همه کودکان گاهی اوقات لجبازی می‌کنند و از دستورات سرپیچی می‌کنند. این امر تا حدی طبیعی است و جزئی از فرایند رشد محسوب می‌شود. اما اگر این رفتارها به طور مداوم و شدید بروز پیدا کنند و در روابط و عملکرد کودک اختلال ایجاد کنند، ممکن است نشان‌دهنده وجود اختلال نافرمانی مقابله ای در کودکان (ODD) باشد. در این مطلب به شما خواهیم گفت اختلال نافرمانی مقابله ای در کودکان چیست و در ادامه به هر آنچه لازم است درباره آن بدانید، می پردازیم.

اختلال نافرمانی مقابله ای (ODD) چیست؟

اختلال نافرمانی مقابله جویانه یک اختلال رفتاری در کودکان است که با الگوی مداوم و پایدار از نافرمانی، لجبازی، بحث و جدل، خشم و خصومت نسبت به بزرگسالان مشخص می‌شود.

کودکان مبتلا به ODD به طور مکرر از دستورات سرپیچی می‌کنند، با بزرگسالان بحث می‌کنند، به طور عمدی آنها را آزار می‌دهند و از پذیرش مسئولیت رفتارهای خود سر باز می‌زنند. روانشناسی کودک  به طور تخصصی در این زمینه مطالعه دارد. پس اگر احساس می کنید، فرزند شما هم علائم احتمالی این اختلال را از خود بروز می دهد، می توانید از خدمات مشاوره والدین در مرکز مشاوره دکتر مهسا کاشفی زاده استفاده کنید.

در این مرکز علاوه بر اختلال نافرمانی مقابله ای کودکان، می توانید برای درمان سایر اختلالات روحی و روانی مانند  اختلالات خلقی در کودکان  نیز استفاده کنید.

علت رفتار نافرمانی مقابله‌ای در کودکان چیست؟

علت دقیق اختلال نافرمانی مقابله‌ای هنوز به طور کامل شناخته نشده است. اما به نظر می‌رسد که عوامل مختلفی در بروز این اختلال نقش داشته باشند، از جمله:

• عوامل ژنتیکی: مطالعات نشان داده است که ODD می ‌تواند در خانواده ‌ها ارثی باشد. این اختلال نیز مانند اختلال دو قطبی می تواند به دلیل عوامل ژنتیکی در افراد بروز کند.
• عوامل عصبی: برخی از تحقیقات نشان داده ‌اند که ممکن است ناهنجاری ‌هایی در عملکرد مغز در کودکان مبتلا به ODD وجود داشته باشد.
• عوامل محیطی: عواملی مانند سبک فرزندپروری نامناسب، استرس پس از سانحه ، تنش در خانواده، یا تجربه سوءاستفاده یا بی‌ توجهی می ‌توانند در بروز ODD نقش داشته باشند.

علائم اختلال نافرمانی مقابله‌ جویانه در کودکان

علائم ODD معمولاً در سنین پیش ‌دبستانی یا دبستان ظاهر می‌ شوند و ممکن است تا نوجوانی یا بزرگسالی ادامه پیدا کنند. برخی از علائم رایج ODD عبارتند از:

• نافرمانی و سرپیچی مداوم از دستورات: کودکان مبتلا به ODD به طور مکرر از دستورات بزرگسالان سرپیچی می ‌کنند، حتی زمانی که می‌ دانند این دستورات درست هستند.
• بحث و جدل و لجبازی: این کودکان به طور مکرر با بزرگسالان بحث می ‌کنند، به آنها اعتراض و سعی می‌کنند از آنها ایراد بگیرند.
• خشم و خصومت: کودکان مبتلا به ODD به طور مکرر خشم و عصبانیت خود را نشان می ‌دهند. آنها ممکن است پرخاشگر باشند، ناسزا بگویند یا اشیاء را پرتاب کنند.
• کینه و انتقام‌ جویی: این کودکان به راحتی کینه به دل می‌ گیرند و سعی می‌ کنند از دیگران انتقام بگیرند.
• عدم پذیرش مسئولیت: کودکان مبتلا به ODD معمولاً مسئولیت رفتارهای خود را به گردن دیگران می ‌اندازند.
• مشکل در روابط اجتماعی: این کودکان به دلیل رفتارهای خود ممکن است در ایجاد و حفظ روابط با همسالان خود مشکل داشته باشند.

گاهی ممکن است این علائم با اختلال اضطراب فراگیر (مقاله جدید) یا هر اختلال دیگری مشابه باشد. از همین رو تنها متخصص روانشناس یا روانپزشک می تواند آن را دقیق تشخیص دهد. در صورتی که احساس می کنید این علائم یا علائم سایر اختلالات مانند حمله پانیک یا اختلال هراس (مقاله جدید)  در فرزند شما بروز کرده می توانید به کلینیک مشاوره دکتر مهسا کاشفی زاده مراجعه کنید.

پیامدهای کارکردی اختلال لجبازی و نافرمانی

اختلال نافرمانی مقابله  ‌ای می‌ تواند پیامدهای منفی متعددی برای کودکان، خانواده‌ها و جامعه داشته باشد. گاهی مشاوره فردی می تواند در مسیر تشخیص این بیماری کمک کننده باشد. برخی از این پیامدها عبارتند از:

• مشکلات در مدرسه: کودکان مبتلا به ODD ممکن است در مدرسه با مشکلاتی مانند افت تحصیلی، درگیری با همسالان و معلمان و اخراج از مدرسه مواجه شوند.
• مشکلات در روابط خانوادگی: ODD می ‌تواند باعث ایجاد تنش و درگیری در خانواده شود.
• مشکلات در روابط اجتماعی: این کودکان ممکن است در ایجاد و حفظ روابط با همسالان خود مشکل داشته باشند.
• افزایش خطر ابتلا به سایر اختلالات: کودکان مبتلا به ODD در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سایر اختلالات روانپزشکی مانند افسردگی، اضطراب و اختلال سلوک هستند.

زندگی با کودک دارای اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه

زندگی با کودکی که به اختلال نافرمانی مقابله‌ جویانه (ODD) مبتلا است می‌ تواند برای والدین و سایر اعضای خانواده بسیار چالش ‌برانگیز باشد. رفتارهای لجبازانه، بحث و جدل، خشم و خصومت این کودکان می‌ تواند باعث ایجاد تنش و درگیری در خانواده شود. در ادامه به چند نکته برای زندگی با کودک دارای اختلال نافرمانی مقابله‌ جویانه اشاره می‌ کنیم:

• آموزش: در مورد ODD و نحوه برخورد با آن مطالعه کنید.
• صبر و شکیبایی: به یاد داشته باشید که این کودکان به طور عمدی رفتار نمی‌ کنند و به کمک و حمایت نیاز دارند.
• همدلی: سعی کنید خود را جای کودک بگذارید و احساسات او را درک کنید.
• ارتباط موثر: با کودک خود به طور واضح و قاطعانه صحبت کنید و به او گوش فرا دهید.
• ایجاد قوانین و انتظارات واضح: قوانین و انتظارات واضحی برای کودک خود تعیین و آنها را به طور مداوم به او یادآوری کنید.
• استفاده از پاداش و تنبیه: از پاداش برای تشویق رفتارهای مثبت و از تنبیه برای رفتارهای منفی به طور سازگار و متناسب استفاده کنید.
• تقویت مهارت ‌های حل مسئله: به کودک خود کمک کنید تا مهارت‌ های حل مسئله را یاد بگیرد تا بتواند با مشکلات خود به طور موثرتری مقابله کند.
• ایجاد روابط مثبت: به کودک خود کمک کنید تا روابط مثبت و سالمی با همسالان و بزرگسالان ایجاد کند.
• مراقبت از خود: والدین و بزرگسالانی که از کودکان مبتلا به ODD مراقبت می‌کنند، باید از خود نیز مراقبت کنند. استرس و خستگی می‌تواند به بدتر شدن علائم ODD کمک کند.

درمان اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه

درمان اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه معمولاً شامل ترکیبی از درمان‌های روان‌شناختی مانند رفتاردرمانی شناختی (CBT) و آموزش والدین است. در برخی موارد ممکن است از دارو نیز برای درمان علائم ODD استفاده شود.

درمان‌های روان‌شناختی یکی از بهترین گزینه ها در مسیر تشخیص و درمان این اختلال است. همانطور که اگر فردی دچار اختلال اضطرابی  (مقاله جدید) باشد این درمان می تواند کمک کننده باشد اما باز هم تشخیص بهترین روش درمان با مشاور است. بهترین روش های درمانی روانشناختی عبارت است از:

• رفتاردرمانی شناختی: CBT به کودکان مبتلا به ODD کمک می‌کند تا افکار و رفتارهای منفی خود را شناسایی و تغییر دهند.
• آموزش مهارت‌های اجتماعی: این نوع درمان به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های اجتماعی لازم برای ایجاد و حفظ روابط سالم را یاد بگیرند.
• درمان خانواده: این نوع درمان به اعضای خانواده کمک می‌کند تا با رفتارهای کودک خود به طور موثرتری مقابله کنند و روابط خود را با او بهبود ببخشند.
• دارو: در برخی موارد، ممکن است از دارو برای درمان علائم ODD مانند اضطراب، افسردگی یا پرخاشگری استفاده شود.

نتیجه گیری

اختلال نافرمانی مقابله‌ جویانه (ODD) می‌تواند یک اختلال چالش‌ برانگیز باشد، اما با درمان مناسب می‌توان علائم آن را کنترل کرد و به کودک کمک کرد تا زندگی سالم و موفقی داشته باشد. روان درمانی می تواند یکی از گزینه های مناسب برای درمان باشد اما باید بدانید که انتخاب روش درمان مناسب برای هر کودک به عوامل مختلفی مانند سن، شدت علائم و شرایط خانوادگی او بستگی دارد. برای این منظور می توانید از خدمات مرکز مشاوره دکتر مهسا کاشفی زاده برای تشخیص و درمان انواع اختلالات مانند اختلال سلوک در کودکان  یا هر اختلال دیگری استفاده کنید.

سوالات متداول

آیا اختلال نافرمانی مقابله‌ جویانه قابل درمان است؟

بله، ODD با درمان مناسب قابل درمان است. درمان معمولاً شامل ترکیبی از درمان‌های روان‌ شناختی مانند رفتار درمانی شناختی (CBT) و آموزش والدین است. در برخی موارد ممکن است از دارو نیز برای درمان علائم ODD استفاده شود.

چه زمانی باید به دنبال کمک تخصصی باشیم؟

• رفتارهای لجبازانه، بحث و جدل، خشم و خصومت کودک
• ایجاد تنش و درگیری در خانواده
• نگرانی از بروز اختلالاتی مانند افسردگی، اضطراب یا اختلال سلوک

علائم اختلال نافرمانی در فرزندان چیست؟

نافرمانی و سرپیچی مداوم از دستورات، لجبازی و جدل، خشم و خصومت، کینه و انتقام جویی، عدم مسئولیت پذیری، مشکل در روابط اجتماعی و… از مهمترین علائم این اختلال می باشد.