اختلالات خلقی در کودکان و نوجوانان طبق تعریف مؤسسه ملی سلامت روان اینگونه مطرح می‌شود که هرگونه اختلالی را که به طور منظم بر روی روان و احساسات فرد تأثیر می‌گذارد، در دسته بندی اختلالات خلقی جای می‌گیرد. اختلالات خلقی در کودکان نگران‌کننده هستند؛ زیرا اغلب با شکل‌گیری شخصیت کودکان همپوشانی دارند. در زمینه اختلالات خلقی، کودک و نوجوان به شیوه‌های مختلفی نسبت به بزرگسالان و سالخوردگان تحت تأثیر قرار می‌گیرند. شناخت علائم و دلایل اختلال خلقی در کودکان و نوجوانان بسیار مهم است. زیرا بسته به نوع خاص اختلال و شدت آن، گزینه‌های درمان متفاوت هستند.

منظور از اختلالات خلقی در کودکان چیست؟

اختلالات روانی که از افسردگی تا اختلال دوقطبی متغیر هستند، به عنوان اختلالات خلق و خو معرفی می‌شوند. در هر یک از این اختلالات، یک تغییر جدی در خلق و خوی کودک، سلامت روان کودکان را تحت الشعاع قرار می‌دهد. برخلاف یک خلق و خوی بد معمولی که کودک گاهی احساس می‌کند، اختلال در خلق و خو شامل افکار و احساساتی است که شدید، دشوار و پایدار هستند. اختلال خلق و خو مشکل واقعی است و چیزی نیست که کودک بتواند به تنهایی از آن عبور کند.

امروزه، پزشکان و پژوهشگران باور دارند که اختلالات خلقی در کودکان هنوز یکی از مشکلات نادیده گرفته شده در حوزه سلامت است. اختلالات خلق و خویی که تشخیص داده نشوند، می‌توانند کودکان را در معرض خطر بیماری‌های دیگری قرار دهند، مانند اختلالات رفتاری و مصرف مواد، که پس از درمان اختلال خلق و خو همچنان باقی می‌مانند.
کودکان و نوجوانان دارای اختلال خلقی همیشه علائم مشابه بزرگسالان را نشان نمی‌دهند؛ بنابراین، شناسایی مشکل در کودکان برای والدین ممکن است دشوار باشد، به خصوص اگر او به راحتی احساسات و افکار خود را بیان نکند. در این زمینه حضور یک درمانگر حاذق می تواند بسیار موثر باشد. دکتر مهسا کاشفی زاده با داشتن تخصص در زمینه روانشناسی کودک راهنمای بسیار خوبی در این مسیر خواهد بود.

انواع اختلالات خلقی

انواع اختلالات خلقی در کودکان و نوجوانان بسیار زیاد هستند و هر کدام علائم و راهکارهای روان درمانی خاصی را نیاز دارند. در بسیاری از موارد، زنان به اختلالات خلقی حساس‌تر هستند و این مسئله نشان می‌دهد که عوامل هورمونی و ژنتیکی در این اختلالات نقش دارند. علاوه بر این، کودکی که والد یا خویشاوندی با اختلالات خلقی دارداحتمالاً خود نیز با آن مواجه می‌شود. تشخیص دادن اختلال خلقی در کودکان ممکن است سخت باشد زیرا علائم آن با شرایط سلامت روانی دیگر همپوشانی دارد. به دلیل این موضوع، احتمالاً اختلالات خلقی در جوانان کمتر تشخیص داده می‌شوند. با تأکید بر سلامت روان در آمریکا به خصوص در کودکان و نوجوانان، احتمالاً در آینده حتی بیشتر افراد با این اختلالات تشخیص داده خواهند شد.

1- اختلال افسردگی شدید:

اختلال افسردگی شدید در کودکان همچنین با نام افسردگی بالینی شناخته می‌شود. در این حالت، افسردگی شدید معمولاً با احساس غم و افسردگی پایداری همراه است که می‌تواند بر زندگی روزمره کودک تأثیر منفی بگذارد. با مشاوره والدین و تشخیص افسردگی کودکی می‌توان از افسردگی در آینده جلوگیری کرد. به طور معمول، درمان‌هایی مانند درمان رفتار شناختی، درمان رفتار میان فردی، درمان خانواده و دارو درمانی توصیه می‌شود.

2- دیس تایمی (Dysthymia) :

موسسه ملی بهداشت روانی دیس تایمی را در کودکان به عنوان اختلال افسردگی پایدار دسته‌بندی می‌کند. دیس تایمی، همچنین با نام اختلال دیس تایمی شناخته می‌شود و دختران را بیشتر از پسران تحت تأثیر قرار می‌دهد. برای تشخیص دیستیمی، کودکان باید حداقل دو سال علائم افسردگی را نشان دهند. بسیاری از درمان‌هایی که به درمان افسردگی شدید کمک می‌کنند، می‌توانند برای درمان دیس تایمی در کودکان نیز استفاده شوند.

3- اختلال دوقطبی (Bipolar) :

اختلال دوقطبی در کودکان ممکن است کمی متفاوت از اختلال دوقطبی در بزرگسالان با نوجوانان باشد. با این حال، اختلال دوقطبی با تغییرات شدید و گاهی ناگهانی در وضعیت روحی مشخص می‌شود. فرد ممکن است از حالت‌ شادی (احساس خوشحالی، شارژ شدن) به حالت‌ غم (احساس افسردگی) متغیر باشد. نشانه‌های اختلال دوقطبی شامل عصبانیت شدید، انجام رفتارهای خطرناک، اختلال سلوک در کودکان، عدم تمرکز یا بی‌خوابی است. در طی افسردگی، کودکان ممکن است احساس ناراحتی، شکایت مکرر از سلامتی خود، احساس ناامیدی و بی‌ارزشی یا تفکر درباره مرگ داشته باشند.

اختلال دوقطبی در نوجوانان شبیه به کودکان است، اما علائم ممکن است شدیدتر و خطرساز باشند. نوجوانان ممکن است با مشکل قطع ارتباط دوستی‌ یا تعامل با اعضای خانواده مواجه شوند. به طور معمول، اختلال دوقطبی در کودکان یا نوجوانان با درمان فردی و مصرف داروهای مختلف درمان می‌شود. دکتر کاشفی زاده با تکیه بر تجارت چندساله و دانش بالای خود، راهنمای شما در زمینه درمان اختلالات خلقی خواهد بود.

4- اختلال نامنظمی خلقی اخلال‌گرانه (DMDD) :

این اختلال در کودکانی دیده می‌شود که به طور منظم خشمگین و عصبانی هستند و شدت ابراز احساساتشان به گونه‌ای است که عملکرد آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. برای بیشتر کودکانی که این اختلال را دارند، توصیه می‌شود که درمان را برای آن‌ها شروع کنند، زیرا در غیر این صورت، رفتار با کودک پرخاشگر در این شرایط سخت خواهد بود. برای تشخیص اختلال تنظیم بی‌نظمی خلقی آشفته در کودکان، کودک باید حداقل ۱۲ ماه علائم را داشته باشد. درمان‌های معمول برای این اختلال شامل ترکیبی از روان‌درمانی، دارو و در صورت لزوم، آموزش والدین و آموزش مبتنی بر کامپیوتر است.

5- اختلال خلقی مرتبط با بیماری های دیگر:

یک کودک ممکن است به علت داشتن بیماری همزمان، علائم اختلال خلقی را نشان دهد. برخی شرایط مانند آسیب‌های جسمی، عفونت‌های شدید، تشخیص سرطان یا بیماری‌های طولانی مدت ممکن است اختلال خلقی را فعال کنند. در این موارد، احتمالاً نحوه درمان آنها با شدت اختلال خلقی و بیماری همزمان بستگی دارد.

اختلال خلقی ناشی از مصرف مواد: در برخی موارد، کودکان یا نوجوانان ممکن است با مصرف مواد، اختلال خلقی را تجربه کنند. اختلال خلقی ناشی از مصرف مواد ممکن است پس از مصرف دارو، تماس با مواد سمی یا استفاده از برخی داروها رخ دهد. گزینه‌های درمانی بر اساس نوع اختلال خلقی و نوع دارو یا ماده‌ای که اختلال را فعال کرده است، متفاوت خواهد بود.

علل اختلالات خلقی در کودکان

علل بسیاری برای اختلالات خلقی در کودکان وجود دارد. با این حال، علل دقیق این اختلالات به طور کلی نامعلوم هستند. احتمالاً علل اختلال خلقی کودکان و نوجوانان به ترکیبی از عوامل بیولوژیکی، روانی، اجتماعی و محیطی برمی‌گردد.

تخمین زده شده است که اختلالات خلقی ناشی از عدم تعادل شیمیایی در مغز هستند. علاوه بر این، تجربه رویدادهای تروماتیک، داشتن سطح استرس بالا یا ژنتیک، همگی با بروز اختلال خلقی مرتبط هستند. چند نکته وجود دارد که والدین باید در مورد اختلال خلقی در کودک به یاد داشته باشند:

• درمان شامل تمام خانواده می شود، نه فقط کودکی که تشخیص داده شده اختلال خلقی دارد.
• والدین می توانند برای جلوگیری از اختلال خلقی فرزندشان فرزند پروری مثبت را پیش بگیرند.
• والدین باید در مورد تفاوت های بین اختلالات خلقی کودک، نوجوانان و بزرگسالان آموزش ببینند.

علائم اختلالات خلقی در کودکان

علائم اختلال خلقی در کودک ممکن است به راحتی شناسایی نشوند یا به یک بیماری جداگانه نسبت داده شوند. کودکان و نوجوانان ممکن است مشکلی در ابراز یا بیان کردن حالت روحی خود داشته باشند که می‌تواند تشخیص را دشوار کند. علائم اختلالات خلق و خوی در کودکان و نوجوانان ممکن است با توجه به تغییرات جسمی در دوران بلوغ، متفاوت باشد.

برخی از علائم اختلال خلقی در کودکان عبارتند از:

• احساس بی‌اعتمادی به خود و تنهایی
• احساس ناکافی بودن یا کم‌ ارزش بودن نسبت به دیگران
• احساس گناه و خطا کار بودن
• احساس اینکه بهتر است مرده باشند
• علاقه‌ای به فعالیت‌ها و سرگرمی‌های قبلی نداشتن
• مشکل در خوابیدن و اختلالات خواب
• تغییرات در خورد و خوراک
• مشکل در برقراری روابط با دیگران
• بی‌حالی و کم‌تحرکی
• تلاش برای خودکشی
• شکایت مکرر از مشکلات جسمی مانند سردرد یا خستگی
• فرار یا تهدید به فرار
• حساسیت بیش از حد به نه شنیدن و مورد تایید نبودن
• خشونت یا عصبانیت زیاد

اگرچه بیشتر علائم بین کودکان و نوجوانان اشتراک دارند، اما چندین علامت در نوجوانان رایج‌تر هستند. برخی از علائم اختلال خلقی در نوجوانان عبارتند از:

• علائم مشابه، اما شدیدتر نسبت به کودکان
• مدت زمان طولانی‌تری علائم را دارند
• عملکرد نامناسب در مدرسه و تحصیل
• همیشه عصبانی بودن
• رفتارهای شورشی و یاغی بازی
• مشکلات با اعضای خانواده و دوستان

تشخیص اختلالات خلقی در کودکان

برای تشخیص اختلال خلقی یک کودک یا نوجوان، او باید توسط یک روانشناس بالینی، روانپزشک یا سایر متخصصان سلامت روان واجد شرایط برای ارزیابی روانپزشکی جامع ویزیت شود. متخصصان سلامت روان اغلب برای تشخیص اختلالات خلقی و سلامت روان به راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) مراجعه می کنند. DSM-5 یک ابزار تشخیصی است که حاوی اطلاعاتی درباره نحوه تشخیص و درمان بیماران مبتلا به اختلالات خلقی یا سایر شرایط سلامت روان است.

یک ارزیابی روانپزشکی معمولی شامل موارد زیر است:

• تعیین وضعیت سلامت و سابقه پزشکی عمومی کودک
• ثبت علائم خاصی که کودک تجربه می کند
• توجه به نحوه رفتار کودک در خانه و با دیگران در محیط های اجتماعی
• شناسایی استرس های کوچک و بزرگ در زندگی کودک
• دریافت اطلاعات از معلمان و سایر افرادی که به طور منظم با کودک در ارتباط هستند.
• سابقه بیماری روانی کودک، سایر شرایط و داروهای مصرف شده
• نحوه ادامه درمان والدین و همچنین بحث در مورد همه گزینه های درمانی

درمان اختلالات خلقی در کودکان

پس از ارزیابی روانپزشکی، یک متخصص گزینه های درمانی را که منحصرا مربوط به اختلال خلقی و کودک یا نوجوان است، انتخاب می کند. اکثر اختلالات خلقی با ترکیبی از درمان فردی و خانوادگی، روان درمانی و دارو درمان می شوند. این اختلالات اگر با درمان مناسب مدیریت شود، کودکان و نوجوانان می توانند به طور طبیعی در جامعه عمل کنند. موسسه ملی سلامت روان تخمین می زند که احتمال شیوع هر گونه اختلال خلقی در طول عمر کودکان 13 تا 18 ساله حدود 14 درصد است. همچنین بروز یک اختلال خلقی شدید در طول عمر در این گروه سنی 4.7 درصد است.

همانطور که تحقیقات بیشتری در مورد هر اختلال خلقی انجام می شود، این احتمال وجود دارد که گزینه های درمانی به بهبود ادامه دهند. این تخمین ها نشان می دهد که چشم انداز کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلالات خلقی مثبت است. برای درمان اختلالات خلقی فرزندان می توانید با مرکز مشاوره حرفه ای دکتر مهسا کاشفی زاده در ارتباط باشید.

نتیجه گیری

اختلالات خلقی در کودکان یکی از مخرب ترین دسته از اختلالات عاطفی و رفتاری در دوران جوانی است که باعث ایجاد مشکلاتی در عملکرد اجتماعی، تحصیلی و بین فردی می شود. تفاوت در ارائه و دوره رشد بین بزرگسالان و کودکان مبتلا به اختلالات خلقی ممکن است برخی از پزشکان بدون دانش تخصصی را به اشتباه در تشخیص و بدرفتاری با کودک یا نوجوان مبتلا به اختلال خلق سوق دهد.

بسیاری از کودکانی که درمان زودهنگام و کافی برای اختلال خلقی خود شروع میکنند ممکن است به طور قابل توجهی بهبود یافته و وضعیت خود را با مداخله درمانگر یا حمایت مداوم مدیریت کنند. اگر علائم عود کنند، معمولاً می‌توان با حمایت‌های درمانی، از جمله داروها، آن‌ها را مدیریت کرد. علیرغم اختلال خلقی، کودکان و نوجوانان می توانند رشد کنند و تجربیات زندگی معناداری داشته باشند، به ویژه زمانی که اختلال خلقی آنها به طور مناسب و کافی مدیریت شود.

سوالات متداول

1- چگونه می توانم به پیشگیری از بروز اختلال خلقی در نوجوانم کمک کنم؟

بعضی والدین نمی دانند چگونه از اختلالات خلقی در نوجوانان جلوگیری کنند. تشخیص و درمان زودهنگام اختلال امری حیاتی است. درمانگران می توانند علائم را کاهش دهند و به رشد و تکامل طبیعی نوجوان شما کمک کنند. آنها همچنین می توانند کیفیت زندگی نوجوان شما را بهبود بخشند.

2- شایع ترین اختلال خلقی در کودکان چیست؟

تشخیص مشکل در فرزندان برای والدین دشوار است، به خصوص که او ممکن است به راحتی افکار یا احساسات خود را بیان نکند. شایع ترین اختلالات خلقی کودکان و نوجوانان افسردگی است. خلق افسرده یا تحریک پذیری که حداقل به مدت دو هفته ادامه دار باشد.

3- درصد شیوع اختلال خلقی کودک و نوجوان چقدر است؟

مطالعات اپیدمیولوژیک نشان می دهد که افسردگی اساسی در بین کودکان نسبتاً نادر است، اما در بین نوجوانان شایع است و تا پایان نوجوانی تا 25 درصد بیشتر در طول زندگی است.

4- چگونه اختلال خلقی در کودکان را درمان می کنند؟

درمان شناختی رفتاری (CBT) گسترده ترین روش درمانی برای اختلالات خلقی، از جمله افسردگی و اختلال دوقطبی است. با CBT، کودکان، نوجوانان و بزرگسالان جوان ارتباطات بین افکار، احساسات و رفتارهای خود را درک می کنند.