های ناآشنا، می‌تواند به‌ویژه برای کودکان مبتلا به لالی انتخابی اضطراب‌آور باشد. علاوه بر این، فشار برای انجام کار یا محیط های بیش از حد بحرانی می تواند علائم را تشدید کند.

مهم است که به یاد داشته باشید که لالی انتخابی یک انتخاب نیست. کودکان مبتلا به این بیماری واقعاً اضطرابی را تجربه می کنند که مانع از صحبت کردن آنها در موقعیت های خاص می شود. اگر مشکوک هستید که فرزندتان به لالی انتخابی مبتلا است، روان درمانی برای تشخیص و درمان مناسب بسیار اهمیت دارد.

علائم سکوت انتخابی

علائم سکوت انتخابی می توانند از نظر شدت متفاوت باشند و ممکن است همیشه رخ ندهند. در ادامه برخی از مهم‌ترین نشانه‌های فیزیکی و رفتاری سکوت انتخابی را ذکر می‌کنیم.

نشانه‌های فیزیکی Selective Mutism

•  سکوت مداوم در موقعیت‌های خاص: کودک در مدرسه، با افراد ناآشنا یا در گروه‌های بزرگ سکوت می‌کند، اما آزادانه در خانه یا با خانواده نزدیک حرف می‌زند.
• ارتباط کلامی محدود: آنها عمدتاً از نشانه های غیرکلامی مانند اشاره، تکان دادن سر یا نوشتن برای برقراری ارتباط در موقعیت های انتخابی استفاده می کنند.
• زمزمه کردن یا استفاده از صدای متفاوت: در موارد نادر، ممکن است در محیط های ناآشنا با صدایی متفاوت زمزمه کند یا حرف بزند.

نشانه‌های رفتاری Selective Mutism

• اضطراب و اجتناب: در موقعیت هایی که از او انتظار می رود صحبت کند، اضطراب قابل توجهی نشان می دهد و اغلب از تماس چشمی یا تعامل اجتماعی اجتناب می کند.
• پریشانی عاطفی: ممکن است وقتی تحت فشار قرار می گیرد تا در موقعیت های انتخابی صحبت کند، آشفته، اشک آور یا حتی عصبانی شود.
• کناره گیری اجتماعی: تمایل دارد خود را منزوی کند و از فعالیت های اجتماعی که شامل صحبت کردن است اجتناب نماید.
• مشکل در شرکت کردن: ممکن است برای شرکت در بحث های کلاسی، درخواست کمک یا حتی سفارش غذا در یک رستوران دچار مشکل شود.

اگر گمان می‌کنید فرزندتان به لالی انتخابی مبتلا است، جستجوی کمک حرفه‌ای از متخصص سلامت روان یا آسیب‌شناس گفتار زبان برای تشخیص دقیق و درمان مؤثر بسیار مهم است.
به یاد داشته باشید، مداخله زودهنگام می تواند به طور قابل توجهی نتایج را برای کودکان مبتلا به لالی انتخابی بهبود بخشد. با مراجعه به دکتر کاشفی زاده، می‌توانید به کودک خود قدرت دهید تا صدای خود را بیابد و در همه شرایط پیشرفت کند.

روش های تشخیص موتیسم انتخابی

تشخیص لالی انتخابی شامل یک فرآیند چند مرحله ای است که معمولاً توسط متخصصان مختلف انجام میشود، این تشخیص در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان می‌تواند متفاوت باشد.

موتیسم کودکان

برای تشخیص موتیسم در کودکان حتما باید با پزشک کودک خود مشورت کنید تا هرگونه توضیح فیزیکی برای سکوت او را رد کند. سپس پزشک کودک شما را به یک متخصص سلامت روان با تجربه در اختلالات اضطرابی و لالی انتخابی، مانند روانپزشک کودک، روانشناس، یا مددکار اجتماعی ارجاع می‌دهد.
این متخصص از طریق بحث های مفصل در مورد رشد فرزند شما، سابقه خانوادگی، الگوهای ارتباطی و محرک های احتمالی اطلاعات جمع آوری می کند. آنها ممکن است فرزند شما را در محیط های مختلف مشاهده کنند و آزمایش هایی را برای ارزیابی اضطراب، مهارت های اجتماعی و توانایی های ارتباطی اجرا کنند.

یک آسیب شناس گفتار-زبان همچنین ممکن است مهارت های زبانی کودک شما را ارزیابی کند تا سایر عوامل مؤثر را رد کند.
تشخیص مبتنی بر رعایت معیارهای خاص است؛ کودک باید در موقعیت‌های اجتماعی خاصی که انتظار صحبت کردن وجود دارد، به طور مداوم سکوت کند و این سکوت حداقل برای یک ماه بر زندگی اجتماعی، تحصیلی یا شغلی او تأثیر بگذارد.

نمی تواند به دلیل فقدان دانش زبان یا اختلال ارتباطی دیگری باشد و نباید با شرایط دیگری مانند اختلال اوتیسم اشتباه گرفته شود. پس از تشخیص، یک برنامه درمانی متناسب با نیازهای کودک شما ایجاد می‌شود.

لالی انتخابی در نوجوانی

لالی انتخابی فقط برای دوران کودکی نیست. وقتی نوجوان دچار اضطراب شدید می‌شود، دنیای پر جنب و جوش او می تواند به سکوت تبدیل شود. عبور از فشارهای اجتماعی، خواسته های تحصیلی، و مشکلات عاطفی سال های نوجوانی برای نوجوانانی که با موتیسم دست و پنجه نرم می کنند، چالش برانگیزتر است.

سال‌های نوجوانی پر از اختلال اضطراب اجتماعی، خواسته‌های تحصیلی و پیچیدگی‌های عاطفی است. برای نوجوانان مبتلا به موتیسم، این جو شدید از قبل دلهره آورتر می شود. اضطراب تشدید شده باعث می شود صحبت کردن دشوار باشد، به خصوص در ارائه ها، پروژه های گروهی یا حتی مکالمات معمولی. مشارکت تحصیلی به یک مانع تبدیل می شود که بر نمرات و عزت نفس تأثیر می گذارد. مشکل در برقراری ارتباط با همسالان منجر به انزوا و تنهایی میگردد. ترس از خجالتی یا عجیب دیده شدن باعث شرمساری و خجالت می شود و علائم موتیسم را تشدید می‌کند. برای تشخیص حتما باید به یک روانشناس مراجعه شود؛ دکتر کاشفی زاده در این زمینه بهترین خدمات ممکن را ارائه می‌دهد.

سکوت انتخابی در بزرگسالان

لالی انتخابی می‌تواند برای اولین بار در بزرگسالی نیز ظاهر شود و مجموعه ای منحصر به فرد از چالش ها را ایجاد کند. بزرگسالان مبتلا به موتیسم ناتوانی در صحبت کردن در موقعیت های خاص را به دلیل اضطراب شدید تجربه می کنند. این می تواند منجر به مشکلات محل کار، انزوای اجتماعی و درگیری درونی شود.
با این حال، امید وجود دارد. با درک، کمک حرفه ای و روش های ارتباطی جایگزین، بزرگسالان مبتلا به موتیسم می توانند بهبود یابند. برای درمان این مشکل و درمان استرس و اضطراب حتما به یک روانشناس متخصص مراجعه نمایید.

روش های درمان موتیسم انتخابی (Selective Mutism)

در حالی که لالی انتخابی ممکن است مانند اختلالی غیرقابل درمان به نظر برسد، اما چندین درمان کلیدی امیدوار کننده برای آن وجود دارد. روان درمانی به افراد برای درک و مدیریت اضطراب خود، ایجاد مکانیسم های مقابله ای برای صحبت در موقعیت های چالش برانگیز، قدرت می دهد. همچنین به آرامی آنها را از طریق ترس هدایت می کند و به تدریج با موقعیت های اضطراب آور روبرو می شود تا اعتماد به نفس ایجاد کند. خانواده درمانی حمایت بسیار مهمی را فراهم می کند و به خانواده ها کمک می کند تا عزیزان خود را درک کنند و به آنها کمک کنند. علاوه بر این، گفتار درمانی مهارت های ارتباطی را از طریق روش های جایگزین بهبود می بخشد، در حالی که آموزش مهارت های اجتماعی آنها را برای تعاملات اجتماعی روان تر مجهز می کند. در برخی موارد، دارو ممکن است با مدیریت اضطراب از درمان حمایت کند. با این درمان‌ها، افراد مبتلا به لالی انتخابی می توانند درمان شوند و به طور کامل بهبود یابند.

نتیجه گیری

اگرچه لالی انتخابی فرد را در زندگی عادی با موانعی رو به رو میکند، اما این مشکل به راحتی قابل درمان است. با درک، مداخله مناسب و درمان های موجود، افراد می توانند این مانع را در زندگی خود برطرف نمایند. با ایجاد فضاهای فراگیر و ارج نهادن به پیشرفت، می‌توان این افراد را توانمند ساخت تا از پس مشکلات رهایی یابند و صدای منحصربه‌فرد خود را به جهان عرضه کنند. به یاد داشته باشید، هر قدم به جلو، بزرگ یا کوچک، یک پیروزی به محسوب میشود. دکتر کاشفی زاده با ارائه بهترین و به روزترین خدمات در این زمینه می‌تواند به شما یا فرزندتان کمک کند این اختلال را از بین ببرید و آن را ریشه کن نماید.

سوالات متداول

لالی انتخابی چیست؟
یک اختلال اضطرابی است که در آن افراد در موقعیت‌های خاصی قادر به صحبت کردن نیستند، علیرغم اینکه می‌توانند در موقعیت‌های دیگر صحبت کنند.
چه کسانی تحت تأثیر لالی انتخابی قرار می‌گیرند؟
هر کسی می تواند، اما بیشتر کودکان را تحت تاثیر قرار می دهد و اغلب اولین بار در اوایل کودکی ظاهر می شود.
چند گزینه درمانی برای لالی انتخابی چیست؟
روان درمانی، گفتار درمانی، و گاهی اوقات دارو درمانی، همراه با ایجاد محیط های حمایتی و تقویت ارتباط به طرق مختلف، می توانند مفید باشند.